ژئوپولتیك نفت در جهان(۲)

رابرت كارنیول ، سردبیر هفته نامه دفاعی «جین» می گوید: «ادامه چنین سیاست های نفتی خصمانه می تواند به ایجاد منازعه بین هند و چین با غرب ، ژاپن و دیگر قدرتهای منطقه ای منجر شود.» در تایید این مطلب منابع دیپلماتیك در پكن اظهار می دارند كه علاقه افراطی چین به نفت سودان باعث شد تا از تصویب تحریم بر علیه دولت خارطوم در شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری شود، زیرا «پروژه بزرگ نفتی نیل » را با مشاركت هند در آنجا در دست اجرا دارد. دولت سودان اخیرا از سوی وزیر خارجه امریكا متهم به انجام جنایت جنگی در بحران منطقه دارفور شده بود. چنین رفتارهایی به عنوان سیاست نفتی تعریف می شوند. اما به اعتقاد رویچ این كار ناشی از تمایل كوركورانه چین برای مشاركت در امور بین المللی است. او می گوید: سال پیش مردم می گفتند چین باعث كاهش تورم خواهد شد، زیرا تولیداتش بسیار ارزان است و امسال می گویند چین به سمت تورم زایی پیش می رود. در حقیقت چینی ها، بازیگران اقتصادی خوب و غیرقابل پیش بینی به شمار می روند. زنگ ، محقق انرژی در موسسه تكنولوژی پكن می گوید: «حتی اگر مصرف نفت چین تا سال ۲۰۲۰به ۲برابر افزایش پیدا كند باز هم میزان مصرفش نصف مقدار مصرف نفت در ایالات متحده خواهد بود. ۱۷۵میلیون بشكه و ۲۵میلیون بشكه ذخیره نفتی كه چین و هند به دنبال فراهم كردن آن برای شرایط بحرانی هستند در مقابل ۷۰۰میلیون بشكه ذخیره استراتژیك نفت ایالات متحده بسیار ناچیز است.» با این همه تصور ذهنی از نیروی ویرانگر آسیا و چشم انداز توسعه آن باعث تصور كمبود منابع جهانی و علاقه مصرف كنندگان به خرید بیشتر شده است. نگران كننده ترین مساله مربوط به محیط زیست است. اكثر شهرهای آلوده دنیا در چین و هند واقع است ؛ بانك جهانی اعلام كرده است هزینه انسانی جانبی این آلودگی برای چین و هند، سالانه ۵میلیارد و ۱۵میلیارد دلار می باشد و این مقدار مساوی ۱۰درصد از تولید ناخالص داخلی این كشورهاست. حتی در شهرهای متوسط هند و چین ، كه بعضی از آنها هم به سرعت در حال رشد هستند، چشم انداز تغییر سریع باعث شده تا بسیاری از مردم طبقه متوسط به فكر داشتن اتومبیل شخصی ، بیفتند. در اختیار داشتن ماشین شخصی مصرف سوخت فسیلی را افزایش داده و باعث امراض گوناگون و نابودی قسمتهای وسیع از زمین قابل كشت می شود. برای پایین آوردن مصرف گاز و رعایت استانداردهای محیطزیستی ، پكن و دهلی نو - كه قیمت سوخت داخلی را خود تعیین می كنند - قیمت این فرآورده را بسیار بالا برده اند، سرمایه گذاری وسیعی در شبكه حمل و نقل عمومی كرده اند و برای توسعه در بخش ماشین های برقی و انرژی های تجدیدپذیر تمایل جدی نشان داده اند. پكن و دهلی نو سعی دارند تا سال ۲۰۱۰، ۱۰درصد انرژی مصرفی شان را از انرژی های بادی و آبی تامین كنند. اما انجام دادن این انرژی ها به راحتی صحبت از آن ها نیست. وعده استفاده از انرژی های مناسب با محیط زیست كه منابعی قابل تجدید دارند روی كاغذ زیباست ، اما در اینجا، تكنولوژی جدید است كه جایگزین انرژی های سنتی شده و تكیه اش بر سوخت ارزان و با كیفیت خواهد بود. در آینده نزدیك ، تقاضای هند و چین برای انرژی ، تمایل به سوی سوخت فسیلی خواهد داشت و سرمایه گذاری آنها روی ذغال سنگ ، نفت و گاز بسیار بیشتر از سرمایه گذاری شان بر انرژی های جایگزین خواهد بود. شركتهای دولتی نفت هند و چین ، سرمایه گذاری سنگینی بر سر میادین انرژی داخلی انجام می دهند؛ برای مثال میدان ۲۰۰هزار مایل مربع اورداس باسین كه در شمال غربی چین واقع است و تخمین زده می شود كه ۶۰میلیارد بشكه نفت در آن منطقه ذخیره شده باشد. برای تامین هزینه زیاد صادرات ، چین و هند به خصوصی سازی شركتهای دولتی نفت روی آورده اند. آنها همچنین با صرف میلیاردها دلار مشغول بازسازی و پایین آوردن گسترده هزینه ها كه شامل اخراج هزاران كارگر نیز می شود، هستند. شارلون هارست ، مدیر شعبه پكن شركت موكوفو فیلیپین (بزرگترین صاحب پالایشگاه ها در ایالات متحده) می گوید: «سرمایه گذاری غرب به شركتهای چینی كمك می كند تا در اندازه یك بازیگر مهم جهانی درآیند. اگر آنها در صادرات و راه اندازی خطوط لوله نفت موفق شوند در عرصه ای كه در انحصار شركتهای امریكایی و ژاپنی است ، وارد شده اند. چین و هند می توانند بازار را در دست بگیرند و در مناقصات دولتی در سراسر جهان پیروز شوند». صنایع انرژی غربی شكایت می كنند كه از بازار كنار گذاشته شده اند چون رقبای چینی و هندیشان با قیمت كمتر و همچنین با رعایت كمتر استانداردهای محیطزیست ، بازار را در دست خود گرفته اند. این مساله در آفریقا بسیار چشمگیر است. در آنجا شفافیت امور كم است ، قوانین وجود ندارند و دولتمردان را به آسانی می توان خرید. بنابراین شركتهای غربی و ژاپنی به سختی می توانند از پس این موضوع برآیند و در مقابل اعتراضات مردمی مقاومت كنند ولی چینی ها و هندی ها این مشكلات را ندارند. به صورت مشخص ، هر ۲كشور، كار بر روی صنایع نفت داخلی را آغاز كرده اند. اموری كه قبلا استراتژیك به شمار می آمد اكنون بر روی سرمایه گذاری خارجی و داخلی گشوده شده است. شركتهایی مثل «اگزون موبایل» كه ۱۹درصد سهام شركت چینی «سینوپك» را در اختیار دارد، به تحولات این شركت علاقه مند هستند؛ آن هم به خاطر سرمایه ، پالایشگاه ها و ظرفیت بالایی كه از بازار در اختیار دارد. برای مثال اگزون موبایل به شركت سینوپك كمك كرده تا ۵۰۰جایگاه گاز در اطراف چین بسازد و حداقل ۲پالایشگاه در جنوب چین احداث كند. مسوولان خوشبین شركتهای بین المللی مثل «وارن یافت» می گویند: این فرصت مشترك ممكن است به همكاری های گسترده به جای رقابت بین چین و هند و غرب منتهی شود. افراد بدبین سازمان های امنیتی می گویند كه در كشور تشنه انرژی به دنبال منابعی می گردند كه ممكن است در نهایت با منافع اساسی ما تلاقی پیدا كند. حقیقت چیزی بین این دو حد است. با توجه به روابط اقتصادی هند و چین با غرب ، نوسانی از همكاری تا منازعه در این روابط قابل تصور است. اما احتمال دارد با گذشت زمان ، چین و هند و سازمان همكاری اقتصادی توسعه ملل به یك دستور كار انرژی مشترك برسند و سعی كنند به توسعه مدلی رقابتی از چارچوبی توافق شده بپردازند. چین به عنوان راننده ای تازه كار در حاشیه مسابقه ماشین های كهنه كار در حال حركت است و به نظر نمی رسد چشم انداز منازعه جغرافیای سیاسی به این زودی به پایان برسد. او می گوید: «من نمی توانم منتظر بمانم تا سهمم را بدهند» و سپس به ساعتش و دوستان كوچكترش كه با موتورهای جت حركت می كنند، نگاه می كند و می گوید: این رویای من است.