اگر سرمایه گذاران خارجی می آمدند تعجب می کردیم

ویکی تماس: این خبر که حتی یک سرمایه­ گذار خارجی از مشوق­های ایران برای فعالیت در ایران استقبال نکرد برای عامه مردم و آنها که دوست دارند داستان پیشرفت ایران خیلی خوب و شیرین ورق بخورد، عجیب بود. اما آگاهان به اقتصاد ایران و شرایط کشورمان ابدا از این خبر تعجب نکردند و اتفاقا تعجب آنجا بود که یک سرمایه ­گذار با توجه به شرایط کشورمان، با این مشوق ها به ایران بیاید.
البته ایران کشوری است که بر اساس شاخص­های مورد نظر برای سرمایه گذاری لااقل روی کاغذ یک مقصد ایده­آل برای سرمایه گذاران است. و به عنوان مثال صنایع نفت ایران با وجود قدمت طولانی و فعالیت­های گسترده به دلیل پتانسیل­های فراوان اقتصادی یکی از جذاب­ترین بخش­ها برای سرمایه­ گذاران بزرگ نفتی است اما چرا هیچ سرمایه ­گذاری رغبتی به فعالیت حتی در بخش نفت ایران در ایران نشان نداده است؟
پاسخ به این سوال از نگاه اقتصاددانان بدیهی است اما مردم عادی و آنها که مصائب اقتصاد ایران را به صورت جزئی نمی­دانند و ممکن است با پاسخ­های غلط برخی مسئولان به بیراهه کشیده شوند.

اقتصاد ایران و ضرورت سرمایه گذاری­های جدید

اقتصاد ایران هم اکنون در شرایط سخت و ناگواری به سر می­برد و یکی از راه های خروج از شرایط سخت کنونی تزریق سرمایه­ های بزرگ به آن است و دولتمردان ایرانی با علم به این موضوع در سال ۹۸ با هدف تحریک سرمایه­ گذاران خارجی به فعالیت در ایران مصوبه ای داشتند که هر سرمایه گذاری می تواند با وارد کردن ۲۵۰ هزار دلار در ایران اقامت طولانی مدت بگیرد. اما بابک خدا پرست یکی از مدیران مربوطه در وزارت کشور می­گوید که حتی یک مورد هم از این مشوق استقبال نشده است.
این یک واقعیت تلخ است که ایران برای سرمایه گذارانی که به استانداردهای امروز در جهان فعالیت می کنند هیچ جذابیتی ندارد و مانند یک جهنم برای سرمایه­ گذاران خارجی است و طبیعتا هیچ کس با پای خود به جهنم نمی­رود.
برای ما که ایرانی هستیم و در ایران زندگی می­کنیم این تعبیر بسیار زننده و تلخ است. اما در ادامه یادداشت می­گویم که در تعابیر به کار رفته تندروی نکردم.

سرمایه ترسوست

از قدیم گفته­ اند که سرمایه و سرمایه­ دار ترسوست به این معنا که برای سرمایه گذاری در هر زمینه ای آنقدر با وسواس تمام جوانب و مخاطرات را بررسی می کند که به نظر می رسد در این زمینه زیاده روی می کند اما واقعیت این است که سرمایه گذار تا به این درک نرسد که سرمایه و سودش در امنیت خواهند بود ابدا سرمایه گذاری نخواهد کرد.
 

مواضع و شعارهای تند دولتمردان

نوع نگاه دولتمردان ما به سرمایه داران وجود دارد و برخی شعارهای تندی که هر روز از تریبون های خاص علیه نظام سرمایه داری و تفکرات سرمایه داری داده می شود اولین پالس منفی را به سرمایه گذاران می دهد و آنها را به این ترس می­کشاند که ممکن است این شعارها علیه سرمایه­ هایشان روزی عملی شود و اموالشان از سوی دولت مصادره شود. البته برخی اتفاقات در گذشته مثل مصادره ­های اوایل انقلاب به این ترس دامن می­زند.
 

سرمایه داران فراملیتی و مشکل ما

این یک اصل مهم است که امروزه سرمایه داران مرز نمی­شناسند و آنها ممکن است در کشوری کالا تولید کنند و مشتری هایشان را در کشور دیگری پیدا کنند و برای کشوری مثل ما که در تعاملات خارجی خود به هر دلیلی با اختلال مواجه است جذب سرمایه گذار خارجی طبعا دشوار خواهد بود. علاوه بر شرایط ناپایدار ما در مواجهاتمان با قدرت های اصلی دنیا باعث می شود که سرمایه گذار نتواند تشخیص دهد که فردا در ایران چه خبر است.
 

فرهنگ غلط ضد سرمایه داران مولد

یکی دیگر از مشکلات در ایران نوع نگاهی است که در جامعه ما علیه سرمایه داران شکل گرفته است که ریشه در تفکرات کمونیستی و چپی دهه های قبل دارد. در نگاه بخش های بزرگی از مردم ما سرمایه دار حتما خون مردم را مکیده که به این سرمایه رسیده و حکومت یا حاکم وقتی عادل است که این سرمایه داران را سر جایشان بنشاند. این تفکرات قطعا برای آن دسته از سرمایه دارانی که می خواهند سرمایه های خود را تبدیل به کارخانه و کارگاه کنند و به نوعی سرمایه هایشان را در جلوی چشم مردم بگذارند دردسر می شود.
البته آن سرمایه دارانی که با شیوه های غیرقانونی و به دور از چشم مردم به سودهای کلان می رسند و سرمایه شان نه کارخانه است که جلوی چشم مردم و نه کارگاه که کارگران را مشغول به کار کرده باشد. بلکه سرمایه آنها به شیوه مخربی در بخش های خدماتی و واسطه گری به صورت نامحسوس سودهای کلان به مالکانش می رساند. در جامعه ما به راحتی فعالیت می کنند. اما سرمایه گذار خارجی وقتی می خواهد به ایران بیاید قطعا مقصودش از سرمایه گذاری در ایران چنین فعالیت های رایج مخربی نیست و طبعا با این نگاه به مشکل خواهد خورد.

 

معضلی به نام قوانین نامناسب و ضدسرمایه ای

قوانین نامناسب از جمله مشکلات دیگر سرمایه گذاران در ایران است و وقتی سرمایه گذار خارجی به فعالیت در ایران ترغیب می شود که ببیند قوانین بروز و تسهیل گر فعالیت های آنها هستند در حالی که سیستم بروکراسی و قوانین و دستورالعمل ها در ایران، بیشتر از این که نقش حمایتی داشته باشند مثل ترمز عمل می کنند و طبعا با این قوانین و با این بروکراسی هیچ سرمایه گذاری به ایران نخواهد آمد.
یکی دیگر از مشکلات در کشور ما این است که هنوز میان دولتمردان ما یک جمع­بندی روشن درباره لزوم سرمایه­ گذاری خارجی و یا حتی بخش خصوصی وجود ندارد که در صنایع اصلی که جذابیت بالایی برای جذب سرمایه می­توانند داشته باشند، سرمایه­گذاری شود. هنوز بخش­هایی از حاکمیت نگاه­های منفی بدی به سرمایه­ دار و به خصوص سرمایه­دار خارجی دارد و تصور می­کند که لابد آن سرمایه­گذار که به ایران آمده است اهداف پنهانی دارد و باید به فعالیت­های او نگاه بدبینانه امنیتی داشت تا مبادا دست از پا خطا کند.
البته که نباید کشور را برای سرمایه­ گذاران خارجی یله و رها کرد و این یک ضرورت است که بر عملکرد سرمایه­گذاران خارجی نظارت دقیق­تری صورت گیرد اما این نظارت و این توجه نباید مانع فعالیت آنها شود والا نقض غرض خواهد بود همچنان که الان هم این طور است.

این لیست طولانی­تر و سیاه­تر است

سیاهه مصائب سرمایه گذاران حتی وطنی را در مصاحبه ها و گزارش هایی که رسانه ها  منتشر کرده اند می توان دید این سیاهه آنقدر طولانی و سیاه است که همه سرمایه گذاران داخلی را به خارج فراری می دهد چه برسد به آنها که پیشنهادهایی برای ورود به ایران داشته اند و به آن توجهی نکرده اند.
 

الگوی کشورهای موفق در این زمینه

نگاهی به کشورهای موفق در جذب سرمایه های خارجی معلوم می کند که آنها تمام توان و انرژی سیستم و تشکیلات دولتی را روی جلب نظر سرمایه گذاران خارجی متمرکز کرده­اند  تا سرمایه گذار با اطمینان خاطر و کمترین احساس خطر به فعالیت های اقتصادی قانونی و شفاف بپردازد و طبعا سود و منافع خود را هم ببرد. کشورهای آسیای جنوب شرقی یکی از موفق­ترین کشورها در جلب سرمایه هستند و خوب است دولتمردان ما به مدل رفتاری آنها در سیاست های اقتصادی و خارجی بیندازند تا معلوم شود که چرا سرمایه گذاران خارجی رغبتی به ایران نشان نداده اند.
این که بابک دین پرست – معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقه­ای وزارت کشور – می گوید علت عدم استقبال رقم بالای شرط سرمایه گذاری بوده است به نظر من می تواند یک علت بسیار کوچک در برابر علت های بزرگی است که نباید از آنها غفلت کنیم. اگر علت های بزرگ را نبینیم به بیراهه رفته­ایم و این ناکامی ها در ابعادی بزرگ­تر ادامه خواهند داشت.

اکبر بیاتی