کاکتوس و انواع آن / شرایط نگهداری از کاکتوس

کاکتوس(به انگلیسی: Cactus) گیاهی زیبا از گونه کاکتوسیان، که گونه‌ای از میخک‌سانان هست. کاکتوس را اغلب می‌توان بصورت کاکتوس خاردار و کاکتوس گوشتی مشاهده نمود. محل پیدایش کاکتوس در ابتدا؛ شمال و نواحی مرکزی آمریکا بوده و به گفته گیاه شناسان در گذشته کاکتوس فقط در همان محل امکان رویش داشته است. اما امروزه شرایط پرورش کاکتوس در تمامی نواحی فراهم شده و گل کاکتوس از گونه‌های پر طرفدار در نگهداری گیاهان خانگی و گلخانه‌ای به شما می‌آید.

آشنایی با انواع گونه‌های کاکتوس، فواید کاکتوس و نحوه نگهداری کاکتوس در منزل و حیاط، انواع کاکتوس با عکس و شرایط آبیاری کاکتوس از مواردی است که همیشه مورد توجه علاقمندان به نگهداری کاکتوس بوده است.
 

نکات مهم در پرورش کاکتوس و نگهداری از کاکتوس:

ماهیت ژنتیکی؛ کاکتوس به این شکل است، که فصول طوفانی و پر باران آب و املاح مورد نیاز خود را ذخیره کرده و در فواصل کم آبی و خشکسالی آن را مصرف می‌کند. و خوب است بدانید که کاکتوس در ایران هیچ گونه بومی ندارد.
 

یک بیوگرافی کامل از کاکتوس

 کاکتوس گیاهی است، با ریشه‌های نسبتا عمیق و ساقه‌های شبکه مانندی که برای ذخیره آب و املاح از آن‌ها بهر می‌برد. کاکتوس‌ها یا کلا فاقد برگ هستند، یا برگ‌های خیلی کوچکی دارند، و ساقه‌های آن‌ها پوشیده از تیغ است. گونه‌هایی از کاکتوس برای رشد نیاز به نور مستقیم خورشید دارند، مثل اپونتیا که کاکتوسی با انواع متنوعی است. پرورش کاکتوس به دلیل خصوصیات منحصر به فردی که دارد، اصولا در گلخانه و با شرایط محیطی مشخص می‌باشد، زیرا یک سری مشکلات مثل قارچی شدن کاکتوس همیشه در کمین این گونه از گیاهان هستند.
 

نکات مهم که در نگهداری کاکتوس باید بدانید

معرفی کاکتوس نقاشی انواع کاکتوس رشد سریع کاکتوس فواید کاکتوس شرایط نگهداری کاکتوس

در کنار این مورد عدم رعایت مواردی مثل آبیاری کاکتوس بطور مناسب و زه کشی اصولی برای خروج درست آب، منجر به پوسیدگی کاکتوس می‌شود. در بیشتر شهرهای ایران امکان پرورش و تکثیر کاکتوس در محیط‌های گلخانه ای وجود دارد، و حتی از آن بعنوان یک حرفه و کسب و کار می‌توان نام برد. تکثیر کاکتوس‌ها اصولا بر اساس بذر و قلمه است. برای داشتن اطلاعات بیشتر در شناخت واریته‌های مختلف کاکتوس چند نمونه از آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

    اسپاستوا: کاکتوسی با شکل خاص شبیه به موهای سفید که خود در گونه‌های ریتری، نانا و ملانو تکثیر می‌شود. گاهی به اشتباه این گونه را کاکتوس پیرمردی می‌نامند،که باید گفت کاکتوس پیرمرد با این تیره کاکتوس متفاوت است.
 

فواید کاکتوس

فواید کاکتوس به اندازه ای زیاد و قابل توجه است، که هر روز به قابلیت‌های کاشت و نگهداری کاکتوس در منزل اضافه می‌شود، در این قسمت چندین فواید کاکتوس را با هم مشاهده و از ویژگی‌های شگفت آور گل کاکتوس آگاه می‌شویم.

1- کاکتوس پاک کننده هوا

کاکتوس با جذب ترکیبات آلی موجود در هوا در اثر متساعد شدن گازهای گلخانه ای مثل کربن منو اکسید و دی اکسید کربن و برگداندن هوای پاکیزه به محیط یک پاک کننده قوی هوا نام دارد. کاکتوس آلاینده‌های موجود در هوای را با ریشه جذب و منجر به پاکسازی محیط می‌شود. کاکتوس بر خلاف گیاهان دیگر که در شب دی اکسید کربن آزاد می‌کنند، با تولید اکسیژن در شب به بهبود شرایط تنفسی در منزل کمک می‌کند.

 2- کاکتوس یک کاهش دهنده نویز

با پیشرفت زندگی به سمت تکنولوژی‌های و استفاده زیاد از وای فای و ماهواره محیط زندگی افراد تحت تاثیر نویز‌های ایجاد شده از مودم‌های وای فای، تلفن‌های همراه و .... قرار دارد، کاکتوس در جذب نویز محیط بسیار فداکارانه عمل کرده و با جذب امواج خطرناک محیط میزان آسیب به شما را تحت تاثیر امواج نویزی تا حد بالایی کاهش می‌دهد.

 3- کاکتوس و تامین رطوبت منزل

 کاکتوس به دلیل جمع آوری آب در بافت گیاهی اش، یک تامین کننده قوی رطوبت در منزل به شمار می‌آید، رطوبت تولید شده از گیاهان بخصوص کاکتوس در رفع بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و گلودرد و خشکی پوست بسیار موثر بوده و این مورد را می‌توان یک عامل اصلی در داشتن پوست سالم دانست.

4- کاکتوس یک تقویت کننده حافظه

قرار گرفتن در معرض طبیعت و گیاهان به بالا رفتن تمرکز و افزایش سطح یادگیری و تقویت حافظه بسیار کمک می‌کند، کاکتوس بخش عظیمی از این فعالیت مفید در گیاهان را تامین می‌کند، بنابراین داشتن یک گلدان کاکتوس در منزل یا محل کار و حتی محیط‌های آموزشی یک نکته مثبت می‌باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده روی سطح یادگیری و حافظه افراد ارتباط مدام با گیاهانی مشابه گام بلند در افزایش حافظه به اندازه بیست درصد است. بنابراین ایده عالی داشتن یک گلدان کاکتوس در اتاق مطالعه یا محل کار خود را همین حالا عملی کنید.

5- کاکتوس کاهش دهنده قوی استرس

کاکتوس در کاهش استرس و التهاب و حتی تنش و عصبانیت بسیار موثر است، حتی در بیشتر مواقع از کاکتوس به عنوان یک تسکین دهنده درد قوی و آرام بخش یاد می‌کنند. بنابراین نگهداری از کاکتوس در محل زندگی و کار؛ افسردگی، اضطراب و استرس را کاهش داده و تنش را از محیط زندگی شما دور می‌کند. این گیاه با جذب دی اکسید کربن موجود در هوا بی قراری و حالت‌های کلافگی را از انسان دور کرده و سطح بهره وری ذهن را بالا می‌برد.

 

آبیاری کاکتوس

اصول آبیاری کاکتوس مهم ترین نکته نگهداری کاکتوس در منزل و باغچه است. بنابراین در ابتدای اصل کاشت و نگهداری کاکتوس به آن پرداخته می‌شود. آبیاری کاکتوس در گلدان بیشتر مواقع به دو صورت زیرگلدانی و یا درون گلدانی صورت می‌گیرد، به این شکل که می‌توان گلدان را درون آب قرار داده و از زیرگلدان برای آبیاری به گیاه استفاده کرد و یا آب را درون گلدان ریخته و آبیاری کاکتوس را انجام داد، در هر دو حالت نکته مهم عدم باقی ماندن زیاد آب در خاک گلدان است، که منجر به بروز پوسیدگی در ریشه و یا عارضه قارچ کاکتوس می‌شود.
 

فاکتورهای مهم پرورش کاکتوس

لازم به یادآوری است که آبیاری کم یا خشکی بالای خاک گلدان کاکتوس در فصل رشد موجب خشکی زیاد ریشه‌ها و از بین رفتن گیاه می‌شود، و نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید، وضعیت کاکتوس‌هایی است، که در فضای آزاد نگهداری می‌شوند، به دلیل بودن در معرض هوای آزاد و نور خورشید بطور مستقیم، رطوبت خود را سریعتر از دست می‌دهند. بنابراین آبیاری کاکتوس‌ها متناسب با دوره رشد، کمون کاکتوس و دوره استراحت کاکتوس متفاوت است.
 

نگهداری کاکتوس در منزل

نگهداری کاکتوس در منزل؛ مستلزم رعایت یک سری موارد مربوط به آبیاری کاکتوس و شرایط محیطی مناسب برای دریافت دما، نور خورشید کافی و همین طور برخورد مناسب با کاکتوس در دوره کمون است، که باید بر اساس اصول نگهداری اکثر کاکتوس‌ها به صورت موارد زیر رعایت شود.

    آبیاری کاکتوس حتما با در نظر داشتن شرایط محیطی و میزان نیاز گیاه صورت گیرد، از در نظر داشتن دوره رشد و کمون کاکتوس در این مورد چشم پوشی نکنید.
    توجه به زه کشی مناسب و داشتن راهی برای خروج آب از گلدان در جلوگیری از پوسیدگی ریشه کاکتوس مهم است.
    در هنگام تنظیم دمای محیط دوره مقاومت و کمون کاکتوس که اصولا در زمستان است، را در نظر داشته، و از کود دادن و آب زیاد در این طوره خودداری کنید، و کاکتوس را در دمای خنک مثل کنار پنجره نگهداری کنید.
    کود دهی به کاکتوس اصولا در فصل رشد صورت گرفته و کودهای مورد استفاده، بهتر است حاوی فسفر، پتاسیم و نیتروژن باشد، برای داشتن رطوبت مناسب خاک از سنگریزه و شن روی خاک گلدان کاکتوس استفاده کنید.
    هر کاکتوس تنظیمات نور مربوط به خود را دارد؛ توجه به اینکه نور زیاد و مستقیم خورشید، سفیدی و هاله نارنجی روی گیاه، و سوختگی کاکتوس را به دنبال دارد. نور کم هم متقابلا برای کاکتوس مضر بوده و منجر به کمبود کلروفیل در گیاه شده و رشد را به مرکز گیاه متمرکز می‌کند.
    گلدان مناسب برای رشد کاکتوس بهتر است، سفالی یا پلاستیکی باشد. یک نسبت خاک خوب برای کاکتوس مخلوط کردن یک سوم مواد آلی، یک سوم ماسه و یک سوم شن است.
    برای نگهداری از کاکتوس در خانه و آپارتمان مواظب آفات و حشرات ناشی از کاکتوس‌های بیمار باشید، ممکن است به مروز زمان فضای گلخانه شما را پر از آفات و حشره‌های ریز کند.

 
با رعایت موارد نامبرده در نگهداری کاکتوس در منزل می‌توانید، چندین گلدان از این گیاه مفید را در منزل داشته و از فوایدکاکتوس که در بالا بیان شد، بهره برید.
 

نگهداری کاکتوس در حیاط

کاشت کاکتوس در باغچه و حیاط نیازمند رعایت اصولی مشابه نگهداری کاکتوس در منزل می‌باشد، از این جهات که شیوه آبیاری، تنظیم دما، توجه به خاک مناسب و کوددهی در زمان معین در این مورد هم مهم و کاربردی است. به گونه ای که توجه به قرار نداشتن در معرض مستقیم نور خورشید و نحوه آبیاری در کاشت کاکتوس در باغچه بسیار اهمیت دارد.

 

رشد سریع کاکتوس

برای داشتن رشد سریع در کاکتوس‌ها، باید به شرایط محیطی و تغذیه ای کاکتوس توجه بالایی داشته باشیم؛ در کنار انجام اصول نگهداری کاکتوس مثل آبیاری کاکتوس، توجه به دما و کوددهی در شرایط مناسب و رفتاری صحیح با کاکتوس در دوره‌های رشد و کمون با رعایت موارد زیر می‌توانیم گلدان کاکتوس خود را در شرایط رشد سریع قرار دهیم.

    خاک کاکتوس: هر چند یک بار خاک گلدان را بررسی کرده و در صورت تشخیص کارشناسانه به تقویت و تغییر خاک گلدان بپردازیم، اگر کاکتوس کوچک است برای رشد از کود شیمیایی حاوی ازت پایین و پتاس بالا و یا از کود حیوانی مخلوط شده با خاک گلدان استفاده کنید.
    رطوبت کافی: در کنار دمای مناسب به داشتن رطوبت کافی برای رشد کاکتوس توجه داشته باشید.
    اسیدی کردن خاک: کاکتوس‌ها در خاک‌های اسیدی بهتر رشد و از خاک‌های اسیدی بهتر تغذیه می‌کنند؛ بنابراین اسیدیته کردن خاک یک روش دیگر در تسریع رشد کاکتوس است. برای این کار گلدان را در زیر باران قرار دهید.
    سلامت کاکتوس: از سالم بودن کاکتوس‌هایتان اطمینان داشته باشید، ممکن است پوسیدگی در ریشه گیاه از رشد آن جلوگیری کند.

 کاکتوس‌ها خانواده ای بزرگ از گونه‌های مختلف و زیبا دارند، که بیشتر با شکل خاردار و یا گوشتی برای افراد قابل تصور می‌باشند. داشتن تیره‌های مختلف کاکتوس این گل را به یک گیاه پر طرفدار در بین افراد تبدیل کرده و روز به روز به گلخانه‌های مختلفی اضافه می‌شود، در حال حاضر حتی از گونه‌های زینتی کاکتوس برای ساخت گلدان‌های زیبا استفاده می‌کنند؛ که بسیار کاربردی است.

گونه‌های پر طرفدار کاکتوس بصورت کاکتوس گوشتی و کاکتوس رنگی نام گذاری شده اند؛ که در این قسمت به معرفی هر کدام می‌پردازیم:
 

 کاکتوس رنگی

امروزه کاکتوس‌های رنگی در طرح‌های مختلف و گلدان‌های زیبا بهانه خوبی برای استفاده از کاکتوس برای هدیه دادن و همین طور تزیین تراس و اتاق شده است. خوب است، بدانید این کاکتوس‌های رنگی چگونه تولید می‌شوند؛ این کاکتوس‌ها از پیوند گونه‌های مختلف کاکتوس مثل ژمینو که در معرفی کاکتوس به آن اشاره شد، را بر پایه کاکتوس یا پایه هیلوسرئوس ایجاد شده و در رنگ‌هایی مثل صورتی، قرمز، زرد قابل مشاهده هستند.

کاکتوس ماه که با نام کاکتوس ژیمنو نیز شناخته می‌شود، یک کاکتوس پیوندی کوچک است، که بالای آن به دلیل کمبود کلروفیل و غلبه رنگ‌های دیگر گیاه بر آن قرمز، نارنجی و یا زرد بوده و قسمت پایینی این کاکتوس سبز است، ژیمینو‌ها به این دلیل که کلروفیل ندارند؛ امکان ریشه سازی و زندگی در خاک برای آن‌ها وجود ندارد، و اصولا روی سایر کاکتوس‌ها به صورت پیوندی زندگی می‌کنند.
 

کاکتوس گوشتی

این کاکتوس مانند همه‌ی گیاهان گوشتی از تیره ساکولنت(succulent) بوده و شرایط نگهداری تا حدودی متفاوت تری دارد؛ مثلا آبیاری به کاکتوس گوشتی حتما باید با رعایت اصول صحیح زهکشی باشد و حتما از گلدان‌های حفره داره جهت رد شده و عدم ماندگاری آب در خاک استفاده شود، زیرا ریشه این کاکتوس‌ها در حضور رطوبت و آب زیاد ممکن است، پوسیده شده و آسیب جدی می‌بینند.

کاکتوس گوشتی که آلوئه ورا را نیز گروهی از آن‌ها می‌توان نام برد، پر کاربرد ترین نوع کاکتوس برای کاشت در گلدان بعد از کاکتوس خاردار و محیط باغچه و حیاط به شمار می‌آید. و برای تزیین تراس و گلخانه در حال حاضر بسیار از آن‌ها استفاده می‌شود. امروزه به دلیل افزایش دمای زمین تمایل و نیاز به کاشت این نوع کاکتوس به دلیل ماندگاری بالا در دمای بیشتر رو به افزایش است. توجه به اینکه کاکتوس گوشتی برای رشد به نور زیاد و آبیاری اصولی و همین خاک مناسب دارد؛ در نگهداری از این نوع کاکتوس بسیار زیاد است.

 

خاک مناسب برای کاکتوس

یک معیار تعیین کننده برای خاک مناسب برای کاکتوس، شرایط آب و هوایی می‌باشد. به گونه‌ای که در آب‌وهوای گرم نیاز این گیاهان به خاک قابل نفوذ و سبک بیشتر احساس می‌شود، در حالی که در آب‌وهوای سرد که گیاهان نیاز به آبیاری چندانی ندارند، به خاکی سنگین‌تر نیاز خواهد بود. خاک‌هایی با PHکمتر از 7 تا نزدیک به 7بهترین نوع خاک برای رشد کاکتوس است. ترکیب پیشنهاد شده برای رشد بهتر کاکتوس، بصورت زیر است:

    ۱ قسمت خاک باغچه + ۱ قسمت شن و ماسه (به نسبت مساوی) + ۱ قسمت کمپوست (مواد پوسیده گیاهی و خاک برگ)، یا
    یک دوم قسمت خاک رسی + ۱ قسمت ماسه + ۱ قسمت خاک باغچه،
    ۱ قسمت کمپوست + ۱ قسمت خاک پیت + یک قسمت ماسه

برای بهتر شدن وضعیت خاک گلدان می‌توانید، به ترکیبات بالا خاک زغال را نیز اضافه کنید، زیرا پتاس موجود در این خاک زغال‌ها؛ از پوسیدگی و قارچ کاکتوس جلوگیری می‌کند. در پرورش کاکتوس‌ها مهم ترین مساله رعایت ترکیبات خاک در کنار آبیاری و رطوبت و نور و دمای کافی است.
 

تکثیر کاکتوس

کاکتوس‌ها بر اساس شکل، نوع رشد و نحوه پرورش به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ در حالت کلی تکثیر کاکتوس‌ها به دو صورت جنسی و غیر جنسی می‌باشد؛ تکثیر کاکتوس از طریق بذر را از نوع جنسی و تکثیر با قلمه زدن و پیوند از طریق برگ را غیر جنسی گروه بندی کرده اند، در این قسمت به اختصار درباره هر کدام توضیح می‌دهیم:

 تکثیر بذری کاکتوس

کاکتوس‌ها در این حالت از طریق بذرپاشی تکثیر می‌یابند، در این روش ممکن است، رشد کاکتوس زمان بر باشد، اما برای نمونه ای از کاکتوس‌ها این روش تنها روش تکثیر می‌باشد. بذر بیشتر کاکتوس‌ها در فواصل زمانی بین یک هفته تا یک ماه شروع به رشد می‌کنند؛ البته بذر گونه ای خاص از کاکتوس‌ها دیر تر جوانه می‌زنند. بهترین زمان برای کاشت کاکتوس‌ها بین فروردین تا مهرماه است. دمای بهینه برای رشد کاکتوس‌ها 21 درجه سانتیگراد است. در مناطق سردسیر در صورت تعبیه لوازم گرمایشی در هر زمان از سال می‌توان بذر کاکتوس را کاشت.
 

تکثیر رویشی کاکتوس

قلمه زدن یا پیوند از موارد اصلی تکثیر رویشی کاکتوس است، که در آن قسمتی از گیاه کاکتوس را ترجیحا از پایین گیاه بصورت اصولی جدا کرده و در خاک گلدان نگهداری می‌کنند، تا رشد مجدد از سرگرفته شود، از مواردی که بسیار در این نحوه تکثیر گیاه کاکتوس باید به آن توجه داشته باشید یکی فصل مناسب برای قلمه گیری است، که اوایل تابستان برای این کار مناسب در نظر گرفته شده و دیگری مربوط به کاکتوس‌های گوشتی است، هنگام جداسازی گیاه از ساقه اصلی منتظر بمانید مایع موجود در برگ یا ساقه قلمه گرفته شده بطور کامل تخلیه شده و برای این کار این گیاه را در معرض نور خورشید قرار دهید، سپس مراحل کاشت از سر بگیرید.

 

میوه کاکتوس

آخرین موردی که در آشنایی با گل کاکتوس ممکن است، با آن مواجه شوید، واژه میوه کاکتوس است. این میوه علاوه بر پرورش در بیشتر کشورها رتبه اول میوه‌های مورد علاقه به شمار می‌آید. میوه کاکتوس مثل باید حتما کاملا رسیده شده و خارهای ریز روی این میوه به طور کامل ریخته شود، تا برای مصرف مناسب باشد، این میوه رنگ‌های مختلف داشته ولی بیشتر متمایل به رنگ زرد است و مزه آن طعمی مابین میوه‌هایی مثل آناناس، کیوی، و انبه دارد؛ و به دلیل داشتن دانه‌های سفت خوردن آن کمی مشکل است، این میوه به دلیل پوست سختی که دارد تا مدت‌ها قابل نگهداری در خارج از یخچال می‌باشد. از این میوه و اب ذخیره شده در کاکتوس برای مصارف دارویی و بهداشتی استفاده‌های زیادی می‌شود.

کاکتوس گیاه گلدانی و قابل کشت در باغچه که قابلیت رشد و تکثیر بر اساس شرایط محیطی خاص را در هر حالتی دارد، یک پیشنهاد مثبت و مفید برای نگهداری در منزل و محل کار به شمار می‌آید. می‌توانید با داشتن چندین گلدان از گونه‌های مختلف کاکتوس از فواید این گیاه بهرمند شوید.

منبع: خدمت از ما