پشت‌ پرده افزایش قیمت مرغ در بازار چیست؟

خبرآنلاین: آن روز بسیاری از پشت پرده جوجه کشی سخن گفتند، از ماجرای رانت عظیمی که در خوراک مرغ‌ها نهفته است، ارزهایی که اگر مصرف غذای جوجه‌ها نمی‌شود، برای ثروت‌سازی برخی کارایی بالایی دارد.

قیمت مرغ امسال ۹ بار افزایش داشته است و در شرایطی که پارسال مردم کارت ملی به دست، صف‌های طولانی برای گوشت منجمد خارجی کشیدند، امسال این روال برای مرغ تکرار می‌شود. در این میان تولیدکنندگان معتقدند که ۷۰ درصد قیمت تمام شده محصولات پروتئینی وابسته به بهای خوراک دام و طیور است. بازار وسوسه کننده‌ای که گردش مالی آن به بزرگی ۱۳۵ هزار میلیارد تومان است و دولت به واردکننده های خاص این بازار، رانت گزاف دلار ۴۲۰۰ تومانی را پرداخت می‌کند اما بنا به اعلام معاونت امور دام وزارت کشاورزی فقط نیمی از نهاده های وارداتی با قیمت دولتی در اختیار تولیدکنندگان قرار گرفته و بقیه آن در دست سوداگران است. همین موضوع موجب شده که بهای مرغ جهش‌های عجیبی داشته باشد و بنا به اعلام اتحادیه فروشندگان مرغ و ماهی مردم به ناچار آن را از سبد غذایی شان حذف کنند و مصرف ضایعات مرغ ۳ برابر شود.

کاهش ۷۰ درصدی خرید مرغ

مهدی یوسف خانی، رییس اتحادیه فروشندگان مرغ و ماهی از کاهش ۷۰ درصدی تقاضای خرید مرغ خبر داده و به مهر گفته است که کسانی هم که همچنان تقاضای خرید دارند به دنبال مرغ دولتی هستند و همین منجر به ایجاد صف‌های طولانی شده است.

او همچنین در گفت و گوی دیگری که با ایلنا داشته است از سه برابر شدن تقاضای خرید ضایعات مرغ خبر داده و گفته است که با افزایش قیمت مرغ در ۲۰ روز اخیر مصرف آلایش مرغ از جمله سنگدان، دل، جگر و پای مرغ را دست کم سه برابر افزایش داده است.

یوسف خانی بیشترین مصرف آلایش را مربوط به سنگدان و بعد از آن دل مرغ، جگر و در آخر پای مرغ دانسته است.

۷۰ درصد قیمت مرغ و گوشت وابسته به نهاده است

حالا دو سالی می‌شود که بازار مرغ و گوشت مدام در رسانه های ایران خبرسازی می کند. یک روز صف گوشت یخ زده و بی‌کیفیت خارجی حاشیه ساز می‌شود و روزی دیگر حمل گوسفند زنده درهواپیما و حالا صف های مرغ دولتی آن هم در اوج شیوع کرونا در ایران. دولت در دو سال گذشته نه تنها نتوانسته است شوک های قیمت را مهار کند که سیاست واردات با دلار ۴۲۰۰ فسادهای گسترده ای در بازار بزرگ و وسوسه کننده غذا به هم زده است.

 تولیدکنندگان فرآورده های پروتئینی می گویند که حدود ۷۰ درصد قیمت تمام شده کالاهایشان به قیمت خوراک دام و طیور بستگی دارد و خوراک دام و طیور یکی از بزرگترین اقلام وارداتی به ایران است. این بازار گردشی به بزرگی ۱۳۵ هزار میلیارد تومان دارد و می‌شود گفت که گردش مالی این بازار تقریبا به اندازه مالیات دریافتی کل کشور است. گفته می شود بازیگران اصلی این بازار بیشتر شرکت های دولتی زیرمجموعه وزارت کشاورزی و یا خصولتی ها هستند. در این میان بخش عمده بازار خوراک دام و طیور یعنی چیزی نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد بازار دست خانواده‌ای است که سالیان سال است دست بالای تعیین قیمت را در این بازار دارند.

نیمی از نهاده های دولتی در دست سوداگران است

دولت برای واردات خوراک دام و طیور از سال ۹۷ دلار ۴۲۰۰ تومانی پرداخت می کند و محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه گفته است که سال ۱۴۰۰ هم پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی ادامه دارد. این موضوع در حالی رخ می دهد که کارشناسان، فعالان اقتصادی و مرکز پژوهش های مجلس بارها و بارها درباره فساد دلار ۴۲۰۰ تومانی تذکر داده اند اما دولت زیر بار حذف این رانت بزرگ نمی رود و در نهایت حجم غالب نهاده ای هم که به دست تولیدکنندگان می رسد، با بهای بازار آزاد است.

مرغداران می گویند که تنها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد نهاده را با قیمت دولتی دریافت می کنند و البته آن هم با تاخیر یک ماهه و برای تامین سایر نیازشان ناچارند که خوراک دام و طیور ا از بازار آزاد تهیه کنند.

فرزاد طلاکش، دبیر انجمن ملی طیور ایران هم به ایرنا گفته است که  طبق آمار رسمی سامانه جامع تجارت و گمرک جمهوری اسلامی تا ۳۰ آبان ماه امسال نزدیک ۸.۶ میلیون تن ذرت، کنجاله سویا و دانه های روغنی وارد کشور شده که بیش از نیمی از آن در اختیار سوداگران قرار دارد. او جزییات واردات نهاده را به تفکیک توضیح می دهد و می گوید در هشت ماهه امسال حدود ۶ میلیون و ۳۸۰ هزار تن ذرت، ۹۰۳ هزار تن کنجاله سویا و حدود یک میلیون و ۳۳۰ هزار تن دانه ‌روغنی وارد کشور شده است.

دبیر انجمن ملی طیور ایران تاکید می کند که بنا به گفته معاون امور تولیدات دامی وزرات کشاورزی، تاکنون ۵۰ درصد ذرت و ۳۰ درصد کنجاله سویا از طریق سامانه بازارگاه و با نرخ مصوب به دست مرغداران رسیده است و سوداگران این بازار نهاده را تا پنج برابر قیمت می‌فروشند که همین امر موجب شده مرغداران گوشتی دیگر توان ادامه کار نداشته باشند و از چرخه تولید خارج شوند.

رد پای تخلف در وزارت کشاورزی

این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که کمیسیون اصل نود مجلس گزارشی منتشر کرده است که از ۱۷ شرکت واردکننده خوراک دام و طیور، برخی هایشان خوراک دامی را که با دلار ۴۲۰۰ تومان وارد کرده اند با این قیمت عرضه نکرده‌اند و تعزیرات هم گزارش داده است که بیشتر مرغداران تهران به جای پرورش مرغ، نهاده را در بازار آزاد فروخته اند اما حجم تخلف مرغداران و حتی شرکت های کوچک واردکننده نهاده های دامی در این بازار چندان قابل توجه نیست و به نظر می رسد تخلف بزرگ و فساد اصلی از جای دیگری آب می خورد.  

بر اساس گزارش کمیسیون اصل نود ۱۷ شرکت حدود ۱۰۵۱ تن خوراک دام و طیور وارد کرده‌اند و حدود ۸۱۴ تن آن را با بهای متناسب با دلار ۴۲۰۰ فروخته‌اند. این میزان تخلف یعنی ۲۰۰ تن در مقابل واردات نزدیک به ۸ تا ۹ میلیون تنی نهاده قم قابل اعتنایی به نظر نمی رسد.

بر اساس گزارشی که گزارش کمیسیون اصل نود با عنوان مشکلات تامین ارز و توزیع نهاده های دامی تهیه کرده است، حدود ۹۰ درصد نهاده‌های دامی مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود و نیاز سالانه کشور حدود ۹ میلیون تن ذرت، ۴.۲ میلیون تن سویا و ۵/۵ میلیون تن جو برآورد می‌شود.

کمیسیون اصل نود مجلس در گزارش خود تاکید کرده که نه‌تنها حجم انبوهی از واردات خوراک دام با دلار ۴۲۰۰ سر از بازار آزاد درمی‌آورد که وزارت کشاورزی به ذخایر استراتژیک هم دست برده است.

بر اساس این گزارش میزان موجودی کنجاله سویا در انبار ذخایر استراتژیک در ماه فروردین امسال برابر ۲۸۹ هزار تن بوده ولی با برداشت از این ذخیره در شهریور ماه همین سال میزان موجودی انبار به ۶۹ هزار تن کاهش پیدا کرده است و البته برای مجلس محرز نیست که ۲۲۰ هزار تن کنجاله سویا در کجا عرضه و چگونه و به دستور چه مرجعی توزیع شده است؟

تفاوت عجیب آماری در واردات خوراک مرغداری

همچنین در این گزارش تاکید شده است که وزارت جهاد کشاورزی در یک فقره ۱۸۶ میلیون دلار از محل ارز تخصیصی برای تأمین ذخایر راهبردی نهاده‌های دامی دریافت کرده اما نه این ذخایر و نه ۱۸۶ میلیون دلار تخصیصی موجود نیست!

همچنین اختلاف آماری شدیدی بین اظهارات گمرک و معاونت امور دام وزارت کشاورزی وجود دارد و در حالی که گمرک اعلام کرده که در شش ماهه اول امسال چهار میلیون و ۹۶۴ هزار تن ذرت وارد شده است رقم اظهاری معاونت امور دام وزارت کشاورزی فقط یک میلیون و ۳۵۳ هزار تن است و از نظر مجلس اختلاف فاحش ۳ میلیون و ۵۹۳ هزار تنی قابل توجیه نیست.

همچنین با توجه به مجموع واردات و تولید داخل باید در شش ماه ابتدای سال ۹۱۹ هزار و ۷۰۲ تن کنجاله سویا به مرغداران با نرخ دولتی تحویل داده می‌شد اما حدود ۴۸ هزار و ۱۰۳ تن آن گم شده است. در مجموع اینکه دلار ۴۲۰۰ تومانی در بخش واردات خوراک دام هم هرز رفته و حالا قیمت مرغ در تهران به کیلویی ۳۵ هزار تومان جهش داشته است. هرچند که حالا دولت می گوید مشغول توزیع مرغ منجمد در بازار است تا بتواند قیمت مرغ را بشکند اما تولیدکنندگان معتقدند که دولت به جای اقدام ناکارآمد تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان نهاده، هربار درهای واردات مرغ و گوشت را به کشور باز کرده و این دست اقدامات نه تنها مسکن موقتی برای بازار است که سبب می شود مرغداران در دوره های بعدی جوجه ریزی نکرده و ماه های آینده، بازار دوباره با جهش قیمت مرغ مواجه شود. مجموع این اتفاقات در شرایطی است که حالا اخباری مبنی بر مشاهده آنفولانزای پرندگان در ایران شنیده می شود و چنانچه دولت در کنترل این بیماری هم سومدیریت به خرج دهد، احتمال درگیری واحدهای تولیدی مرغ و به تبع آن کاهش مضاعف تولید در ماه های آینده وجود دارد.