نصب سپتیک تانک

نصب صحیح سپتیک تانک نقش کلیدی در عملکرد طولانی مدت و ایمن این سیستم تصفیه فاضلاب دارد. اگر چه خرید یک سپتیک تانک مناسب گام اول است، اما مهم تر از آن اجرای صحیح و اصولی مراحل نصب، رعایت نکات ایمنی، توجه به ظرفیت، محل مناسب و استفاده از افراد متخصص در این زمینه است.

سپتیک تانک چیست؟

سپتیک تانک یک مخزن بسته و زیرزمینی است که برای تصفیه اولیه فاضلاب‌های انسانی و خانگی در مناطقی استفاده می‌شود که به شبکه فاضلاب شهری دسترسی وجود ندارد. این مخزن معمولاً از جنس بتن، پلی اتیلن یا فایبرگلاس ساخته می‌شود و با استفاده از فرآیندهای ته نشینی و تجزیه بی هوازی، مواد جامد و آلی موجود در فاضلاب را تا حد زیادی کاهش می دهد.

عملکرد سپتیک تانک به این صورت است که فاضلاب ورودی به آن ابتدا وارد محفظه ی اصلی می‌شود؛ در این مرحله، مواد سنگین تر ته نشین شده و به صورت لجن در کف مخزن باقی می مانند، در حالی  که چربی‌ها و مواد سبک تر روی سطح شناور می‌شوند. در لایه ی میانی که بین کف و سطح قرار دارد، مایع نسبتاً زلال تری باقی می ماند که از طریق لوله خروجی به چاه جذبی یا ترنچ انتقال می یابد. در این لایه میانی، باکتری‌های بی هوازی به صورت طبیعی فعال هستند و با تجزیه مواد آلی، باعث کاهش بار آلودگی فاضلاب می‌شوند.

انواع سپتیک تانک

سپتیک تانک‌ها با توجه به جنس بدنه، شیوه ساخت و نحوه عملکرد، در انواع مختلفی طبقه بندی می‌شوند که هر یک دارای ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود هستند.

سپتیک تانک بتنی به واسطه استحکام بالا، مقاومت در برابر فشارهای جانبی خاک و طول عمر زیاد، انتخاب مناسبی برای پروژه‌های بزرگ یا مناطقی با خاک سست به شمار می آید. این نوع سپتیک تانک معمولاً در محل پروژه با استفاده از قالب بندی بتن مسلح ساخته می‌شود یا به صورت پیش ساخته توسط جرثقیل حمل و در محل نصب می‌گردد. با این حال، وزن بسیار بالای آن نیاز به ماشین آلات سنگین برای جابه جایی دارد و همین موضوع باعث افزایش هزینه و محدودیت در اجرا می‌شود.

سپتیک تانک پلی اتیلن یکی از نسل‌های جدیدتر و پرکاربردتر در صنعت تصفیه فاضلاب است که به دلیل وزن کم، نصب سریع، حمل ونقل آسان و مقاومت بالا در برابر خوردگی، گزینه ای بسیار مناسب برای مناطق دورافتاده، مرطوب یا مناطقی با خاک اسیدی محسوب می‌شود. این نوع سپتیک تانک‌ها در کارخانه تولید می‌شوند و در قالب مخازن یکپارچه و ضدنشت عرضه می‌گردند. به دلیل یکپارچگی بدنه، امکان نفوذ و نشت فاضلاب به بیرون یا ورود آب زیرزمینی به داخل تانک بسیار ناچیز است. همچنین خاصیت انعطاف پذیری پلی اتیلن باعث می‌شود در برابر حرکات خفیف زمین یا تغییرات دمایی، کمتر آسیب ببیند.

سپتیک تانک فایبرگلاس به واسطه ترکیب الیاف شیشه و رزین‌های مقاوم، در برابر مواد شیمیایی، اسیدها، شرایط رطوبتی و پوسیدگی کاملاً پایدار است. این نوع سپتیک تانک‌ها معمولاً سبک‌تر از بتن ولی مقاومتر از پلی اتیلن هستند و از لحاظ ساختار نیز به صورت یکپارچه، بدون درز و با ضخامت یکنواخت تولید می‌شوند.

سپتیک تانک آجری یا سنگی معمولاً به صورت سنتی و دستی در محل حفر و با استفاده از آجر، سنگ و ملات ساخته می‌شد. اگر چه ساخت این تانک‌ها ارزان و در دسترس بود، اما بزرگ ترین مشکل آن‌ها درزگیری ضعیف، احتمال نشت بالا و نفوذپذیری زیاد نسبت به فاضلاب و رطوبت بود.

مزایا و معایب سپتیک تانک

سپتیک تانک یک سیستم ساده، مقرون به صرفه و مؤثر برای تصفیه اولیه فاضلاب در مناطقی است که به شبکه فاضلاب شهری دسترسی ندارند. این مخزن بسته با استفاده از ته نشینی و تجزیه بی هوازی، مواد جامد و آلی موجود در فاضلاب را کاهش می دهد و از انتقال مستقیم آلودگی به محیط زیست جلوگیری می‌کند. از مهم ترین مزایای آن می توان به هزینه پایین، نصب آسان، استقلال از شبکه فاضلاب و کاهش بار آلودگی فاضلاب اشاره کرد.

با این حال، سپتیک تانک نیاز به تخلیه دوره ای دارد و اگر به درستی نصب نشود، ممکن است باعث نشت و آلودگی منابع آب شود. همچنین ورود مواد نامناسب مانند چربی‌های سنگین، مواد شیمیایی یا زباله‌های غیرقابل تجزیه می تواند عملکرد آن را مختل کند. بنابراین، استفاده مؤثر از سپتیک تانک نیازمند نصب اصولی، نگهداری منظم و مصرف آگاهانه است.

گام به گام نصب سپتیک تانک

نصب سپتیک تانک یک فرآیند تخصصی است که باید با دقت و بر اساس اصول مهندسی انجام شود. در ادامه به تفصیل مراحل نصب سپتیک تانک را شرح می دهیم:

 بررسی محل نصب سپتیک تانک

پیش از هر اقدامی برای نصب سپتیک تانک، بسیار مهم است که محل مناسبی برای نصب آن انتخاب شود، چرا که انتخاب مکان درست تأثیر مستقیم و بسزایی بر عملکرد بهینه، ایمنی و دوام طولانی مدت سیستم دارد. اولین و مهم ترین نکته در انتخاب محل، رعایت فاصله استاندارد از منابع آب زیرزمینی و چاه‌های آب شرب است؛ به گونه ای که حداقل باید سی متر فاصله بین سپتیک تانک و این منابع حفظ شود تا خطر آلودگی آب‌های آشامیدنی به حداقل برسد و از سلامت محیط زیست محافظت شود.

علاوه بر این، شیب زمین محل نصب باید بگونه ای باشد که فاضلاب بتواند به صورت ثقلی و بدون نیاز به پمپ یا تجهیزات برقی به داخل سپتیک تانک هدایت شود. این شیب باعث ورود طبیعی جریان فاضلاب و جلوگیری از مشکلات احتمالی مانند برگشت یا توقف جریان میشود. دسترسی آسان به محل نصب برای تانکرهای تخلیه و سرویس دهی دوره ای نیز یکی دیگر از پارامترهای حیاتی است، چرا که تخلیه مرتب لجن و مواد ته نشین شده در مخزن از ضرورت‌های نگهداری صحیح و عملکرد بلندمدت سپتیک تانک است.

نهایتاً سطح ایستابی آب زیرزمینی در محل نصب نباید به حدی بالا باشد که باعث شناور شدن یا جابجایی مخزن شود، زیرا این امر می تواند منجر به آسیب‌های جدی و نشت فاضلاب شود. لذا، قبل از نصب باید عمق سطح آب زیرزمینی بررسی شود که نصب مخزن در شرایط پایدار و بدون فشار منفی انجام گیرد.

تعیین ظرفیت سپتیک تانک

ظرفیت سپتیک تانک باید متناسب با تعداد ساکنین و مقدار فاضلاب تولیدی روزانه انتخاب شود. بطور میانگین، هر نفر روزانه حدود 150 تا 200 لیتر فاضلاب تولید می‌کند.

آماده سازی زمین

• گودبرداری: حفاری زمین به ابعاد بزرگ تر از سپتیک تانک (حدود 30 سانتی متر بیشتر از هر طرف)
• آماده سازی بستر: کف گودال باید صاف شده و با لایه ای از ماسه کوبیده شده (حدود 10 تا 20 سانتی متر) پوشیده شود. این لایه، تراز مخزن را حفظ می‌کند و از نشست آن جلوگیری می‌کند.
• تراز بودن محل: استفاده از تراز دستی یا لیزری برای اطمینان از افقی بودن کف گودال بسیار حیاتی است.

نصب مخزن سپتیک تانک

• قرار دادن مخزن در گودال: مخزن به آرامی و بدون آسیب وارد گودال می‌شود. در صورت استفاده از مخازن بتنی، استفاده از جرثقیل الزامی است.
• تراز کردن نهایی: پیش از دفن، باید از تراز بودن دقیق مخزن مطمئن شد.
• اتصال ورودی و خروجی: لوله ورودی باید با زاویه مناسب (حدود 2%) به سپتیک تانک وارد شود. لوله خروجی نیز به ترنچ یا چاه جذبی متصل می‌شود. استفاده از واشرهای آب بندی و لوله‌های استاندارد ضروری است.
• آزمایش نشت: پیش از دفن، با پر کردن آب داخل تانک، عدم نشت بررسی می‌شود.

پر کردن اطراف مخزن

• استفاده از خاک نرم یا ماسه شسته: برای جلوگیری از فشار نقطه ای
• پر کردن تدریجی: همراه با پر شدن تدریجی داخل مخزن با آب، خاک اطراف نیز مرحله به مرحله ریخته و کوبیده می‌شود تا از وارد شدن فشار جانبی ناگهانی جلوگیری شود.
• عدم استفاده از ماشین آلات سنگین در اطراف مخزن: پس از نصب، تا تثبیت کامل، نباید بار سنگین روی محل نصب قرار گیرد.

اجرای سیستم زهکشی

• در صورت استفاده از ترنچ یا چاه جذبی: پساب خروجی باید به منطقه ای با قابلیت جذب بالا هدایت شود.
• طراحی سیستم زهکشی: باید بر اساس نوع خاک، میزان فاضلاب و سطح ایستابی انجام گیرد.
• استفاده از لوله‌های سوراخ دار و شن شسته: برای جذب یکنواخت و جلوگیری از گرفتگی.

تهویه سپتیک تانک

برای جلوگیری از تجمع گازهای سمی مانند متان و سولفید هیدروژن، باید از سیستم تهویه استفاده شود:

• لوله تهویه باید به بیرون و بالاتر از سطح زمین ختم شود.
• بهتر است لوله تهویه در نزدیکی محل نصب سپتیک تانک و با درپوش محافظ نصب شود.

پوشش نهایی و محافظت

• سطح نهایی می تواند با لایه ای از خاک نرم پوشیده شود.
• نباید هیچ سازه یا شیء سنگین بر روی سپتیک تانک قرار گیرد.
• نصب دریچه بازدید برای بازرسی دوره ای الزامی است.

نکات کلیدی در نصب سپتیک تانک

عدم استفاده از مواد شیمیایی در داخل سپتیک تانک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا این مواد می توانند به طور جدی فعالیت باکتری‌های بی هوازی که نقش اصلی در تجزیه مواد آلی فاضلاب را دارند، مختل کنند. باکتری‌ها وظیفه شکستن و تبدیل مواد آلی به گازهای بی ضرر را بر عهده دارند و حضور مواد شوینده قوی، ضدعفونی کننده‌ها، اسیدها یا بازهای قوی، و دیگر مواد شیمیایی می تواند جمعیت این میکروارگانیسم‌ها را کاهش داده و عملکرد تصفیه را به شدت کاهش دهد.

یکی دیگر از نکات مهم نصب سپتیک تانک، استفاده از فیلتر در خروجی مخزن است. این فیلترها با جلوگیری از عبور ذرات جامد به سمت سیستم زهکش یا چاه جذبی، از گرفتگی و انسداد مسیر پساب جلوگیری می‌کنند و در نتیجه عمر مفید کل سیستم را افزایش می دهند.

تخلیه دوره ای سپتیک تانک نیز یکی از الزامات اساسی برای نگهداری صحیح این سیستم است. معمولاً تخلیه سپتیک تانک هر ۲ تا ۵ سال یک بار، بسته به میزان مصرف و حجم مخزن، انجام می‌شود که باید توسط تیم‌های تخصصی و با رعایت نکات بهداشتی صورت گیرد.

در خاک‌های اسیدی یا محیط‌های خورنده، استفاده از پوشش ضد خوردگی برای لوله‌ها و اتصالات بسیار ضروری است. این پوشش‌ها از پوسیدگی و خوردگی اجزای فلزی سیستم جلوگیری کرده و به حفظ سلامت و دوام تجهیزات کمک می‌کنند. انتخاب مواد و پوشش‌های مقاوم به خوردگی باید بر اساس نوع خاک و شرایط محیطی انجام شود تا از خرابی‌های زودهنگام جلوگیری شود.

اشتباهات رایج در نصب سپتیک تانک

انتخاب ظرفیت نامتناسب سپتیک تانک یکی از اشتباهات رایج در نصب این سیستم‌ها است که میتواند به مشکلات جدی در عملکرد منجر شود. اگر ظرفیت تانک کمتر از میزان واقعی مصرف فاضلاب باشد، تانک خیلی سریع پر شده و نیاز به تخلیه‌های مکرر و هزینه بر پیدا می‌کند، همچنین احتمال گرفتگی مسیرها و برگشت فاضلاب به داخل ساختمان افزایش می یابد. از طرف دیگر، انتخاب ظرفیت بسیار بزرگتر از نیاز نیز باعث هدررفت فضا و منابع مالی می‌شود و ممکن است فرآیندهای بیولوژیکی داخل تانک به درستی انجام نشود زیرا فاضلاب مدت زمان کافی برای ته نشینی و تجزیه نخواهد داشت.

دفن ناصحیح سپتیک تانک و عدم کوبش مناسب خاک اطراف آن از دیگر عوامل مهمی است که میتواند باعث نشست زمین، جابجایی تانک و ایجاد ترک یا شکستگی در بدنه شود. خاک اطراف تانک باید به صورت مرحله ای و با کوبش استاندارد پر شود تا فشار یکنواختی به مخزن وارد شود و از حرکت‌های احتمالی جلوگیری شود.

استفاده از مصالح غیر استاندارد در ساخت و نصب سپتیک تانک نیز مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. مصالحی که مقاومت کافی در برابر خوردگی، فشارهای خاک و عوامل شیمیایی فاضلاب نداشته باشند، پس از مدتی دچار آسیب، ترک خوردگی و نشت خواهند شد که باعث آلودگی محیط زیست و کاهش عمر مفید سیستم می‌شود.

نداشتن سیستم تهویه مناسب در سپتیک تانک باعث تجمع گازهای سمی و قابل اشتعال مانند متان و سولفید هیدروژن می‌شود که علاوه بر ایجاد بوی بسیار نامطبوع، خطر انفجار و مسمومیت را افزایش میدهد.

نصب سپتیک تانک در نزدیکی درختان بزرگ و درختان با ریشه‌های قوی، یکی از عوامل مخرب برای سیستم به شمار می‌رود. ریشه‌های درختان ممکن است به داخل تانک نفوذ کرده و باعث ترک خوردن بدنه یا انسداد لوله‌ها شوند. همچنین ریشه‌ها می توانند باعث جابه جایی تانک در خاک شده و باعث خرابی‌های ساختاری شوند.