چگونه سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنیم

برخی روشهای مفید برای تقویت سیستم ایمنی بدن و مقابله با بیماری

چگونه می توانید سیستم ایمنی خود را بهبود بخشید؟ در مجموع سیستم ایمنی بدن شما در دفاع از شما در برابر میکروارگانیسم های بیماری زا عملکرد بسیار خوبی دارد اما گاهی اوقات این عملکرد خوب دچار نقص می شود: یک میکروب با موفقیت حمله می کند و شما را بیمار می کند. آیا مداخله در این فرایند و تقویت سیستم ایمنی بدن امکان پذیر است؟ اگر رژیم غذایی خود را بهبود ببخشیم، چه تاثیری دراین عملکرد دارد؟ آیا باید ویتامین ها یا داروهای گیاهی خاصی مصرف کنیم؟ آیا با تغییر سبک زندگی می توان به ایجاد یک پاسخ ایمنی تقریباً بی نقص  امیدوار بود؟

برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه کار می توان انجام داد؟

ایده تقویت توان ایمنی، ایده ای جذاب است اما توانایی انجام این کار به دلایل مختلفی خیلی عملی نیست. سیستم ایمنی به معنای واقعی کلمه یک سیستم است - یک سیستم ، نه یک موجودیت تک جزئی. سیستم ایمنی برای عملکرد خوب، به تعادل و هماهنگی بین اجزایش نیاز دارد. هنوز هم چیزهای زیادی راجع به پیچیدگی و بهم پیوستگی پاسخ ایمنی وجود دارد که محققان از آنها اطلاعی ندارند. در حال حاضر هیچ مدرک علمی اثبات کننده وجود ارتباط مستقیم بین سبک زندگی و عملکرد ایمنی تقویت شده در دست نیست.

با این وجود این گفته بدان معنا نیست که تأثیر سبک زندگی بر سیستم ایمنی بدن موضوعی جذاب نبوده و نباید آنرا مورد مطالعه قرار داد. محققان در حال بررسی اثرات رژیم غذایی، ورزش، سن، استرس روانی و سایر عوامل بر پاسخ ایمنی در حیوانات و در انسان هستند. تا زمان یافتن شواهد قطعی، استراتژی های مربوط به زندگی سالم می تواند یک رویکرد خوب برای شروع تقویت سیستم ایمنی بدن باشد.

راههای سالم برای تقویت سیستم ایمنی بدن

پزشکان و کارشناسان آزمایشگاه با بررسی شاخص‌های سلامت عمومی می‌توانند اطلاعات مفیدی درباره وضعیت سیستم ایمنی ارائه دهند.اولین اقدام دفاعی از سوی شما انتخاب یک سبک زندگی سالم است. پیروی از دستورالعمل های عمومی سلامت، می تواند بهترین اقدام شما باشد در راستای قوی و سالم نگه داشتن سیستم ایمنی بدن بطور طبیعی. هر قسمت از بدن از جمله سیستم ایمنی بدن شما هنگامی که در برابر تهدیدهای محیطی محافظت شود و با اتخاذ سبک های سالم زندگی تقویت شود، عملکرد بهتری خواهد داشت. برخی نمونه های مربوط به سبک های سالم زندگی در زیر آمده است:

• نکشیدن سیگار
• مصرف یک رژیم غذایی پر از میوه و سبزیجات
• تمرین بدنی منظم
• داشتن یک وزن سالم
• مصرف الکل در حد اعتدال (در صورت مصرف آن)
• داشتن خواب کافی
• جلوگیری از ابتلا به عفونت از راههایی مانند شستن مکرر دست ها و پختن کامل گوشت
• به حداقل رساندن استرس

عکس از مایکل استارنباخ، دکترای دانشکده پزشکی هاروارد

سیستم ایمنی در حال عملیات. یک سیستم ایمنی سالم می تواند مشابه عوامل فوق پاتوژن های مهاجم را شکست دهد. در عکس فوق دو باکتری عامل سوزاک توسط سلولهای فاگوسیت کننده بزرگی به نام نوتروفیل محاصره و کشته شده اند (به فلشهای قرمز دقت کنید).

ایمنی را به روشی سالم تقویت نمایید

بسیاری از محصولات موجود در قفسه های فروشگاهها ادعا می کنند که ایمنی بدن را تقویت یا حمایت می کنند. با این حال از نظر علمی مفهوم "تقویت ایمنی" چندان معنادار نیست. در حقیقت افزایش تعداد سلولهای بدن - سلولهای ایمنی بدن یا دیگر سلولها - لزوما اتفاق خوبی نیست. به عنوان مثال ورزشکارانی که "دوپینگ خون" پمپاژ خون به داخل سیستم های بدنشان برای افزایش تعداد سلولهای خونی و تقویت عملکرد آنها می کنند، خود را در معرض خطر سکته مغزی قرار می دهند.

تلاش برای تقویت سلولهای سیستم ایمنی بدن کاری بسیار پیچیده است زیرا در سیستم ایمنی بدن سلولهای مختلفی وجود دارد که به انواع مختلفی از میکروبها پاسخ می دهند. باید کدام سلول ها را افزایش داد و به چه تعداد؟ تاکنون دانشمندان جواب این سوال را نمی دانند. آنچه مشخص است این است که بدن بطور مداوم سلولهای ایمنی تولید می کند. مطمئناً بدن تعداد بیشتری لنفوسیت از آن چه که احتمالاً مورد نیاز خواهد شود - تولید می کند. سلولهای اضافی - برخی قبل از این که وارد عمل شده باشند و برخی پس از پیروزی در نبرد - خودشان را از طریق یک روند طبیعی مرگ سلولی به نام آپوپتوز پاکسازی می کنند. هیچ کس نمی داند که سیستم ایمنی بدن برای عملکرد بهینه به چه سلولهایی یا به چه ترکیبی از سلولها نیاز دارند.

سیستم ایمنی و سن

همچنین در صورت بروز بیماری‌های زمینه‌ای، مشاوره با متخصص پاتولوژی و انجام بررسی‌های تکمیلی توصیه می‌شود.توانایی پاسخ ایمنی بدن با افزایش سن کاهش می یابد، امری که به نوبه خود به عفونت های بیشتر و بروز بیشتر سرطان کمک می کند. هر چه امید به زندگی در کشورهای توسعه یافته افزایش یافته، نرخ ابتلا به عارضه های مرتبط با سنین بالاتر نیز در این کشورها افزایش یافته است.

هر چند افزایش سن برخی افراد همراه با حفظ سلامتشان صورت می گیرد، با این حال نتیجه بسیاری از تحقیقات این است که احتمال ابتلای افراد مسن به بیماری های عفونی در مقایسه با افراد جوان بیشتر است و مهمتر آنکه احتمال مرگ افراد مسن در نتیجه بیماری های عفونی در مقایسه با افراد جوان بیشتر است. عفونت های تنفسی، آنفولانزا و به خصوص ذات الریه پنومونی عوامل اصلی مرگ و میر در افراد بالای 65 سال در سراسر جهان هستند. هیچ کس دقیقا نمی داند چرا چنین اتفاقی می افتد، اما برخی از دانشمندان دریافته اند که این افزایش خطر با کاهش تعداد سلول های T در ارتباط است، کاهشی که خود احتمالاً از تحلیل رفتن تیموس با افزایش سن ناشی می شود. اینکه آیا این کاهش عملکرد تیموس توضیح دهنده کاهش تعداد سلول های T است یا اینکه تغییرات دیگر در این امر نقش ایفا می کنند، هنوز کاملاً درک نشده است. برخی محققان دیگر به این نظریه علاقه مند هستند که ممکن است کارایی مغز استخوان در تولید سلول های بنیادی مولد سلول های سیستم ایمنی با افزایش سن کمتر شود یا خیر.

کاهش پاسخ ایمنی افراد مسن در مواجهه با عفونت ها از طریق واکنش آنها به واکسن ها نشان داده شده است. به عنوان مثال، مطالعات صورت گرفته بر روی واکسن آنفلوانزا نشان داده که این واکسن برای افراد بالای 65 سال در مقایسه با کودکان سالم (بالای 2 سال) بسیار کمتر موثر است. با این وصف و علیرغم کاهش کارآیی واکسیناسیون های آنفولانزا پنومونیا در افراد مسن، واکسیناسیون در مقایسه با عدم واکسیناسیون میزان بیماری و مرگ در افراد مسن را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

به نظر می رسد در افراد مسن میان تغذیه و ایمنی ارتباطی وجود دارد. نوعی از سوء تغذیه که حتی به طرز تعجب آوری در کشورهای مرفه نیز شایع است، تحت عنوان "سوء تغذیه ریز مغذی ها" شناخته می شود. سوء تغذیه ریز مغذی ها حالتی است که در آن فرد از نظر برخی ویتامین های ضروری و مواد معدنی کمیاب که از رژیم غذایی به دست می آیند، دچار کمبود می شود و این نوع سوء تغذیه می تواند در افراد مسن شایع باشد. افراد مسن تمایل کمتری به خوردن غذا دارند و غالباً رژیمهای غذایی کم تنوع تری دارند. یک سوال مهم این است که آیا ممکن است مکمل های غذایی به افراد مسن در حفظ یک سیستم ایمنی سالم تر کمک کند یا خیر. افراد مسن باید این سؤال را با پزشكی در میان بگذارند كه در زمینه رعایت نكات تغذیه ای تخصص داشته باشد زیرا علیرغم اینكه برخی از مكمل های غذایی ممكن است برای افراد مسن مفید باشند، تغییرات حتی خیلی كوچك در برنامه غذایی این گروه سنی می تواند عواقبی جدی در پی داشته باشند.

رژیم غذایی و سیستم ایمنی بدن

در صورت شک به کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، انجام آزمایش خون می‌تواند به تشخیص دقیق کمک کند.ارتش سیستم ایمنی مانند هر نیروی مبارزاتی دیگری بر تجهیزات در دسترسش متکی است. رزمندگان یک سیستم ایمنی سالم به تغذیه منظم و خوب نیاز دارند. دانشمندان از مدتها پیش تشخیص داده اند كه افرادی كه در فقر زندگی می كنند و سوء تغذیه دارند، در معرض بیماری های عفونی قرار دارند. با این وجود اینکه آیا افزایش میزان ابتلا به بیماری های ناشی از سوء تغذیه به ضعف در سیستم ایمنی بدن مربوط است یا خیر، قطعی نیست. هنوز مطالعات نسبتاً کمی بر روی تأثیرات تغذیه بر سیستم ایمنی بدن انسان صورت گرفته است و حتی مطالعات کمتری دال بر ربط مستقیم میان تغذیه و شکل گیری بیماری ها موجود است.

موراد زیر را جهت سالم ماندن به خاطر داشته باشید

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد کمبودهای ریز مغذی های مختلف - به عنوان مثال کمبود روی، سلنیم، آهن، مس، اسیدفولیک و ویتامین های A ، B6 ، C و E باعث تغییراتی در پاسخ های ایمنی حیوانات تعیین این تغییرات در لوله آزمایش اندازه گیری شده – می گردد. با این حال تأثیر این تغییرات سیستم ایمنی در سلامتی حیوانات چندان مشخص نبوده و تأثیر کمبود ریزمغذی های مشابه بر پاسخ ایمنی انسان هنوز ارزیابی نشده است.

با این توضیحات، پس چه کاری می توان انجام داد؟ اگر فکر می کنید رژیم غذایی شما تمام نیازهای غذاییتان را تأمین نمی کند مثلا شما سبزیجات را دوست ندارید در این صورت مصرف یک مکمل روزانه مولتی ویتامین و مواد معدنی علاوه بر اثرات مفیدی که ممکن است بر سیستم ایمنی بدن داشته باشد، می تواند مزایای دیگری نیز برای سلامتی شما به همراه داشته باشد. مصرف دوزهای بالای یک ویتامین چنین کاری نمی تواند انجام دهد زیرا بیشتر لزوما بهتر نیست.

گیاهان و مکمل ها ایمنی را بهبود می بخشند؟

به فروشگاه بروید و بطری های قرص و داروهای گیاهی را ببینید که این برچسب را بر خود دارند "حامی ایمنی بدن" یا در غیر این صورت سلامت سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می کند. اگرچه مشخص شده برخی از این ترکیبات باعث تغییر برخی از مؤلفه های عملکرد سیستم ایمنی شده اند، با این وجود تاکنون هیچ مدرکی در این باره بدست نیامده که این ترکیبات سیستم ایمنی را به حدی تقویت می کنند که فرد را در برابر عفونت و بیماری مصّون می دارند. نشان دادن این که آیا گیاهان دارویی - یا هر ماده دیگری - می توانند ایمنی را تقویت کنند یا خیر، کماکان یک مسئله بسیار پیچیده است. به عنوان مثال دانشمندان نمی دانند که آیا گیاهی که سطح آنتی بادی را در خون افزایش می دهد، واقعا اثر مفیدی برای عملکرد کلی سیستم ایمنی به دنبال دارد یا خیر.

استرس و عملکرد سیستم ایمنی بدن

پزشکی مدرن ارتباط نزدیک ذهن و بدن را پذیرفته است. طیف گسترده ای از بیماری ها از جمله ناراحتی معده، کهیر و حتی بیماری های قلبی با اثرات ناشی از استرس عاطفی مرتبط هستند. دانشمندان علیرغم وجود چالش هایی که در حوزه مطالعات ارتباط میان استرس و عملکرد سیستم ایمنی موجود است، به طور فعال در حال مطالعه این موضوع هستند.

ارائه تعریفی از استرس دشوار است. آنچه برای یک فرد وضعیتی استرس زاست ممکن است برای شخص دیگری استرس زا نباشد. هنگامی که افراد در معرض موقعیت هایی قرار می گیرند که آنها را استرس زا می دانند، سنجش میزان استرس در آنها دشوار است و برای دانشمند دشوار است که بدانند آیا برداشت ذهنی شخص از میزان استرس که دارد صحیح است یا خیر. دانشمندان فقط می توانند مواردی را که ممکن است نشان دهنده استرس باشند مانند تعداد دفعات ضربان قلب در هر دقیقه - اندازه بگیرند، اما چنین اندازه گیری هایی ممکن است انعکاس عوامل دخیل دیگری نیز باشند.

با این حال بیشتر دانشمندانی که بر روی رابطه استرس و عملکرد سیستم ایمنی در حال مطالعه هستند، یک عامل استرس زای ناگهانی و کوتاه مدت را مطالعه نمی کنند بلکه آنها سعی می کنند عوامل استرس زای ثابت تر و پرتکرارتری مانند موارد استرس زایی که در اثر روابط با خانواده، دوستان و همکاران ایجاد می شود یا چالش های پایدار سد راه عملکرد خوب فرد در کار که تحت عنوان استرسهای مزمن شناخته می شوند را مورد مطالعه قرار دهند. برخی دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا استرس مداوم بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد یا خیر.