● تغییر مكان برگزاری جشنواره بین المللی فیلم های كودك و نوجوان اصفهان
بیست و یكمین جشنواره بین المللی فیلم های كودكان و نوجوانان اصفهان امسال در همدان برگزار خواهد شد. در حالی كه در همه جای دنیا جشنواره های سینمایی اعم از معتبر و غیرمعتبر به محل و شهر برگزاری شان شناخته می شوند، در ایران قرار است فستیوالی را كه به جشنواره فیلم اصفهان معروف شده در شهری دیگر (یعنی همدان) برگزار كنیم! البته تاكنون در طول عمر ۲۰ساله جشنواره فیلم كودك دو بار این اتفاق رخ داده و نباید مسئله چندان عجیبی به نظر برسد.
اگر از ۵ دوره ابتدایی جشنواره فیلم كودك، كه همراه با جشنواره فجر در تهران برگزار می شد بگذریم، تمامی دوره های این جشنواره به غیر از دو دوره، در اصفهان برگزار شده است. جشنواره فیلم كودك در سال ۷۵ (دوره دوازدهم) در كرمان و در سال ۷۷ (دوره سیزدهم) در تهران برگزار شد.
به نظر می رسید با برگزاری مستمر این جشنواره طی سال های ۷۸ تا ۸۴ در اصفهان و جا افتادن این شهر به عنوان محل برپایی فستیوال فیلم های كودكان دیگر شاهد اینگونه تغییر مكان ها نباشیم و همانند سایر كشورهای صاحب سینما، مكانی مشخص را برای برگزاری یك جشنواره به اصطلاح بین المللی در نظر بگیریم. اما پس از گذشت هشت سال باز هم جشنواره فیلم كودك و نوجوان میان این شهر و آن شهر آواره می شود. راستی اگر در یك دوره جشنواره كن در پاریس، جشنواره مونترال در تورنتو و یا جشنواره ونیز در رم برگزار شود چه اتفاقی رخ خواهد داد و واكنش ها به چه صورت خواهد بود؟
● قربانی سیاست ها
اگر چه طی ۸ سال گذشته محل برگزاری جشنواره فیلم كودك و نوجوان در اصفهان ثابت بوده است، اما این ثبات با استحكام چندانی همراه نبوده و هر لحظه امكان جابه جایی و تغییر مكان وجود داشته است. دوازدهمین دوره جشنواره فیلم كودك و نوجوان در كمال تعجب بسیاری از علاقه مندان و دست اندركاران سینمای ایران در كرمان برگزار شد. این در حالی بود كه از سال ۶۹ این جشنواره و طی شش دوره به طور مستقل از جشنواره فجر، در اصفهان برگزار شده بود. آن زمان دلیل تغییر مكان جشنواره در ظاهر دادن فرصت به دیگر استان ها برای بروز قابلیت ها، جاذبه های توریستی و سهم داشتن در سینمای كودك عنوان شد. اما شنیده می شد اصلی ترین دلیل برای انتخاب كرمان به جای اصفهان، جو ناآرام این شهر به لحاظ سیاسی و عدم وجود فضای مناسب برای میزبانی یك جشنواره سینمایی بوده است.
بعد از برگزاری دوازدهمین دوره جشنواره در كرمان این جشنواره در سال ۷۶ به دلیل روی كار آمدن دولت جدید، تغییر سیاست های فرهنگی و نیز مشخص نبودن برنامه ها برگزار نشد.
اما در سال ۷۷ با اینكه قرار بود جشنواره فیلم كودك در اصفهان برگزار شود، به علت مخالفت استاندار وقت اصفهان (كه هم اكنون سفیر ایران در كویت است) این جشنواره به تهران منتقل و همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار شد. (در آن برهه زمانی استاندار اصفهان به رغم توافق های قبلی بر این باور بود كه چرا باید بودجه برگزاری جشنواره از محل اعتبارات این استان تامین شود) در سال ۷۶ قراردادی میان شهرداری اصفهان، معاونت سینمایی و بنیاد فارابی برای برگزاری جشنواره فیلم كودك اصفهان تنظیم شد. براساس توافقات انجام شده میان محمدحسن پزشك (نماینده فارابی)، سیف الله داد (معاون سینمایی ارشاد) و جوادی (شهردار اصفهان) قرار شد شهرداری اصفهان مسئولیت برگزاری جشنواره و تامین هزینه ها را
بر عهده بگیرد و این شهر میزبان جشنواره باشد.
جشنواره فیلم كودك در سال ۷۸ براساس توافقات انجام شده در اصفهان برگزار شد. از سال ۷۹ شهرداری اصفهان خواهان سهم بیشتری در برگزاری جشنواره شد. از این سال بود كه شهرداری اصفهان در جشنواره فیلم كودك نقش پررنگ تری پیدا كرد و در عین حال اختلافاتی میان شهرداری اصفهان و دبیرخانه جشنواره در تهران به وجود آمد.
از سال ۸۰ و در دوره شانزدهم جشنواره، بخش اعظم مسئولیت ها به غیر از امور مربوط به مهمانان، فیلم ها و كاتالوگ توسط اصفهان انجام شد. تا پیش از این همه كارها از جزیی ترین مسائل مانند رزرو هتل، تبلیغات، چاپ و انتشار بن ها، هماهنگی ایاب و ذهاب و... در تهران انجام می شد. در سال ۸۰ حتی چاپ نشریه روزانه نیز توسط اصفهان صورت گرفت آن هم در دو شكل مختلف. سال ۸۱ و جشنواره هفدهم نیز به همین منوال سپری شد.
در این دو سال و دو دوره كارهای جانبی متعددی برای رونق جشنواره از سوی اصفهانی ها برنامه ریزی و انجام شد. كارناوال های عروسك های سینمایی، نمایشگاه نقاشی كودكان در حاشیه زاینده رود، افزایش تعداد سینماهای جشنواره، كمك های ۵/۷ و ۱۵ میلیون تومانی به فیلمسازان برگزیده برای ساخت فیلم بعدی و... از جمله اقداماتی است كه برای برگزاری دوره های ۱۶ و ۱۷ جشنواره صورت گرفت.
سال ۸۱ آخرین دوره ای بود كه جشنواره براساس توافق پنج ساله برگزار شد. از سال ۸۲ با پایان دوره شورای شهر و روی كار آمدن افراد جدید و تغییر سیاست ها، تغییراتی در روند اجرایی جشنواره به وجود آمد. در این سال قرار شد كه توافقنامه جدیدی نوشته شود. اصفهانی ها خواهان تمامیت جشنواره بودند و اینكه انتخاب و داوری فیلم ها را نیز در دست بگیرند كه این مسئله با موافقت محمدمهدی حیدریان (معاون سینمایی وقت) روبه رو نشد. حیدریان اعتقاد داشت كه انتخاب و داوری فیلم ها قابل واگذاری نیست و فقط می توان اصفهان را در این موارد شریك نمود نه اینكه كلیت آن را واگذار كرد.
سرانجام در خردادماه سال ۸۲ قراردادی یك ساله میان شورای شهر اصفهان، شهرداری اصفهان، معاونت سینمایی ارشاد و بنیاد فارابی تنظیم شد. این قرارداد سه بند داشت و براساس آن اصفهانی ها متعهد شدند تا هزینه های دبیرخانه جشنواره در اصفهان را در طول سال تامین كنند، دو سینمای اصفهان را به سیستم صوتی و نوری روزآمد مجهز كنند و به ازای آن تهران بكوشد ظرف ۳ سال بخش های قابل واگذاری جشنواره را به دبیرخانه اصفهان منتقل كند. بدین ترتیب هجدهمین دوره جشنواره فیلم های كودك و نوجوان نیز در اصفهان برگزار شد.
اما طی سال های ۸۳ و ۸۴ فشارهای زیادی برای تغییر شهر برگزاری جشنواره و انتقال آن از اصفهان وارد شد. عده ای چه در تهران (مدیران سینمایی كشور) و چه در اصفهان (مدیران ارشد و شهرداری) علاقه داشتند تا شهر دیگری میزبان جشنواره شود. اصلی ترین دلیل این كار هم مسائل مالی بود. شهرداری اصفهان دیگر تمایل چندانی برای صرف هزینه نداشت و از طرف دیگر معاونت سینمایی تنها ۱۰۰ میلیون تومان برای برگزاری جشنواره در اختیار فارابی می گذاشت. با این وجود بودجه فارابی كفاف برگزاری جشنواره كودك را نمی داد.
در سال ۸۳ برای برگزاری جشنواره فیلم كودك توافقنامه ای مشابه سال ۸۲ اما این بار بین فارابی، معاونت سینمایی و استانداری اصفهان (و نه شهرداری) به امضا رسید. براساس این قرارداد مقرر شد تا استانداری اصفهان برای تجهیز سینماها تسهیلاتی فراهم سازد، هزینه های جاری دبیرخانه جشنواره در اصفهان در طول سال پرداخت شود و اصفهان به عنوان میزبان نسبت به تامین هزینه اجاره سینماهای جشنواره اقدام كند. با وجود این تعهدات، بار مالی برگزاری جشنواره كودك در سال های ۸۳ و ۸۴ به دوش بنیاد فارابی افتاد. استانداری اصفهان طی این دو سال به تعهدات خود آن گونه كه باید عمل نكرد و فارابی برای تامین هزینه ها دست به كارهای مختلفی مانند فروش بلیت های سینماهای اصفهان و ذوب آهن به منظور پرداخت اجاره بهای سایر سینماها كرد. سرانجام در سال ۸۵ این ماجراها تا جایی پیش رفت كه همدان به جای اصفهان میزبان جشنواره فیلم كودك شد.
● تغییر مكان عجیب
یقیناً تغییر مكان یك جشنواره بین المللی كه جایش را میان داخلی ها و خارجی ها باز كرده كاری غیرمنطقی و عجیب به نظر می رسد. هویت جشنواره ایجاب می كرد تا با صرفه جویی در هزینه ها و پیدا كردن منابع مالی از طریق جذب اسپانسر جشنواره فیلم كودك را در همان اصفهان برگزار كرد. جالب است بدانید بیش از ۶۰ درصد از هزینه برگزاری جشنواره ای مانند كن از طریق اسپانسرها تامین می شود. راه دور نرویم. سال گذشته حدود ۵۰۰ میلیون تومان از هزینه برگزاری جشنواره فیلم فجر از سوی اسپانسرها تامین شد. (این رقم در سال ۸۰ حدود ۸۰ میلیون تومان بوده است.) اما متاسفانه تاكنون اقدامی برای جذب اسپانسر برای جشنواره كودك با قدمتی بیش از ۲۰ سال صورت نگرفته است.
جشنواره فیلم كودك طی این سال ها تبدیل به بخشی از هویت فرهنگی اصفهان شده و برای مردم این شهر جا افتاده است اما هیچ نهاد، ارگان و اداره ای حاضر نیست هزینه حفظ میزبانی اصفهان را بدهد. در این انتقال غیرمنطقی از شهرداری، شورای شهر و استانداری اصفهان گرفته تا معاونت سینمایی و بنیاد فارابی مقصرند.
● غار علیصدر به جای زاینده رود
اما اگر بنا به هر دلیلی تغییر مكان برگزاری جشنواره را ضروری بدانیم، انتخاب همدان جای سئوال و تعجب دارد. شهرهای جایگزین بسیاری وجود دارد كه می شد از آنها به عنوان میزبان جشنواره استفاده كرد. شیراز، مشهد و یا حتی رشت از موقعیت بسیار بهتری برای میزبانی برخوردارند. همدان تنها ۲ سینما دارد كه از وضعیت چندان مناسبی برخوردار نیستند.
با اینكه اصفهان ۵ سینما را به جشنواره اختصاص می داد و طی این سال ها سینمادارها برای جشنواره هم كه شده سینماها را بازسازی می كردند، اما باز هم وضعیت سالن ها مطلوب نبود. اصفهان به لحاظ جذب توریست و مسافر در رتبه بالایی قرار دارد و هتل های معروف و متعددی در این شهر وجود دارند. اما با این حال همیشه برای اسكان مهمانان در اصفهان مشكل وجود داشته است. آیا هتل ها و یا حتی مهمانسراهای همدان ظرفیت پذیرایی و اسكان مهمانان جشنواره را دارا هستند؟ هنوز تجربه نه چندان مناسب برگزاری جشنواره كودك در كرمان فراموش نشده است. آیا همدان هم دچار چنین وضعیتی خواهد شد؟
