اقتصاد سیاسی بین الملل

زندگی ما از جهاتی بسیار اساسی به اقتصاد سیاسی مربوط می شود. ما برای زنده ماندن باید غذا بخوریم. بیشتر ما آذوقه مورد نیاز خود را با پولی که به دست آورده ایم از بازار تهیه می کنیم. ما بدون پول نمی توانیم چیزی بخریم، برای آن که کالا یی تقاضا کنیم باید مقادیری سرمایه داشته باشیم که نقطه مقابل آن فقر است. بازار جدید برمبنای برخی از قوانین سیاسی استوار است. اگر نباشد «بازار مافیایی» خواهد بود که بر تهدید، رشوه و زور قرار گرفته است. قوانین سیاسی و مقررات چارچوبی را به وجود میآورند که در قالب آن بازار فعالیت می کند. همزمان نیروی اقتصاد، پایه مهمی برای قدرت سیاسی است. اگر اقتصاد در تعقیب سرمایه است، سرمایه نیز در تعقیب قدرت است، این دو در شبکه ای پیچیده و سردرگم کننده با هم تعامل دارند. بررسی فصل مشترک سیاست و اقتصاد، بدون داشتن شناخت درستی از روابط اساسی اقتصادی، چندان پیش نخواهد رفت. مطالعه این نوشتار، نیازمند آن است که با مجموعه نسبتا متنوعی از مفاهیم اقتصادی آشنا باشیم. ● علم اقتصاد و تعاریف اقتصاد، دانش اطلا ع یافتن، هنر درست اندیشیدن و علم به موقع، سنجیده و محققانه عمل کردن است. در مدیریت مادی زندگانی بشر، این امر، تولید، توزیع، مصرف، پس انداز، سرمایه گذاری، تکاثر ثروت و موضوعات جانبی دیگری را نیز در بر می گیرد، بنابراین هر کوششی برای شناخت، اصلا ح و ارتقای اندیشه ها، عقاید و نظرات اندیشمندان علم اقتصاد موضوع مطالعه آن خواهد بود. اقتصاد، پیشینه ای به قدمت آفرینش انسان دارد. مشاهده اولین مستنداتی که از آفرینش تهیه شده، بیان گر این مطلب است که در دوران های اولیه که هنوز اجتماعات بشری پدید نیامده بود انسان ها به گرد برکه آبی جمع می شدند تا به این وسیله نیازهای خویش را مرتفع کنند. به این ترتیب چون نیاز خوردن و آشامیدن مطرح شد، قوی ترها برتری خود را با مالکیت برکه آب بر دیگران تفهیم کردند. از این روست که تعبیر و تبیین مالکیت اولین مبحث درس اقتصاد است. در آثار مکتب یونان در عهد ارسطو Aristotle (۳۲۲-۳۸۴ پیش از میلا د) و پیش از آن در زمان استادان و صاحبان مکتب او افلا طون Plato (۳۴۷-۴۲۷ پیش از میلا د) سقراط و گاهی در کتاب های مذهبی عهد عتیق نظیر «زبور» داود، «تورات»، «انجیل» و نیز «قرآن» می توان مباحثی را در زمینه اقتصاد و مسائل مربوط به آن پیدا کرد. در قرآن (آیه ۳۲ سوره فاطر) از اقتصاد به معنی میانه روی یاد شده است. پیدایش و تکامل یک علم، در گرو تعریف و تعیین موضوع و قلمرو آن علم و شناخت روابط متعدد در میان پدیده های آن یا به قول سقراط Socrate (۳۳۹-۴۶۸ قبل از میلا د) افزایش دانش است. این روابط ثابت قانون های علمی نام دارند. (۱) ▪ در زمینه ظهور اندیشه های اقتصاد سه مرحله قابل ذکر است. (۲) ۱) مرحله اول: در قرن های قبل و بعد از میلا د مسیح به خاطر شرایط زندگی آن دوران اقتصاد از سیاست و اخلا ق تبعیت می کرد. با اتمام دوران قرون وسطی و تضعیف اصول حاکم بر جامعه آن دوران، اقتصاد بارهایی از تعالیم اخلاقی، کسب ثروت را هدف عمده فعالیت های انسانی قرار داد. با روی کارآمدن حاکمان، رواج مفاهیم ملت و حاکمیت ملی اقتصاد را تابع سیاست کرد و در خدمت حاکمان قرار داد. ۲) مرحله دوم: در قرن هجدهم پیشرفت های علوم طبیعی نشان داد که پدیده های اقتصادی، ارتباطی با تصمیم های دولت نداشته، بلکه تابع قوانین مشخص اند. به این ترتیب دانشمندان با تشریح قوانین حاکم بر فعالیت های اقتصادی، به مطالعه مستقل دانش اقتصاد پرداختند. این مرحله با تحولات مادی که استقرار نظام سرمایه داری را به دنبال داشت، همزمان بود. البته آزادی اقتصادی یکی دیگر از نتایج این مرحله است. ۳) مرحله سوم: آزادی اقتصادی و مشکلات ناشی از آن، مثل بیکاری و بحران های اقتصادی، باعث شد که مکتب های ضدآزادی اقتصادی، خواستار دخالت دولت در امور شوند. ● تعاریف اقتصاد، علمی که دو قرن از عمر آن می گذرد، ترجمه کلمه اروپایی اکونومی (Economy) است که از نظر ریشه لغوی از دو کلمه یونانی ایکو (Oiko) یعنی خانه و نومو (Nomo) به معنای قانون تشکیل شده است. معنای دیگر ایکو، اموال و نومو، اداره است، بنابر این واژه اکونومی در یونان قدیم به معنای اداره امور اموال بوده است. در قرن سوم و چهارم قبل از میلاد ارسطو و گزنفون Xenophon (۳۵۴-۳۴۰ پیش از میلاد) این لغت را با همین مفهوم به کار برده اند. (۳) در یک تعریف کلی، اقتصاد علمی است که به مطالعه کاربرد و نحوه تخصیص بهینه منابع تولیدی محدود و کمیاب به منظور تامین بیشترین نیازهای نامحدود بشری می پردازد. در این تعریف، مفاهیم و اصطلا ح هایی وجود دارد که آشنایی با آن ها به درک بهتر ما از علم اقتصاد کمک می کند. منظور از «منابع تولید» کلیه نهادهایی هستند که در تولید کالا ها و خدمات به کار می روند. در این راستا معمولا از عواملی چون نیروی کار، سرمایه، طبیعت و مدیریت به عنوان عوامل اصلی تولید در کنار فن آوری (تکنولوژی) و امنیت نام برده می شود. بنابراین، معادن و سایر منابع طبیعی مانند زمین، ماهیان دریا، رودهای طبیعی، جنگل ها، آب دریاها و... به عنوان عامل طبیعت و کلیه تولیداتی که با کاربرد این منابع ساخته شده و درتولید کالا ها و خدمات به کار می روند، مانند ماشین آلا ت، ساختمان های مسکونی و غیر مسکونی، مواد ساخته شده نیمه تمام و... به عنوان عامل سرمایه محسوب می شوند. بدیهی است که پول نقد، سرمایه محسوب نمی شود و تنها یک وسیله مبادله و وسیله سنجش، پس انداز و اندوختن ارزش است.