جهانی چنان گسیخته پیش‌روی ماست كه گوئی هیچ چیز را به چیز دیگری وصلی نیست و گوئی هر آنچه را كه تأثیری در زندگی بشری دارد از فرط آزادی، آشوبی را ایجاد نموده كه به بی‌در و پیكر بودن دنیا منجر شده است شاید اگر اینجا تعبیری را از گیدنز با عنوان «جهان رها شده» وام بگیریم حق مطلب را بهتر ادا نماید ولی این رهاشدگی و لجام‌گسیختگی به معنای این نیست كه دیگر احاطه و كنترل و روابط در حیطه زندگی بشری وجود ندارد. و شایدبرعكس مطالب اولیه ما شاهد اتفاقاتی در عصر حاضر هستیم كه با تمام لجام گسیختگی دنیوی، دنیا را بیشتر به دهكده‌ای مانند كرده كه در آن پیامها و اخبار با سرعت برق و باد در حال انتشاراند هر وقت به این موضوع می‌اندیشیم به یاد مثالی معروف - دكتر رضایی بارها آنرا در كلاس جامعه‌شناسی رسانه‌ها تكرار كرده – می‌افتیم كه در دنیای معاصر امكان دارد آدمی هنر پیشه‌های كشورهای دیگر را بیشتر از همسایه روبروئی خود بشناسد. و این امر میسر نمی‌شود مگر با تكنولوژیهای جدید ارتباطی اطلاعاتی. این نوشته‌ها گریز و پیش درآمدی است بر مبحث اصلی ما كه همان جهان شبكه‌ای و جامعه اطلاعاتی است.
روش كار ما در این مقاله بر این منوال است كه ابتدا اندكی به جهان شبكه‌ای و ویژگیهای آن خواهیم پرداخت سپس به نظریه‌های جامعه اطلاعاتی نظری می‌افكنیم و در نهایت به بررسی پیامدهای ظهور جامعه شبكه‌ای خواهیم پرداخت.
● تعاریف جامعه شبکه ای
سئوالی كه اینجا مطرح است این است كه جامعه شبكه‌ای چیست و چه ویژگی‌هائی دارد؟ علی پایا با تأثیر از نوشته‌های اندیشمندان حوزه جهان شبكه‌ای عمده ویژگیهای جامعه شبكه‌ای را در مقدمه‌ای بر كتاب كاستلز – با عنوان جامعه اطلاعاتی چنین بر می‌شمرد.
▪ اقتصاد اطلاعاتی:
كه در آن بهره‌وری و رقابت میان شركت‌ها و بنگاههای تجاری، منطقه‌ها و حوزه‌های مختلف اقتصادی بیش از هر زمان دیگر به معرفت و دانش و اطلاعات و تكنولوژی لازم برای پردازش این اطلاعات متكی است.
▪ اقتصاد جهانی:
اقتصاد جهانی در مقام یك واقعیت اجتماعی نو در درونی‌ترین هسته‌های شكل دهنده خود در بر گیرنده فعالیتهای استراتژیك مسلطی است كه قادرند در مقام یك واحد به هم وابسته انواع كار و تكاپوی اقتصادی را در تراز جهانی و مقیاس سیاره‌ای در زمان واقعی به مورد اجرا در آورند. اقتصادهای ملی، منطقه‌ای و محلی در نهایت متكی به دینامیسم این نوع اقتصاد جهانی هستند و از طریق شبكه‌های اطلاعاتی و بازارها بدان وابسته‌اند.
▪ فعالیتهای اقتصادی شبكه‌ای:
این فعالیت‌ها نوع تازه‌ای از سازمان و تشكیلات است كه مشخصه فعالیت اقتصادی جهانی به شمار میآید. این شبكه یا متشكل است از بخشهائی از شركت‌ها و موسسات و بنگاههای مختلف و یا از رهگذر تقسیمات درونی در یك بنگاه بزرگ پدید میآید
تحول در نحوه انجام كار و در ساختار اشتغال: روابط كاری كه در گذشته در ساختارهای گسترده صنعتی یا اداری میان كارگر و كارفرما یا رئیس و مرئوس برقرار بود اكنون جای خود را به روابط به مراتب قابل انعطاف‌تر در محدوده‌های با حجم كوچكتر از حیث شمار افراد تحت اشتغال داده است.
▪ ظهور قطب‌های متقابل:
فرایند جهانی شدن و شبكه‌ای شدن فعالیتهای اقتصادی موجب قوت بخشیدن به تلاشهای فردی و تضعیف نهادهای اجتماعی نظیر اتحادیه‌های كارگری و یا دولت رفاه می‌شود كه خود به خود تقابل در دسترسی به اطلاعات ایجاد می‌شود.
▪ فرهنگ واقعیت مجازی:
فرهنگ عصر اطلاعات در چارچوب انتقال نمادها به وسیله واسطه‌های الكترونیك شكل می‌گیرد این واسطه‌های متنوع با مخاطبان گوناگونی سروكار دارند و مجموعه‌هائی عنی از حیث محتوای نمادین و در قالب متون الكترونیك در اختیارشان قرار می‌دهند به این ترتیب این فضای مجازی، حاوی اطلاعات متكثر و متنوع، به صورت بخشی از واقعیت اجتماعی عصر جدید در میآید و فضای اصلی تعاملها معرفتی را كم و بیش در اختیار می‌گیرد.
▪ سیاست بر بال رسانه:
در فضای مسلط فرهنگ متكی بر واقعیت مجازی، بازیگران سیاسی به منظور بقاء و حضور در صحنه و تأثیرگذاری بر روند تحولات ناگزیرند از رسانه‌های حامل نمادهای الكترونیك استفاده كنند. پیامی كه در عرصه سیاست و از طریق رسانه‌های الكترونیك انتقال پیدا می‌كند، به اقتضای ماهیت رسانه و انباشت اطلاعات و داده صورتی ساده به خود می‌گیرد.
▪ زمان بی‌زمان و فضای جریانها:
در جامعه شبكه‌ای مفاهیم زمان و مكان معانی تازه‌ای پیدا كرده‌اند… انتقال آنی اطلاعات، داده‌ها و سرمایه‌ها و امكان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف عملاً فواصل زمانی را از میان برداشته است و نظم طبیعی دوران قدیم با چارچوبهای مكانیكی جهان صنعتی را به كلی دگرگون ساخته است.
در كتاب جامعه اطلاعاتی و بستر با مدنظر قرار گرفتن معیارهائی پنج تعریف از جامعه اطلاعاتی ارائه شده كه ذكر آنها خالی از لطف نیست.
▪ رویکرد فناورانه:
عمومی‌ترین تعریف از جامعه اطلاعاتی بر نوآوری چشمگیر فناوری تأكید می‌كند و تصور مبنائی این است كه موفقیت در ذخیره پردازش و انتقال اطلاعات، كاربرد فناوری‌های اطلاعاتی را به تمامی گوشه و كنار جهان بسط داده است.
▪ رویکرد اقتصادی:
این موضوع با تأسیس شاخه‌ای فرمی در اقتصاد با عنوان اقتصاد اطلاعات پا به عرصه ظهور گذاشت و فردی با عنوان مك‌لاپ سعی در توصیف صنعت اطلاعات با توصیف آماری نمود و پنج گروه وسیع صنعت اطلاعاتی را بدین ترتیب تشخیص داد: آموزش و پرورش، رسانه‌های ارتباطی، ماشین‌های اطلاعاتی، خدمات اطلاعاتی، دیگر فعالیتهای اطلاعاتی(چون تحقیق و …) كه با ارائه ارزش اقتصادی به هر كدام از آنها می‌توان مشاركت آنها را در تولید ناخالص ملی ارزیابی كرد.
▪ رویکرد شغلی:
با تعبیری این چنینی كه زمانی كه كار اطلاعاتی بر دیگر حرفه‌ها تفوق یافت ما با دگرگونی حوزه شغلی روبرو هستیم و این تفوق یعنی برتری عددی مشاغلی چون معلمی، روزنامه‌نگاری و … بر مشاغلی چون فلزكاری، كار كشاورزی و … زمان ظهور جامعه اطلاعاتی است.
▪ فضا و مكان:
در اینجا تأكید اصلی بر روی شبكه‌های اطلاعاتی است كه مكان‌ها را به هم وصل می‌كنند و متعاقباً تأثیرات چشم‌گیری بر روی برنامه‌ریزی‌های زمانی و مكانی دارد.
ـ جامعه اطلاعاتی قابل مقایسه با شبكه برق:
هنگامی كه شبكه برق در سراسر كل یك كشور به جریان می‌افتد تا پس از عبور از سیستم كنترل وارد خانه‌ها شود به همین منوال می‌شود نوعی جامعه سیم‌كشی شده را متصور شد.
▪ رویکرد فرهنگی:
گسترش فناوری‌های ویدئوئی، تلویزیون‌های كابلی، كانالهای ماهواره‌ای و … روزبروز در حال تشدید است، در جامعه‌ای انباشته از رسانه زندگی می‌كنیم كه هر روز محتوی حجم عظیمی از اطلاعات فرهنگی چون سبك زندگی و … را به ما عرضه و تحمیل می‌كند.
افرادی چون كاستنر سعی كرده‌اند این ظهور جامعه شبكه‌ای را به صورت تك عاملی نبینند و عواملی چون ظهور فردیت انقلابهای تكنولوژیك، تغییر ساختارهای سیاسی در جهان و اطلاعات گرائی و مسائلی از این دست را كه در زیر سایه ساختاریابی جدید سرمایه‌داری بوجود آمده‌اند از عوامل دخیل در ظهور جامعه شبكه‌ای می‌داند و با ادبیاتی هراسان در باب هزاره‌گرائی جدید این چنین سخن می‌گوید كه:
«فرهنگ و اندیشه زمان ما كه از مقیاس و دامنه تغییرات تاریخی به حیرت دچار شده، غالباً نوعی هزاره‌گرائی جدید را پذیرا شده است. مبشران تكنولوژی عصری جدید را بشارت می‌دهند و منطق كامپیوترها و DNA را كه به درستی درك نشده است به گرایشها و سازمانهای اجتماعی تعمیم می‌بخشند. فرهنگ و نظریه پست مدرن، پایان تاریخ، و تا اندازه‌ای پایان خرد را جشن گرفته است و از توانائی ما برای درك و یافتن معنای هر چیز، و حتی چیزهای بی‌معنا ناامید شده است.
اگر بخواهیم با دیدی دیگر به عناصر جامعه در حال تبدیل شدن به جامعه اطلاعاتی را ببینیم به سخنان جان‌گودارد بر می‌خوریم كه ۴ عنصر كلیدی را برای یك جامعه در حال گزار به اطلاعاتی شدن بر می‌شمرد كه بدین منوال است:
۱) اطلاعات در مقام منبع كلیدی و استراتژیك در حال تصاحب موقعیت مركزی است كه سازمان اقتصادی جهانی به آن وابسته است.
۲) فناوری‌های كامپیوتری و ارتباطی زیرساختی را ایجاد نموده‌اند كه قادر است اطلاعات را پردازش و توزیع كند.
۳) بخش اطلاعاتی قابل داد و ستد به شدت رشد یافته است.
۴) رشد اطلاعاتی شدن اقتصاد، یكپارچگی اقتصادهای ملی و محلی را تسهیل می‌كند.
حال با این نوشته‌ها اندكی با جامعه اطلاعاتی و ویژگیهای آن آشنا شدیم، اكنون گاه آن است تا اندكی نیز به نظریه‌هائی بپردازیم كه حول موضوع جامعه اطلاعاتی ارائه شده‌اند.
در این رهگذر نظریات دانشمندان شهیری چون دانیل‌بل، آنتونی‌گیدنز، هربرت شیلر، یورگن هابرماس، مانوئل كاستلز و همچنین دیگر نظریه‌های حاضر در این حوزه چون پست فـوردسیم و پست مدرنسیم را به بحث و بررسی خواهیم نشست.
● نظریه‌های جامعه اطلاعاتی
▪ نظریه دانیل بل – جامعه پساصنعتی(خدمات – دانش‌محور)
دانیل بل جامعه‌شناس آمریكایی از همان آغاز توجه خود به جامعه پساصنعتی، بر نقش محوری اطلاعات/دانش در پیدایش این نظام اجتماعی تاكید داشت.
در كتاب " فرا رسیدن جامعه پساصنعتی " تأثیر ورود ناگهانی ظاهراً غیرمنتظره فناوری‌های میكروالكترونیكی و كامپیوتر كه بزودی همه جا را می‌گیرد و این تحولات به كجا می‌رود، در كار بود.
دانیل بل چنین بیان می‌كند كه ما در حال ورود به نظامی نوین‌ایم و این نظام جامعه پسا صنعتی است كه ویژگی متمایز كنندهٔ آن حضور و اهمیت فزآیندهٔ اطلاعات است. این اطلاعات چه از لحاظ كمی و چه از لحاظ كیفی حیاتی‌اند. در چنین جامعه‌ای نوع متفاوتی از اطلاعات و دانش در جریان است.
بل اعلام می‌كند در حالی كه در جوامع پسا صنعتی كارگر كشاورزی و در جوامع صنعتی كار در كارخانه اصل است و در جوامع پساصنعتی، كار خدماتی تسلط دارد در جامعه پساصنعتی به دلیل كار بستن قاعده عقلانی كه آن تولید كارآیی بدست میآید. در كنار ویژگی بخش خدماتی به ویژگی دیگری كه آن را دانش نظری می‌نامد و آنرا اصلی محوری در نظر می‌گیرد توجه دارد. امروزه نوآوری‌ها بر پایه قواعد ، دانش نظری قرار می‌گیرد. برتری نظری در تمام حوزه‌ها به جامعه پساصنعتی توانایی برنامه‌ریزی و در نتیجه كنترل آینده را ، در مقیاسی بسیار عظیم‌تر از جوامع پیشین می‌بخشد.
دانیل بل مفهوم جامعه اطلاعاتی را به جای جامعه پساصنعت‌گرایی بكار می برد. اطلاعات و دانش و تمام نظام‌های فناورانه كه با انفجار اطلاعات همراهند بدون تردید از نظر كمی گسترش یافته‌‌اند.
▪ نظریه آنتونی گیدنز
گیدنز به صراحت اعلام می‌كند كه گرچه تصور همگان بر آن هست كه اینك در پایان قرن بیستم، در حال ورود به دوران اطلاعات‌ایم، اما جوامع مدرن از آغاز پیدایش در، جوامع اطلاعاتی بوده‌اند.
گیدنز در كتاب دولت ملی و خشونت(۱۹۸۵) بر ۲ خصوصیت مربوط به مدرنیته تاكید می‌كند.
۱) اهمیت نظارت گسترش یافته در آغاز مدرنیته ؛
۲) اهمیت خشونت، جنگ و دولت ملی در تحولات جهانی معاصر.
گیدنز می‌گوید: جهانی كه در آن بسر می‌بریم بیش از هر زمان دیگری، سازمان یافته شده نهادها با شیوه‌های بی‌سابقه، زندگی روزمرهٔ ما را برنامه‌ریزی و تنظیم می‌كنند برای سازماندهی زندگی، باید اطلاعاتی دربارهٔ مردم و فعالیت‌هایشان به طور نظام‌یافته گردآوری شود.
بطور صاف و رُك نظارت روزمره لازمه سازماندهی موثر اجتماعی است. تاملات آدرنو دربارهٔ «جامعه تحت كنترل» و شواهد میشل‌فوكو دربارهٔ زندگی ویژگی «شبكه‌های زندانی» زندگی معاصر آشكارند و همچنین در تصویر ماكس وبر از «دیوان سالار شدن» جهان مدرن ارائه می‌شوند.
اطلاعات از آغاز در دولت ملی یعنی منطقه‌ای مرزبندی شده كه نیروی سیاسی بر آن اعمال می‌شود اهمیت بخصوصی داشته دولت‌های ملی به خاطر اینكه لااقل می‌بایست اعضای خود را بشناسند از همان آغاز استقرار جوامع اطلاعاتی‌اند. از زمانی كه دولت ملی همچون حاكمیت و سرزمینی معین تعریف شد این امر كه حداقل مسئولیت حكومت‌های ملی حفظ یكپارچگی ارضی است، پی‌گیری می‌شود. آمادگی برای جنگ پیش‌نیازی است برای تمامی دولت‌ها – ملت‌ها ، رابطه‌ای مثبت بین نیروی صنعتی ملت و كارآیی نظامی آن بوجود میآید. رشد نظام‌های نظارتی از وظیفه دولت ملی در حفظ مرزهایش سرچشمه می‌گیرد راه دیگری كه از آن طریق دولت ملی نظارت را گسترش داده است مربوط به رابطه دولت ملی با شهروندان خود بویژه اینكه مردم چگونه به حقوق و وظایف شهروندی دست می‌یابند.
رشد دولت ملی در نیاز آن به دفاع از مرزهای نظامی است و برای رسیدن به هدف نوعی سرشماری هرچند مقدماتی لازم است. گیدنز با استفاده از ایده‌ی مارشال می‌گوید، اتباع در ازای جنگیدن برای ملت، حقوق شهروندی متنوعی را بدست می‌‌آورند.
گرایش دولت‌ها بسوی نظارت پیشاپیشی دغدغه‌هایی را برای طرفدارای آزادی‌های مدنی بوجود می‌آورد.
یكی ترس از امكان دسترسی به سازمانهای امنیتی به پرونده‌هایی كه به مقاصد دیگری گردآوری شده است. دیگر با كامپیوتری كه اكثر بایگانی‌های نظارت دولتی تسهیل می‌شود.
شالوده مدیریت پدیده‌ای متعلق به قرن بیستم است. مقوله‌ای از كار اطلاعاتی است . نظری است مبتنی بر آنكه هدف اصلی مدیریت، نظارتی همه جانبه بر حوزهٔ فعالیت شركتی است به خاطر آنكه راهبردهای برنامه‌ریزی و عملیاتی كه بیشترین سود را در سرمایه‌گذاری تضمین می‌كنند، بهبود یابند. اما گسترهٔ مدیریت، امروزه الزاماً بسیار وسیع‌تر از فرآیند كار است.
▪ نظریه هربرت شیلر
الف ) « اقتصاد سیاسی، امپریالیزم اطلاعاتی، سرمایه‌داری پیشرفته نظم اطلاعاتی نوین جهانی »
هربرت شیلر نظریه‌پرداز نظریه اقتصادی و مفسر گرایش‌های حوزه اطلاعات است. رهیافت اقتصاد سیاسی در مسایل ارتباطی و اطلاعاتی را باز می‌تاباند.و ۳ منطقه كلیدی را برای كارهای خود دارد.
اول: تاكید بر آن سوی اطلاعات؛ در اخبار روزنامه‌ها و تلویزیون خصوصیت ساختاری پشت پیام‌های رسانه‌ای وجود دارد.
دوم: رهیافت‌های اقتصاد سیاسی برای تحلیل نظام‌مند از اطلاعات/ ارتباطات بحث می‌كند.
سوم : تاكید بر تاریخ بر دوره‌ای كرات روندها و تحولات.
نقطه شروع شیلر در دوران جاری سرمایه‌داری ، اطلاعات و ارتباطات اهمیتی آشكار در تثبیت و سلامت نظام اقتصادی دارد.
سرمایه‌داری فنی را بعنوان توصیف دوره‌ای كه در آن فناوری‌های نوین ، علم الكترونیك و كامپیوتری شدن و ... اطلاعات و دانش، نقشی به مراتب مهم‌تر را در فرآیند تولید سازمان جامعه و زندگی روزمره بازی می‌كند.
ب ) « نظم نوین جهانی اطلاعات »
هربرت شیلر یكی از قاطع‌ترین حامیان نظام نوین جهانی اطلاعات است. او تاكید می‌كند كه به مبارزه طلبیدن امپریالیسم اطلاعاتی شرط لازم اعلام همدردی با مبارزهٔ ملل فقیر در بهبود وضع‌شان است.
از دید شیلر امپریالیسم فرهنگی یعنی وسیلهٔ اطلاعاتی؛ پایدار ساختن تسلط غرب را بوجود می‌آورد.
ج) « سرمایه‌داری پیشرفته»
مسئله كلیدی سرمایه‌داری یعنی بازار، اصل موكد آن جستجو برای حداكثر سود است. در قلمرو اطلاعات نیز همان اندازه كل جامعه سرمایه‌داری مؤثر است. بنابراین به عنوان یك قانون، اطلاعات در جاییكه چشم‌اندازی برای فروش آن به خاطر سود وجود دارد تولید و دسترسپذیر خواهد بود و جایی كه آشكار حداكثر سوددهی را دارد به مقدار بسیار زیاد و با بهترین كیفیت تولید خواهد شد.
نقش محوری بازار در حوزهٔ اطلاعات بدین معنی است كه اطلاعات و فناوری اطلاعاتی برای آنهایی كه قادرند تا پول آنرا بپردازند تولید می‌شود و برای همان‌ها هم دسترسپذیر است.
اهمیت معیار توانایی در پرداخت پول، و ارتباط نزدیك این معیار با نابرابری طبقاتی شیلر را به تمایز مابین ثروتمند اطلاعاتی و فقیر اطلاعاتی در درون كشورها و بین آنها سوق می‌دهد.
از نظر شیلر جامعه اطلاعاتی را سرمایه‌داری پیچیده و پیشرفته شكل داده.
۱) نظارت با تأكید بر ابعاد طبقاتی و سرمایه‌داری این فرآیند و از آن طریق اعلام این كه اطلاعاتی شدن روابط یعنی كنترل هر چه بیشتر شهروندان.
۲) انقلاب اطلاعات با نفوذ عمیق‌تر به درون زندگی روزمرهٔ مردم سرمایه‌داری را به پیش می‌راند بنابراین خلق و تحكیم سرمایه‌داری مصرفی را تشویق می‌كند.
۳) فناوری اطلاعات گرایش به جایگزینی بازار به جای فرد و سازمان اجتماعی را تشدید می‌كند. وابستگی شدید به ماشین.
۴) فناوری جدید امكان این كه شركت‌ها در موضع برتر برای ارسال پیام‌های ترغیب كننده‌اند بتوانند نظارت بیشتری را بر طیف وسیع‌تری از مردم اعمال كنند فراهم می‌آورد.
▪ نظریه یورگن هابرماس
حوزهٔ عمومی: حوزهٔ عمومی، عرصه‌ای تلقی شده است مستقل از حكومت و نیز برخوردار از خودمختاری نسبت به نیروهای اقتصادی و این كه شهروندان هم می‌توانند به آن وارد شوند و هم آنرا مورد بررسی قرار دهند. در اینجا، در این حوزهٔ عمومی افكار عمومی شكل می‌گیرد.
اطلاعات، هسته مركزی این حوزهٔ عمومی است.
پیش‌فرض این است كه افراد فعال داخل این حوزه با استدلالی صریح مواضع خود را روشن سازند و دیدگاه‌های آنان در دسترس عموم نیز قرار داده شود.
هابرماس برای فهم حوزهٔ عمومی به ویژگیهای كلیدی جامعهٔ در حال گسترش سرمایه‌داری در انگلستان قرن هیجدهم، اشاره می‌كند. حیات عمومی در تسلط روحانیون و سرمایه‌داران بود اما رشد ثروت، سرمایه‌داران پایهٔ این تفوق را سست كرد.
یكی از پیامدهای رشد بازار، حمایت از آزادی بیان و اصلاح نظام پارلمانی بود و از طرفی دیگر مبارزه‌ای طولانی برای تاسیس روزنامه‌هایی مستقل از دولت در جریان بود.
نتیجهٔ چنین تحولاتی، شكل‌گیری حوزهٔ عمومی بورژوایی تا نیمه قرن ۱۹ بود. با ویژگیهای بحث آزاد، موشكافی نقادانه، گزارش كامل از وقایع… ویژگی پارادوكسیكال حوزهٔ عمومی بورژوایی كه در نهایت به باز فئودالی شدن انجامید.
بازفئودالی شدن: به معنی شیوه‌هایی كه طی آن امور عمومی بیش از آن كه حوزهٔ رقابت و جر و بحث بین سیاست‌ها و نگرش‌های متفاوت باشد. تبدیل به موقعیت‌هایی برای نمایش قدرت‌های موجود می‌شود.
دومین ویژگی باز فئوالی شدن از دگرگونی در نظام ارتباطات همگانی ناشی می‌شود. رسانه‌های همگانی به صورت سازمانهای انحصاری سرمایه داری متحول شدند.
تبلیغات به منزلهٔ مدیریت اطلاعاتی نظام یافته و خودآگاه و به عنوان لازمهٔ دموكراسی لیبرال مطرح می‌شود. مدیریت اطلاعات هم با اشاعهٔ پیام‌های ویژه و هم با نظارت بر اطلاعات، یعنی فعالیتی با اعمال سانسور سروكار دارد.
یورگن هابرماس رشد مدیریت اطلاعات را همچون علامت افول حوزهٔ عمومی تلقی می‌كند.
تبلیغات و دستكاری افكار عمومی به منزلهٔ دشمن مباحثهٔ عقلانی تلقی می‌شود و به آنها همچون نیروهایی نگریسته می‌شود كه سد راه تعقل می‌روند.
▪ نظریه پست فوردیسم
از نظر بعضی افراد، در بحبوحهٔ انتقال از جامعه‌ای صنعتی، پساصنعتی هستیم از نظر تعداد بسیاری این فرآیند نشانگر گذار از جهانی مدرن به پسامدرن است. از نظر اسكات – لش و جان آوری این تحولات حاكی از حركتی از سرمایه‌دار سازمان یافته به سوی سرمایه داری بی‌نظم است.
از نظر فوكویاما این فقط و فقط گواهی بر پایان تاریخ است یعنی پیروزی اقتصاد بازار بر تجربهٔ شكست خورده نظام اشتراكی.
نظر مكتب تنظیم: گروهی از روشنفكران فرانسوی كه تحت‌تأثیر اقتصاد ماركسسی بودند این پرسش بنیادی را طرح می‌كنند؟ سرمایه‌داری چگونه استمرار خود را تضمین می‌كند؟ یا چگونه انباشت در سرمایه‌داری تضمین می‌شود.
متفكرانی مكتب تنظیم در پی بررسی رژیم انباشتی كه روزگاری سلطه داشته است هستند سعی آنها در شیوهٔ تنظیم كه دلالت بر ضوابط، عمارات و قوانین، شبكه‌های تنظیم كننده و از این قبیل كه وحدت فرآیند انباشت را تضمین می‌كند می‌باشد.
در دورهٔ فوردیستی تولید و مصرف انبوه در مقالی منطقی با هم به سر می‌برند نورو پیشتاز فنونی بود كه تولید صنعتی كالاهای بسیار گران قیمت را كه می‌توانستند مصرف انبوه را هم تشویق كنند امكان‌پذیر می‌ساخت.
