اوپک ۶۰ساله شد؛تولدت مبارک OPEC

زمانی که شیوع بیماری کرونا، قیمت نفت سبک امریکا را به منفی ۳۷ دلار در هر بشکه (۳۷- دلار) رساند، زمانی که اقتصاد جهانی در آستانه متلاشی شدن بود، کدام سازمان به کمک اقتصاد شتافت، تا قیمت نفت اصلاح شود، تا شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا فرونپاشند و صدها هزار نفر دیگر بیکار نشوند؟ رییس‌جمهور بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا، با رهبران کدام سازمان تماس گرفت تا صنعت و اقتصاد کشورش را نجات دهد؟ پاسخش یک کلمه است: «اوپک». ویروس بسیار کوچک کووید-۱۹ به سادگی نشان داد که جهان بدون اوپک، چیزی کم داشت.  حالا اوپک ۶۰ ساله است. ۶ دهه پیش دقیقا در چنین روزی، ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰،نمایندگان پنج کشور ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا در بغداد دور هم جمع شدند و تشکیل سازمان اوپک را اعلام کردند. سازمانی که امروز صاحب ۸۰ درصد ذخایر نفت دنیا و ۴۰ درصد تولید نفت خام دنیاست. روزی که اوپک تشکیل شد، می‌خواست منافع کشورهای عضو را در مقابل هفت خواهران نفتی دنیا (شورون، اگزون، موبیل، تگزاکو، گلف اویل، بی.پی و رویال داچ شل) تضمین کند و با عرضه باثبات نفت، منافع مصرف کنندگانش را نیز تامین نماید. حالا تاریخ نشان می‌دهد که اوپک در رسیدن به اهدافش موفق عمل کرده است.   شانزده سال است که به عنوان خبرنگار، به‌طور مستمر در جلسات اوپک شرکت می‌کنم. یک بار هم در جمع سران اوپک بوده‌ام. وقایع بسیاری را از نزدیک دیده‌ام. رقابت‌ها، اختلاف‌ها و نهایتا اضطرارهایی که باعث می‌شد همه دور یک میز جمع شوند و به یک تصمیم واحد برسند. یک نمونه‌اش اجلاس سال ۲۰۱۶ در اجلاس الجزایر بود. زمانی که شرایط بازار نفت، کشورهای غیر عضو اوپک را هم وادار به همکاری با اوپک کرد تا کاهش قیمت نفت، بودجه دولت‌های تولیدکننده نفت را زمین نزند. اوپک، مثل هر سازمان دیگری نقاط ضعفی هم داشته است. امروز اما روز جشن تولد اوپک است. و مرسوم نیست در روز شادی، نقد کنند. من تنها یک آرزو برای اوپک می‌کنم: روزی که یک دبیرکل از ایران و یک دبیرکل از عربستان پشت به پشت هم (فرقی نمی‌کند کدامیک اول دبیرکل شوند) اداره دبیرخانه اوپک را بر عهده گیرند، یعنی اوپک بزرگ‌تر از امروز شده است.   ایران امروز، به خاطر تحریم‌های ناجوانمردانه امریکا بر صنعت نفتش، تولیدکننده موثر اوپک نیست. طبعا مانند قبل هم در تصمیمات این سازمان تاثیرگذار نیست. اما ایران هنوز، افتخار بنیان‌گذاری این سازمان را دارد. و البته فردایی هم هست. فردایی که ایران دوباره تولیدکننده اوپک شود. اوپک اما، همیشه راهی بوده است برای تعامل بین کشورهایی که بیرون از آن با هم اختلافات شدید داشته‌اند. رییس‌جمهور اسبق ایران، مرحوم هاشمی رفسنجانی جایی در کتاب خاطراتش آورده است که پاسخ نامه صدام حسین را، پس از جنگ تحمیلی، به وزیر نفت وقت، آقازاده تحویل داده است تا در حاشیه اجلاس اوپک، بی سر و صدا به همتای عراقی‌اش برساند. ایران و عربستان، در اوج اختلافات سیاسی، به توافق الجزایر رای دادند. آن هم‌ زمانی که نفت ایران پس از برجام، می‌خواست مانند قبل وارد بازار شود و عربستان لاجرم باید به نوعی با شرایط جدید تعامل کند.  غربی‌ها به اوپک می‌گویند «کارتل»، در امریکا لایحه NOOPEC را راه می‌اندازند. برخی هم با شعار حفاظت از محیط زیست، پیش روی این سازمان می‌ایستند. در حالی شفافیت اوپک در انتشار گزارش‌های متعدد رایگانش قابل مشاهده است. (حداقل در مقایسه با برخی سازمان‌ها و موسسات بین المللی)، به رشد صنعت شیل امریکا کمک کرده است (حداقل با سیاست‌های برخی اعضایش) و تلاش کرده است سیاست‌های اصولی برای حفظ محیط زیست اتخاذ کند. اوپک، سازمان بزرگی است که گاهی به آن جفا شده است و امروز هر چند سهمش در بازار نفت به نسبت قبل کاهش یافته و هر چند آینده، روزگار دشوارتر است، اما باور کنید جهان هنوز هم به اوپک نیاز دارد. این را ویروس ناچیز کووید-۱۹ ثابت کرد. تولدت مبارک OPEC. *روزنامه نگارو تحلیلگر حوزه انرژی ۲۲۳۲۲۷