همه چیز درباره کلاهبرداری «پانزی»

پانزی ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار خواهد کرد و سودهای نجومی و تضمینی به سرمایه‌گذاران خواهد داد برای اعتماد سرمایه گذاران در ابتدا از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به دلیل اشباع شدن و عدم وجود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود.

اسم این سیستم بر اساس اسم «چارلز پانزی» که برای استفاده از این ترفند در سال ۱۹۲۰ بدنام شده بود، انتخاب شده‌ است. پانزی این سیستم را اختراع نکرده بود اما عملیات او چنان پولی را به خود جذب کرد که اولین موردی بود که در سرتاسر ایالات متحده شناخته شد.

سیستم پانزی ابتدا بر اساس خرید و فروش همزمان کوپن‌های بین‌المللی تمبر پستی بود، اما او به زودی پول سرمایه‌گذاران را برای پشتیبانی پرداخت به سرمایه‌گذاران قبلی و خودش بکار گرفت.

تشخیص طرح‌های پانزی کار سختی نیست، مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها سودهای نجومی تضمینی و ناشناس بودن است اما با وجود این شاخص های عینی و روشن در بسیاری از موارد افراد در دام این طرح افتاده و وقتی متوجه می شوند که فریب خورده اند که اندک سرمایه خود را از دست می دهند.

ترفندی که طراح پانزی استفاده می کند وعده سرمایه گذاری در بورس، مسکن، ارز دیجیتال، ارزهای خارجی یا طرح های تحقیقاتی و فروش و هر نوع دیگری که به فکرشان برسد، پول های قربانیان را جمع کرده و به آنها وعده سودهای بزرگ می دهد در این مدل کلاهبرداری ممکن است تا مدتی هم از پول افراد جدید سود افراد قبلی را بپردازند ولی از یک جایی به بعد امکان پرداخت سود وجود ندارد و کلاهبردار بزرگ غیب می شود.

در بیشتر مواقع افراد قشر متوسط و حتی ضعیف در دام طراح پانزی گرفتار می شوند زیرا تصور می کنند با اندک سرمایه خود می توانند در مدت کوتاهی ثروتمند شوند به همین دلیل این افراد اندک سرمایه خود خودرو، طلا و حتی خانه کوچک خود را می فروشند به این امید که به سود بالایی دست می یابند اما دریغ از سود و هزار افسوس از مال رفته.

 قربانیان این روش از کلاهبرداری مبالغ زیادی را از دست داده و متضرر می شوند، همان طور که گفته شد، شیوه‌ای که افراد سودجو در این روش از کلاهبرداری مورد استفاده قرار می دهند، به این صورت است که قربانیان را متقاعد می‌کنند در سایت آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این افراد سودجو به قربانیان وعده دریافت سود زیادی در ابتدای سرمایه‌گذاری می‌دهند و حتی آن سود را در ابتدا پرداخت می‌کنند، درواقع این سایت‌ها هیچ خدماتی را انجام نمی‌دهند و با دریافت سرمایه از کاربرانی که فعالیت می‌کنند، به کار خود ادامه می دهند و برای دریافت پول بیشتر به شما گفته می شود با سرمایه‌گذاری اولیه باید تعدادی از دوستان و آشنایان خودتان را به این مجموعه معرفی کنید و در قبال این معرفی به شما سود پرداخت می‌ کند.

پرداخت این سود، ماهیانه و منظم نیست و برای دریافت سود بیشتر باید افراد بیشتری را دعوت کنید. در اصل گردانندگان این سایت‌ها خودشان هیچ سرمایه‌گذاری نکردند. این سرمایه کاربران است که در دست آن‌ها است و در قبال معرفی تعداد زیادی از افراد توسط کاربران و سرمایه‌گذاران همان مبلغی که به گردانندگان سایت‌ها ارسال می‌شود بخش کوچک آن به‌عنوان سود به قربانیان پرداخت می‌کنند.

به این ترتیب سرمایه‌گذار یا قربانی بیشتر تشویق می‌شود تا مبلغ سرمایه‌گذاری‌ را افزایش دهد و افراد بیشتری را دعوت و تشویق کند که سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند سود بیشتری دریافت کند. این روش کلاهبرداری وابسته به قربانیان جدید است تا بتوانند پول بیشتری جمع کنند و در نهایت هم توسط پلیس دستگیر می‌شوند یا بعد از جمع‌کردن پول هنگفتی پا به فرار می‌گذارند.

در نهایت سرنوشت این سیستم فروپاشی است زیرا سودهای واقعی آن، اگر سودی در کار باشد، کمتر از مقدار پرداخت به سرمایه‌گذاران است. معمولا این سیستم قبل از آنکه دچار فروپاشی شود بوسیله مراجع قانونی برهم زده می‌شود زیرا چنین سیستمی مورد سوءظن قرار گرفته یا مروج آن اسناد اعتباری ثبت نشده، می‌فروشد. همچنان که سرمایه‌گذاران بیشتری درگیر می‌شوند، احتمال اینکه توجه مراجع قانونی به آن جلب شود، بیشتر می‌شود.

هشدار پلیس، افزایش شمار مالباختگان پانزی

 اخیرا در بسیاری از شبکه های اجتماعی و سایت‌ها شاهد تبلیغات برای سرمایه‌گذاری در این نوع شرکت‌ها و سایت‌ها هستیم، براین اساس پلیس به شهروندان تاکید کرده است تا فریب دروغ‌های وسوسه‌انگیز را نخورند که در این راستا برخی از روسای پلیس فتا استان ها هشدارهایی در این زمینه داده اند که در ذیل می آید:

سرهنگ جواد جهانشیری رئیس پلیس فتا استان خراسان رضوی از افزایش چشمگیر ده ها میلیارد ریال کلاهبرداری در بازه زمانی کوتاه به روش پانزی به ویژه در حوزه ارز رمزها خبر داد و گفت: پس از افزایش نسبتا قابل توجه قیمت ارز رمز ها بویژه بیت کوین کلاهبرداران با روشهای متعددی در کمین افراد زود باور نشسته و با پهن کردن دام های خود سرمایه های افراد را به یغما می برند.

سرهنگ جواد جهانشیری ادامه داد: با توجه به حجم قابل توجهی از وقوع کلاهبرداری ها معروف به پانزی و تشکیل تعداد چشمگیری از پرونده ها با موضوع سرمایه گزاری در حوزه ارز رمز ها موجب بالاگرفتن خطر شیوع این کلاهبرداری در سطح جامعه شده است.  قربانیان این کلاهبرداری که غالباً تطمیع دریافت سود های چند صد درصدی به ازای سرمایه گزاری ارز رمز ها بدون پرداخت کمترین مالیاتی می شوند اکنون در پلیس فتا بدنبال راه چاره ای برای بازگرداندن سرمایه اصلی خود هستند ...

رئیس پلیس فتا خراسان رضوی ادامه داد: کلاهبرداران با دنبال کردن افرادی که در پیج خود مخاطبین و اخبار حوزه ارز رمز ها را پیگیری می کنند پیشنهادات مالی داده و با کپی برداری از شرکت های معتبرفعال درحوزه ارز رمز ها از قربانی می خواهند با خرید ارز رمز و انتقال کیف پول دیجیتالی خود به آدرس اعلام شده در دوره زمانی کوتاهی،   سود بالای سیصد درصدی را دریافت نمایند و در ازای معرفی افراد دیگر نیز پورسانت دریافت کنند همین پیشنهاد موجب شده تا قربانیان به طمع دریافت سود بالا سرمایه خود را از دست بدهند.

این مقام مسئول افزود: طی ۱۰ ماهه نخست امسال بویژه طی یک ماه اخیر شیب جرائم به سمت ارز رمزها و کلاهبرداری پانزی خیز برداشته و جای پرونده های فیشینگ و رمز دوم را گرفته است.

جهانشیری با اشاره به نکته ظریفی از این نوع کلاهبرداری گفت: متاسفانه قربانیان طرح های پانزی پس از یک یا دو دوره دریافت سود پول و جلب اعتمادشان به سایت مربوطه به طمع دریافت سود بیشتر اقدام به سرمایه گذاری با ارقام بالا نموده و همین حس ولع دریافت سود بیشتر در ابعاد روانی موجب وسوسه سرمایه گذاری بیشتر خواهد بود و بدین ترتیب آخرین مرحله از کلاهبرداری یا همان مسدود شدن سایت می باشد اتفاق می افتد و کلاهبرداران که مشخص نیست در کدام نقطه جغرافیایی درحال کلاهبرداری می باشد به هدف خود می رسد.  

این مقام انتظامی افزود: با توجه به ویژه گی های ذاتی فضای سایبری و عدم وجود مرز جغرافیایی کلاهبرداران در هر نقطه ازکره زمین قادر به رسیدن به مطامع شوم خود هستند بنابراین علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد و قبل از اینکه سرمایه های شهروندان و کاربران فضای سایبری توسط برخی سودجویان فضای سایبری به تاراج برود به تمام پیشنهادات دریافتی در فضای سایبری با دیده تردید نگریسته و تا قبل از اطمینان و آگاهی لازم در حوزه ارز رمز ها اقدام به سرمایه گزاری ننمایند.

کاربران اینترنت مراقب ترفند پانزی باشند

سرهنگ دوم علی قهرمان طالع رئیس پلیس فتا استان اردبیل گفت: شرکت‌های خارجی با تبلیغات در زمینهٔ‌ بورس‌های خارجی، جذب سرمایه با فعالیت‌های هرمی و وعده "رویای یک‌شبه پول‌دار شدن" جوانان را در دام خود گرفتار می‌کنند. اخیرا سایت‌های کلاهبرداری بانام‌ شرکت‌های خارجی در فضای مجازی با تبلیغات در زمینه بورس‌های خارجی، جذب سرمایه کرده و با وعده "رویای یک‌شبه پول‌دار شدن" جوانان را فریب داده فعالیت‌های هرمی خود را دنبال می‌کنند.

وی افزود: کاربران فضای مجازی توجه کنند که عدم ارائه تضمین و مستندات در خصوص پروژه‌های در دست اجرا، عدم فعالیت تجاری، عدم وجود طرح منطقی برای سرمایه‌گذاری، ادعای پرداخت سودهای کلان و غیرمتعارف، جذب اعضاء به‌صورت هرمی و پرداخت پاداش مبتنی بر کسب تعادل و به‌صورت باینری، کلاه‌برداری بودن این شیوه "به روش پانزی" را آشکار می‌سازد.

این مقام انتظامی افزود: هم‌وطنان و مخصوصاً جوانان توجه داشته باشند که این شرکت‌ها با وعده برگشت سرمایه با بازدهی بالا(اصطلاحاً هایپ) آن ها را فریب داده و از این راه میلیون‌ها دلار ارز از کشور خارج می‌کنند. از کاربران تقاضا دارم اسیر این وعده‌ و وعیدها نشده و مراقب سرمایه و پول خودشان باشند.  

رئیس پلیس فتا استان اردبیل گفت: با توجه به اینکه ترفند پانزی یک عملیات سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه ‌است که در آن کلاه‌برداران سود اعضاء را از همان پول سرمایه‌گذارهای جدید و بعدی پرداخت می‌کنند و عملاً هیچ عملیات اقتصادی توسط شخص یا سازمانی اجرا نمی‌شود، توصیه می‌کنم، هم‌وطنان عزیز در صورت تمایل به سرمایه‌گذاری می‌توانند در بورس‌های داخل کشور فعالیت کنند.

پلیس چه می گوید؟

برخی از جرائم سازمان یافته و سیستم های پولشویی با هدایت لیدرهای اصلی ساکن کشورهای همسایه انجام می گیرد و همدستان آن‌ها در داخل کشور به ظاهر از ماهیت کلاهبرداری متهمان اطلاعی ندارند و نقش مکمل برای تبادلات مالی و انتقال ارز به عهده آن ها است، یکی از شگردهای مشهور کلاهبرداری در این سیستم ها بهره گیری از طرح پانزی است.

پلیس همواره به هموطنان تذکر داده است که هرگز فریب این‌ نوع کسب ‌و کارهای اینترنتی را نخورند و بدون اینکه شناختی از آن شرکت‌ها و صاحبانشان داشته باشند؛  پول و سرمایه خود را با وعده چند برابر شدن و دریافت سود زیاد از دست دهند. این در حالی است که اخیرا در بسیاری از شبکه های اجتماعی و سایت‌ها،  تبلیغات برای سرمایه‌گذاری در این نوع شرکت‌ها و سایت‌ها دیده می شود براین اساس هموطنان باید هوشیار بوده و فریب این دروغ‌های وسوسه‌انگیز را نخورند.

پلیس همچنین هشدار می دهد مجرمان سایبری با بهره گیری از طرح پانزی به واسطه راه اندازی وب سایت های سرمایه گذاری اقدام به جذب سرمایه های افراد می کنند و تا مدتی از طریق اعضای جدید مبلغ سود یا وام را پرداخت می کنند، سپس زمانی که عضوگیری ها متوقف شد، پنل های کاربری بلوکه می شود و دیگر اصل سرمایه و سودها به افراد فریب خورده بر نمی گردد.

فریب ظاهر وب سایت های کلاهبرداری و تبلیغات دروغ را نخورید، هر وب سایت معتبری قابل جعل می باشد حتی فعال سازی تراکنش های ارزی در پنل کاربری یا کیف های پول مجازی برای سوء استفاده از سرمایه شهروندان قابل پیاده سازی است. تنها به ظاهر مطالب پیرامون مجوزها و  نظارت مراکز معتبر برای کسب و کارهای اینترنتی اکتفا نکنید و حتماً برای راستی آزمایی به صورت مستقیم از این مراکز درباره این وب سایت ها اعتبارسنجی کنید.
همیشه به تبلیغات وسوسه انگیر و غیرمنطقی شک کنید و تحقیقات گسترده ای برای اطمینان از صحت این تبلیغات انجام دهید. اگر با کسب و کارهای هرمی مجهول الهویه همکاری و برای عضوگیری فعالیت می کنید در صورت وقوع کلاهبرداری، شما در معرض اتهام و فشارهای اجتماعی قرار می گیرید. آگاه باشید در انتقال سرمایه از طریق کیف های پول مجازی، هویت گیرنده اعتبار در سیستم بانکی ثبت نمی شود در واقع تراکنش های مرتبط با ارزهای دیجیتال  به صورت ذاتی بر پایه عدم شناسایی هویت طرفین طراحی شده است.

پلیس می گوید، هیچ راه میانبری برای سودهای نجومی وجود ندارد اگر فردی به شما وعده سودهای بزرگ و چشمگیر داد، بدبین شوید. کسب درآمد در زمان کوتاه و بالاتر از نرخ سود بازده بازارهای رایج مالی  معمولا امکانناپذیر است.

چنانچه شمارا ترغیب کردند تا افراد و نزدیکانتان را تشویق به ورود و عضویت در شرکت یا موسسه یا گروه مورد نظر کنید و از این طریق قول سود بالاتر به شما دادند، حتما شک کنید. احتمالا شما با یک پروژه کلاهبرداری روبرو هستید. دنبال فعالیتهای شفاف اقتصادی باشید. اگر قرار است کسی با پول شما سرمایه گذاری کند باید فعالیتهای شفاف و روشنی داشته باشد یعنی باید به شما بگوید در کدام بازار سرمایه گذاری می کند و از چه روشی سود کسب می کند و اصل و سود پول شمارا چگونه تضمین می کند و در برابر دولتی که فعالیت سرمایه گذاری در حیطه قلمرو آن است چه وظایف مالیاتی یا غیر مالیاتی دارد و آنها را چگونه انجام می دهد. این نکته مخصوصا برای سرمایه گذارانی است که قرار است پول شما را در خارج از کشور و در پروژه های بین المللی سرمایه گذاری کنند.

شرکت، موسسه، گروه یا دپارتمان و هر اسمی که زیر چتر آن قرار است فعالیت اقتصادی صورت بگیرد باید ثبت شده باشد و دفتر فیزیکی مشخص داشته باشد. همچنین سوابق موسسان و اعضای اصلی را چک کنید. در واقع باید به روش های عحیب و غیر متداول پرداخت پول یا سود حساس شد چرا که سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی پاکدست از راه های قانونی متداول و شفاف به انتقال پول و سود پول دست می زنند.

توصیه می شود شهروندان به صورت مستمر برای مطالعه مطالب آموزشی، اخبار جرائم سایبری، مصونیت از شگردهای مجرمانه و گزارش جرائم به وب سایت ‌www.cyberpolice.ir  مراجعه کنند.

مجازات جرم کلاهبرداری پانزی

طبق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، کلاهبردار غیر شبکه ای علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می شود. در کلاهبرداری شبکه ای اگر مبلغ کلاهبرداری کلان نباشد مجرم به رد مال به حبس از ۶ ماه تا سه سال و جزای نقدی معادل دو برابر اموالی که از طرق مذکور به دست آورده محکوم می‌شود. ولی اگر کلاهبرداری کلان باشد به حبس از پنج سال تا ۲۰ سال محکوم می شود و در هر دو صورت دادگاه به عنوان جزای مالی به ضبط تمام اموالی که از طریق خلاف قانون به دست آمده باشد، حکم خواهد داد. دادگاه می تواند علاوه بر جریمه مالی و حبس، مرتکب را به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی محکوم کند. موارد خاصی از کلاهبرداری هم تحت عنوان مجرمانه افساد فی الارض بررسی می شود که مجازات اعدام در پی دارد.

هرچند در قانون آمده است که مجرم به رد مال محکوم خواهد شد ولی شناسایی و دستیابی به اموال محکوم کاری سخت و حرفه ای است. قطعا شما به تنهایی نخواهید توانست کلاهبرداران را شناسایی کنید و اقدام متقلبانه آنها را به دادگاه ثابت کنید این مساله در تخصص حقوقدانان و وکلای باتجربه امور کیفری است. عناصر قانونی و مادی جرم کلاهبرداری پیچیده و دقیق هستند و شما حتما به کمک حرفه ای یک وکیل متبحر در امور کیفری نیاز خواهید داشت. از اینجا میتوانید از حامی درخواست کمک و مشاوره حرفه ای داشته باشید.

همچنین  در تعریف قانونی جرم کلاهبرداری هم به عبارت عملیات متقلبانه اشاره شده و عنصر فریب یکی از اجزای جرم کلاهبرداری شناخته می شود. در ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷آمده است: هر فردی از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها و تجارتخانه های یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد با به امور غیر واقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامدهای غیرواقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور، وسایل تقلبی دیگر وجوه، اموال، اسناد، حوالجات، قبوض یا مفاصاحساب و غیره و امثال آنها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب می شود.

ایرنا ـ معصومه نیکنام