ظریف: پهنه وسیع مطالعات تاریخ روابط خارجی حوزه‌ای بسیار مهم است

ایرنا: محمدجواد ظریف روز یکشنبه در چهارمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی ایران که به صورت مجازی برگزار شد، با بیان اینکه پهنه وسیع مطالعات تاریخ روابط خارجی حوزه‌ای بسیار مهم است، تصریح کرد: تاریخ روابط خارجی ایران مجموعه غنی از رخدادها، فراز و نشیب‌ها و وقایع تلخ و شیرین است که بخشی از هویت ملی و سرزمینی ما و خاطره جمعی ایرانیان را شکل می‌دهد و مطالعه آن درس‌های زیادی برای امروز دارد.

وی یادآور شد: تاریخ روابط خارجی ایران آیین‌هایی از تلاش‌ها، مجاهدت‌ها،  فداکاری‌ها و مجاهدت‌های مردم ایران در برابر تهاجمات خارجی در طول قرون است. در کنار آن تاریخ فعالیت‌های تجاری و اقتصادی ایرانیان، تاریخ گسترش فرهنگی، تاریخ مهاجرت‌ها، تاریخ مذاکرات در زمینه‌های گوناگون و به بیان کلی تاریخ تعاملات ایران با جهان نیز است.

وزیر امور خارجه گفت: آنچه امروز می‌توانیم از مجموعه تاریخ روابط خارجی ایران بیاموزیم در مرتبه نخست آن است که ایران همواره در تاریخ یک کنشگر فعال بوده و ایرانیان حتی در سخت‌ترین شرایط نیز فضایی برای کنشگری یافته‌اند.  البته چگونگی و کیفیت این کنش‌ها متاثر از درک ایران از خود، از دیگران، از فضای بین‌المللی و نیز متاثر از افکار تصمیم‌گیرندگان و اهداف و ابزارهای سیاست خارجی در هر دوره از تاریخ بوده است.

وزیر امور خارجه اضافه کرد: از دیگر دستاوردهای مطالعه تاریخی کسب این آگاهی است که توفیق سیاست خارجی در گروه اجماع و وحدت داخلی و کلید آن توسعه نهادهای حکومتداری و نیز توسعه هویت ملی مشترک است.

ظریف در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: تاریخ روابط خارجی ایران همچنین آشکار می‌سازد که دیپلماسی همواره جزء لاینفک زندگی اجتماعی و سیاسی ایرانیان بوده است.  دیپلماسی البته تنها نمود حضور بین‌المللی ایران نبوده اما بخش انکارناپذیری از حیات جهانی ایران در قالب دیپلماسی متولد شده است چرا که هیچ‌گاه دیپلماسی از زندگی قابل حذف نیست.

رییس دستگاه دیپلماسی‌خاطرنشان کرد: تلاش‌هایی که امروز برای ساخت دوگانه‌های مصنوعی و با هدف کوچک جلوه دادن دیپلماسی صورت می‌گیرد، از منظر تاریخی فاقد دقت و صحت بوده و از منظر تحلیلی نادرست، از منظر عملیاتی نیز برای منافع همه جانبه ایران مضر است.

وی با بیان اینکه آنچه امروز در میان کشورهای آسیایی باید بدان توجه بیشتری شود رسیدن به یک همبستگی بر پایه یک گذشته تاریخی است، یادآورشد: ما به عنوان ملت‌های متمدن در قاره کهن که آن را گهواره تمدن بشری می‌پندارند باید با بصیرت نسبت به سرنوشت خود سرنوشت خود را بسازیم.

وزیر امور خارجه ادامه داد: تاکید بر روابط تاریخی میان ایران و کشورهای آسیایی و برگزاری کنفرانس‌های این چنین نه صرفاً به منزله تکریم گذشته دور از دسترس که به منزله دستیابی به یک روابط سازنده برای امروز است.

ظریف با بیان اینکه تاریخ دیپلماسی ایران، تاریخی سرشار از چالش‌ها، ابتکارها و حرف‌های جدید و البته دارای ضعف ها و نقایصی بوده است، خاطرنشان کرد: ایرانیان هرگز از به کارگیری این ابزار برای بیان سخن و تعقیب منافع ملی خود در فضای بین المللی دست نکشیده‌اند.  امروز نیز همانطور که تمامی کشورها برای ارتقای وضعیت خود در نظام مناسبات و مراودات جامعه بین‌المللی نیازمند تجهیز به ابزار دیپلماسی هستند، تحقق اهداف جهانی انقلاب اسلامی بدون به کارگیری ابزار دیپلماسی در کنار سایر ابزارها امکان پذیر نخواهد بود.

وی افزایش فضای تعامل در نظام بین‌الملل، افزایش اقتدار و امنیت، افزایش قدرت چانه زنی و حذف تصویر امنیتی از کشور در سطح بین‌المللی را اهدافی ذکر کرد که با ابزار دیپلماسی کارآمد قابل وصول خواهد بود و افزود: مطالعه تاریخ روابط ایران و کشورهای آسیا که همواره یک هم‌سرنوشتی تاریخی را با ما تجربه کرده‌اند، دارای اهمیت فراوان است.

وزیر خارجه تاکید کرد: هنگامی که از روابط ایران و کشورهای آسیایی سخن می گوییم؛ سخن از روابط دیرینه و کهنی است که بیش از چهار هزار و ۵۰۰ سال را در برمی‌گیرد؛ عیلامیان که از اقوام بومی فلات قاره ایران بوده اند، همواره با تمدن‌های حوزه بین النهرین مراوده داشته‌اند و این را می‌توان در نخستین ارتباطات ایران و کشورهای آسیایی دید.

ظریف ادامه داد: با شکل گیری حکومت‌های متمرکز ماد و هخامنشی در ایران، ارتباطات با حکومت های آسیایی گسترده‌تر شد و تا مرزهای چین و آسیای صغیر را دربرگرفت.  وجود راه‌های نسبتاً امن در حکومت‌های ایران باستان و همچنین جاده ابریشم که پل مواصلاتی میان شرق و غرب این قاره کهن بود، باب مراودات حکومت های ایران با نقاط مختلف آسیا را گشود.

وی یادآورشد: طبق شواهد متقن باستان‌شناسی و تاریخی، وجهی از روابط مسالمت آمیز در قالب مناسبات تجاری، فرهنگی، اجتماعی میان ایران و کشورهای آسیایی برقرار بوده است که علاوه بر مهاجرت و بازرگانی، فرهنگ و مذهب را در سراسر آسیا می‌گسترانده و متعاقبا در خود می‌پذیرفته است و با مطالعه تاریخ ایران و کشورهای کهن آسیا، به تواتر این‌گونه مبادلات را شاهد هستیم.

وزیر امور خارجه گفت: در دوران اسلامی، دین اسلام عاملی برای همبستگی مجدد در حوزه‌های غربی و مرکزی آسیا تا مرزهای چین شد و در دو قرن نخستین اسلامی، مناسبات گسترده ای از حلب تا کاشغر را در یک پیوستگی قرار داد. با اعتلای فرهنگ ایران اسلامی در قرون سوم و چهارم هجری، ایران به عنوان کانون فرهنگ و تمدن اسلامی ایفای نقش کرد و عصر زرین فرهنگ ایرانی با ارتباطات گسترده با کشورهای آسیایی همراه بود.

ظریف گفت: بسیار عالمان، شاعران و فیلسوفانی که در بستر همین تبادلات ظهور کردند و امروز به عنوان یک چهره بین فرهنگی شناخته می‌شوند و از پس این دوران است که می‌توان از یک فرهنگ متکثر درباره یک وحدت سخن گفت.

رییس دستگاه دیپلماسی در ادامه اظهار کرد: آنچه امروز در میان کشورهای آسیایی می‌بایست مورد توجه بیشتری شود، رسیدن به یک همبستگی بر پایه گذشته تاریخی است. ما به عنوان ملت‌های متمدن در قاره کهن که آن را گهواره تمدن بشری می‌دانند باید با بصیرت نسبت به سرنوشت خود، سرنوشتمان را بسازیم.

وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: تاکید بر روابط تاریخی میان ایران و کشورهای آسیایی و برگزاری کنفرانس‌های اینچنین، نه صرفاً به منزله تکریم گذشته دور از دسترس، بلکه به منزله دستیابی به یک روابط سازنده برای امروز است.

وی اضافه کرد: وزارت امور خارجه نگاه علمی به تاریخ و پیوند ناگسستنی آن با علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، اقتصاد بین‌الملل و حقوق بین‌الملل را تایید می‌کند و هم بر ضرورت و پرتوافکنی تاریخ و تحولات بین‌المللی بر تحولات و روندهای بین‌المللی تاکید می‌ورزد.

ظریف ضمن تشویق جامعه علمی، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل ایران به تجهیز و بهره‌مندی از علم تاریخ، جامعه علمی تاریخ ایران را دعوت کرد از گنجینه پربار و غنی اسناد تاریخ روابط بین‌الملل با بیش از ۵۰ میلیون سند بهره‌برداری کنند.

وزیر امور خارجه یادآور شد: این گنجینه غنی دربردارنده ۵ میلیون نسخه سند قدیمی، ۲۵ میلیون نسخه سند مربوط به نمایندگی‌ها و ادارات سیاسی وزارت امور خارجه، ۱۵ میلیون نسخه سند امور کنسولی و پشتیبانی و ۵ میلیون نسخه سند نقشه‌ها، عکس‌ها معاهدات و گذرنامه‌هاست.

وی  خاطرنشان کرد: مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه مفتخر است مطابق  مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۳، مصوبه هیات وزیران در سال ۱۳۶۵، شیوه نامه ارائه خدمات منابع آرشیوی اداره اسناد وزارت امور خارجه و مصوبه کمیته اجرایی شورای عالی اسناد در سال ۹۶ اسناد موجود را در اختیار پژوهشگران قرار دهد.

ظریف ابراز امیدواری کرد با استفاده از این گنجینه قوی که حاصل زحمات سالیان متخصصان مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی است،  برای ارتقای دانش تاریخ روابط بین‌الملل و کیفیت پژوهش‌های علمی و تخصصی در این حوزه و نیز تجهیز بیشتر جامعه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و ابزار علم تاریخ کامل موثر برداشته شود.