رویکردها، چشم انداز، و آینده طرح ناحیه

چکیده:

عملی کردن اهداف خدمت رسانی در سطح کلان نیازمند مدیریت عملکرد، مدیریت کیفیت، بهینه کاوی، برنامه ریزی استراتزیک و نگاهی ویژه است.
طرح ناحیه محوری مشکلات کلان شهر تهران را که  هر روز ابعاد تازه ای به خود می گیرد را تبدیل به فرصت می کند و بازبینی اقتضائات شهری را باعث می گردد. هر چند نداشتن تجربه جدی در  مطالعات آینده پژوهی تصویر سازی و دستیابی به آینده وافق چشم اندازی را دشوار می نماید لیکن باید توجه داشت که دانش محوری بجای ظرفیت محوری رویکرد اصلی طرح را تشکیل دهد.
مجموعه دستاوردهاي علمي نشان مي‌دهد از ساده‌ترين لوازم گرفته تا پيشرفته‌ترين فناوري‌هاي پيچيده، محصول خلاقيت و نوآوري انديشمنداني بوده كه طي سال‌هاي متمادي و بر اساس دانش و ارتقاء فكري انسان خلق شده است. بنابراين پايه اصلي ثروت هر كشور را منابع انساني تشكيل مي‌دهد كه از آن به عنوان عامل اصلي فعال ياد مي‌شود و منابع طبيعي و مادي به عنوان عوامل تبعي ناميده مي‌شوند. با اين شرايط، نقش منابع انساني نه تنها در سطح سازماني بلكه به صورت كلي از سطح يك واحد كوچك اقتصادي تا سطح ملي ارتقا و گسترش پيدا كرده است. عناصر متعددي در الگوي توسعه نقش انسان لحاظ مي‌شود كه بهره‌وري،برابری و توانمند سازی از آن دسته اند .و در ناحیه محوری انسانها و رسیدگی های مطلوب به ایشان نقش محوری دارد .

واژگان کلیدی : ناحیه محوری ، چشم انداز ، رویکرد، رفتار انطباقی، سرمایه انسانی

مقدمه:

مردم بايد بتوانند سقف بهره‌وري خود را ارتقا بخشيده و در فرآيند درآمدزايي، اشتغال و كسب درآمد بيشتر مشاركت فعال داشته باشندو در راه دستیابی به این مهم ایجاد شرایط برابر مولفه مهمی تلقی می گردد که باید به آن توجه داشت .
به اين معنا كه مردم بايد از بخت و شرايط مساوي براي دسترسي به فرصت‌ها برخوردار باشند. موانع موجود از سر راه فرصت‌ها بايد به گونه‌اي برطرف شود كه مجموعه اجزاي نيروي انساني از منابع آن بهره‌مند شوند.و نیل به این هدف توانمند سازی لایه های مختلف اجتماع می باشد یعنی توسعه و رشد بر اساس دانش‌محوري توسط مردم در جريان فرآيند زندگي آنها شكل گيرد، به گونه‌اي كه اين منابع علمي براي نسل‌هاي بعدي هم قابل ذخيره‌سازي باشد.
تفکیک یک کل به اجزای قابل تعریف و قابل مدیریت از ضروریاتی است که شهرداری تهران در راه مدیرت شهری برای عملی کردن هدف بلند ارتقاءسطح کیفی محیط زندگی افراد و توجه به نیازمندیهای ایشان مهم دانسته و بهینه یابی را در راستای ایجاد تعادل عمومی مد نظر دانسته است .
بی گمان تقسیم کار ، روش شناسی و ابزار شناسی و نیز تمرین مهارت در طرح ناحیه محوری چشم اندازی را می طلبد که در آن تمامی جنبه های لازم التوجه لحاظ شده باشد.
شکل گیری این چشم انداز منطبق بر ریل گذاری چشم انداز بیست ساله ایران اسلامی رفتار انطباقی را می طلبد که در آن دستیابی به هدف متفاوتی ترسیم نمی شود و عملی کردن هدف کلان مملکتی سرلوحه کار است .
آینده طرح ناحیه محوری را  انتخاب رویکردهای مناسب و داشتن توجه و نگاه ویژه و شایسته ای  رقم می زند که اولین گام تعریف
چشم اندازی است که در آن باز نمایی شادی ها و ایجاد فرهنگ شاد مردم شاد سرلوحه باشد .چشم اندازی که سهم مردم دلتنگ شادی  بودن نباشد و چشم اندازی که در آن دستاورد اصلی رضایت مردم باشد.
تهیه کننده ی این مقاله امیدوار است که این مقاله آغازی بر کوشش هایی باشد که در آینده سهم مردم را از شادی  در هاله زیبای مساوات و عدالت پر رنگ تر گرداند.

مروری بر ادبیات موضوعه و مبانی نظری مقاله:

الف: ناحیه محوری

 تبديل شهرنشين به شهروند، به ويژه در کلان شهري همچون تهران يکي از راه  هاي حل بحران هاي شهري است و اين هدف که در اغلب موارد توسط مديران شهر به فراموشي سپرده مي شد امروز در راس برنامه هاي مديريت شهري قرار دارد. ناحیه محوری و محله محوري، توجه به مناطق با تفکیک آن به واحدهای کوچکتر است آنچنانکه از ترکیب چند محله،(که بهترین تقسیمات محلات از سوی ساکنین آنها و طی گذر زمان استخراج شده است ) یک ناحیه واز ترکیب نواحی ،منطقه واز ترکیب مناطق، مرز شهری شهر تهران مشخص می گردد

ب: سند چشم انداز بیست ساله

سند چشم‌انداز بيست ساله‌ي جمهوري اسلامي ايران در افق 1404 هجري شمسي؛ که در تاريخ 13 آبان 1382 توسط رهبر معظم انقلاب به سران قواي سه‌گانه ابلاغ شد. در چشم‌انداز بيست ساله، ايران کشوري است توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي علمي و فناوري در سطح منطقه با هو يت اسلامي و انقلابي، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بين‌الملل.در سند چشم انداز بیست ساله ويژگي‌هايي جامعه‌ي ايراني در افق 1404 ترسیم شده است ایران کشوری توسعه يافته، متناسب با مقتضيات فرهنگي، جغرافيايي و تاريخي خود، متکي بر اصول اخلاقي و ارزش‌هاي اسلامي، ملي و انقلابي، با تاکيد بر مردم سالاري ديني، عدالت اجتماعي، آزادي‌هاي مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها و بهره‌مندي از امنيت اجتماعي و قضايي.
» برخوردار از دانش پيشرفته، توانا در توليد علم و فناوري، متکي بر سهم برتر منابع انساني و سرمايه‌ي اجتماعي در توليد ملي.
» امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعي مبتني بر بازدارندگي همه جانبه و پيوستگي مردم و حکومت.
» برخوردار از سلامت، رفاه، امنيت غذايي، تامين اجتماعي، فرصت‌هاي برابر، توزيع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، تبعيض و بهره‌مند از محيط زيست مطلوب
» فعال، مسئوليت پذير، ايثارگر، مومن ، رضايت‌مند، برخوردار از وجدان کاري، انضباط، روحيه‌ي تعاون و سازگاري اجتماعي، متعهد به انقلاب و نظام اسلامي و شکوفايي ايران و مفتخر به ايراني بودن
» دست يافته به جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه‌ي آسياي جنوب غربي (شامل آسياي ميانه، قفقاز، خاورميانه و کشورهاي همسايه) با تاکيد بر جنبش نرم افزاري و توليد علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي، ارتقاء نسبي سطح درآمد سرانه و رسيدن به اشتغال کامل.
» الهام بخش، فعال و موثر در جهان اسلام با تحکيم الگوي مردم سالاري ديني، توسعه‌ي کارآمد، جامعه‌ي اخلاقي، نوانديشي و پويايي فکري و اجتماعي، تاثيرگذار بر همگرايي اسلامي و منطقه‌اي بر اساس تعاليم اسلامي و انديشه‌هاي امام خميني (ره).
» داراي تعامل سازنده و موثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.
در تهيه، تدوين و تصويب برنامه‌هاي توسعه و بودجه‌هاي ساليانه، اين نکته مورد توجه قرار گيرد که شاخص‌هاي کمي کلان آن‌ها از قبيل نرخ سرمايه گذاري، درآمد سرانه، توليد ناخالص ملي، نرخ اشتغال و تورم، کاهش فاصله‌ي درآمد ميان دهک هاي بالا و پايين جامعه، رشد فرهنگ و آموزش و پژوهش و توانايي‌هاي دفاعي و امنيتي، بايد متناسب با سياست‌هاي توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز، تنظيم و تعيين گردد و اين سياست‌ها و هدف‌ها به صورت کامل مراعات شود.
 

ج: رویکرد اقتضایی

یکی از مکتب های مدیریت که معتقد است که بهترین شیوه مدیریت به اقتضای شیوهی رهبری رهبر در ارتباط با نیازهای موقعیتی مشخص است یا به آن بستگی دارد .

د: رویکرد زنتیک به رهبری

رویکرد مبتنی بر این عقیده که رهبران رهبر زاده می شوند ،ساخته نمی شوند

و: رویکردتعهد اجتماعی

رویکردی به پاسخگویی اجتماعی که فرض می کند که هدف های اصلی موقعیت اقتصادی هستند نه تعهدات اجتماعی ، بنابراین تعهد اجتماعی را فقط در حداقل تحمیل شده توسط مقررات موجود بپذیرد.

ه: رویکرد مسئولیت اجتماعی

رویکردی به پاسخگوی اجتماعی که معتقد است هدف نه تنها اقتصادی بلکه اجتماعی هم هستند و لذا باید منابع اقتصادی را برای دستیابی به هدف های اجتماعی اختصاص دهد.

ی: رویکرد پاسخگویی اجتماعی

رویکردی به پاسخگویی اجتماعی که براین فرض است که نه تنها هدفهای اقتصادی و اجتماعی دارد بلکه مسائل اجتماعی آینده را پیش بینی کند و اقدامات اکنون را برای پاسخ دادن به مسائل آینده تنظیم نماید.1

روش تحقیق:

روش تحقیق حاضر از نوع اسنادی_تحلیلی است. برای دستیابی به اطلاعات از انواع روش¬های کتابخانه¬ای، مطالعات و بازدیدهای میدانی استفاده شده است.

1) پروفسور پاتریک مانتانا .133

یافته های تحقیق:

تمامی اقداماتی که در یک شهر شکل می گیرد محصول تصمیم گیری افرادی است که در شبکه کاری یک شهر مشغول به فعالیتند و شهرداری اصلی ترین بخش شکل گیری شاکله شهری است. لذا تصمیمات اتخاذی از سوی مدیران شهری اثر مستقیم برزندگی افراد آن جامعه دارد اگر چه نوع تفکر ،شیوه و سطح تصمیم گیری متفاوت است اما فرآیند آن فرآیند مشابهی است .شناخت مساله –تعیین هدف-تدوین راههای کار-ارزیابی راههای کار و انتخاب برنامه –اجرا-کنترل و پیگیری فرآیند تصمیم گیری را شکل می دهد.
طرح ناحیه محوری فقط به رویکرد تعهد اجتماعی نپرداخته و با رویکرد مسئولیت اجتماعی رویکرد ژنتیک به رهبری را تحت الشعاع قرارداده و تلاش نموده در همه موقعیت های تصمیم گیری همه پرسنل خود را یک مدیر بحساب آوردو رویکرد اقتضایی را در پیش گرفته است. که در این راه در اختیار داشتن اطلاعات دقیق –قابل اعتماد و قابل اندازه گیری خطر شکست را بسیار اندک می کند.
هر چند این مهم در سطوح تصمیمات استراتژیک ،رده میانی و عملیاتی از پیامدهای متفاوتی برخوردار می شود (در تصمیماتی که در لایه های مختلف طرح ناحیه محوری اتخاذ می شود.)سه شیوه تصمیم گیری وجود دارد یکی از شیوه های حل مساله توسط مدیرانی به نمایش در می آید که سعی دارند وضع موجود را حفظ کنند،مانع تغییر شوند وار مساله اجتناب کنندیا آنها را پنهان سازند(پرهیز کننده از مساله)شیوه ی دیگر یا رایج ترین شیوه تصمیم گیری مدیریت،حلال مشگل است که با مساله مقابله میکند.نسبت به آن واکنش نشان می دهد و تغییرات لازم را برای حل آن را پدید می آورد .
شیوه دیگر متعلق به مشگل یاب است،کسی که فعالانه به موقعیت نگاه می کند در جست وجوی مساله هاست،یا مساله ها را پیش بینی می کندتا اینکه پیش از توسعه مساله انجام اقدامات اصلاحی امکان پذیر باشد.این شیوه به آینده سازمان و برنامه ریزی برای پیش گیری از پدید آمدن مساله ها توجه دارد و از ضروریات امروز شهرداری تهران است.
فیزیولوژیستهای گیاهی برای روشن شدن تاثیر فر آیندهای مختلف و پیچیده در گیاه همیشه این فرآیندها را به اجزائ ترکیب کننده اش تجزیه می کنند و آنها را جداگانه مورد مطالعه قرار می دهند.برای کسانی که به بررسی کلی گیاهان علاقمندند جداکردن وظایف گیاه خطراتی را در بر دارد ،در حقیقت جدایی کامل بین این فرآیندها نمی تواند وجود داشته باشد چرا که بعنوان مثال تنفس بر فتوسنتز و انتقال اثر دارد و سرعت تنفس و فتوسنتز هر دو با پتانسیل آب برگ تغییر می کنند . هر چند فیزیولوژیستها ی گیاهی بسیاری از این اجزای تشکیل دهنده را بطور کامل شرح داده اند اما بعضی از جنبه های مهم هنوز ناشناخته است آنها شناخت معقولی از طریقه تطبیق یافتن آنها با یکدیگر را ایجاد کرده اند و پیشرفتهای شناخت امکان پیش بینی شیوه صحیح اعمال کلی گیاه را فراهم می کند و نیز احتیاط و دقت به بررسی نحوه ای که طبق آن،فرآیندهای تک تک گیاهان از محیط تاثیر می پذیرند و تاثیری که محیط بر رشد گیاه دارد غیر قابل انکار است.1  

پیتر دی .والتون .1383 ،201

با استفاده از تمثیل بالا می توان دریافت که جزء جزء کرده حدود و اختیارات شهرداری در یک کل و شناخت کلی و جرئی از کار این مهم را می طلبد که شناخت معقولی از طریق تلفیق و تطبیق کارها بدست آوریم و تمامی تاثیرات محیطی را در اجرای طرح در نظر بگیریم تا به نتیجه گیری قابل اتکا برسیم .در حال حاضر اشکالی که به طرح ناحیه محوری می توان گرفت موازی کاریها،نداشتن رفتار انطباقی مناسب در تمامی بخشها و فاصله مشخصی که در سر راه تصمیمات استراتژیک تا اقدامات عملیاتی بوجود آمده است می باشد.

"جورج و کورت "معتقد هستند که پانزده عامل انسانی پرو ژه های سازمانی را دچار مشکلات اساسی می کند .
کوتاهی در تشخیص نیازها
اغراق در بیان فواید طرح
به کارگیری سیستم برای کسب تجربه صرف
کوتاهی در تعریف اهداف اصلی
نبود برنامه های منسجم در درازمدت
ناپایداری حمایتهای مدیریتی
بی توجهی به نقش فعال استفاده کنندگان از طرح
کوتاهی در تشخیص ملزومات
بی اعتنایی به ساختار سازمانی موجود
استمرار در بکارگیری روش های سنتی
بی توجهی به فرآیند آموزش
کوتاهی در رفع مشکلات
ایستایی و محدودیت سیستم در طول زمان
کمبود بودجه
کوتاهی در ارائه گزارش ها و تحلیل نتایج و ارزیابی نهایی

در چشم انداز طرح ناحیه کحوری می توان انتظارات زیر را برشمرد.
ایجاد ارتباط مناسب بین مردم و شهرداری
دستیابی سریع و دقیق اطلاعات برای مردم و شهرداری
شناسایی پتانسیل های موجود شهری
توانایی بهنگام سازی سریع و ساده اطلاعات توصیفی و مکانی
تولید تصمیمات مناسب و متنوع با کاربریدهای لازم
پاسخگویی مناسب دوسویه
تجزیه و تحلیلهای صحیح مدیریتی
یکپارچه سازی اطلاعات منطقه ایی و شهری و بالا بردن این اطلاعات

نتیجه گیری:
لازم و ضروری است که در طراحی چشم انداز و آینده این طرح به این مقوله که هدف اصلی طرح ناحیه محوری نزدیکی لایه های مختلف تصمیم گیری با تصمیم سازان (مردم)و کم کردن فاصله مشارکت آنان که تصمیم می گیرند و آنان که از این تصمیم بهره می جویند و نیز اتخاذ تصمیم صحیح در تمامی بخشها توجه ویژه شود و راهبران –متخصصان –مدیران –مشاوران و استفاده کنندگان از شیوه و رویکرد متناسب با چشم انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران تبعیت نماین چراکه تمامی بخشها در این چشم انداز به خوبی مد نظر بوده است.

فهرست منابع :

مانتانا،پاتریک.(1991).فرهنگ فراگیری دانش مدیریت .دکتر سهراب خلیلیشورینی.انتشارات یادواره
والتون،پیتر دی .(1383).تولید و مدیریت گیاهان .دکتر محسن مدیر شانه چی.انتشارات آستان قدس رضوی.به نشر.چاپ چهارم

مهدی افزونقه ـ علیرضا جعفری