افزایشِ عیدی مستمری‌بگیران/ بازنشستگان انتظار چه رقمی را داشته باشند؟

عصر روز دوشنبه (۲۵بهمن) هیئت دولت، میزان عیدی بازنشستگان و وظیفه‌بگیران برای واریز در انتهای سال ۱۴۰۰ را اعلام کرد. حال این پرسش به وجود آمده که آیا سایر صندوق‌ها مانند تامین اجتماعی ملزم به اجرای مصوبه دولت هستند یا می‌توانند حسب شرایط اقتصادی و منابع مالی خود میزان بالاتری را به عنوان عیدی پرداخت کنند؟ نباید فراموش کرد که دولت از عیدی بازنشستگان به عنوان «پاداش پایان سال» یاد کرده است؛ به این معنی که رقم مصوب یعنی ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان به عنوان یک آیتم در حقوق قرار نمی‌گیرد و دولت بر حسب ضرورت‌ها و البته امکانات آن را تعیین می‌کند.

با این وصف، این پرسش به وجود می‌آید که آیا صندوق‌ها قرار است که به همه بازنشستگان خود به یک میزان عیدی پرداخت کنند یا می‌توانند علاوه بر این مبلغ، مبلغ دیگری را به عنوان پاداش پایان سال یا هر عنوان دیگری پرداخت کنند؟ اسفند ماه سال گذشته سازمان تامین اجتماعی علاوه بر مبلغ عیدی، حدود ۱ میلیون تومان دیگر را به عنوان پاداش به بازنشستگانش اختصاص داد؛ البته عده‌ای معتقدند که این عمل به جهت جبران کمی و کاستی‌های اجرای متتناسب‌سازی حقوق بازنشستگان انجام شد و هیچ ارتباطی با حمایت‌های پایان سالِ سازمان نداشته است.  

به رسمت نشناختن عیدی بازنشستگان

با این حال، عیدی بازنشستگان برای آن‌ها، یک آیتم حقوقی ثابت محسوب می‌شود که انتظار دارند صندوق‌ها و دولت به چشم پاداش به آن نگاه نکنند؛ به همین جهت از سازمان تامین اجتماعی می‌خواهند که امسال هم اقدامات ترمیمی را انجام دهد. گفته می‌شود که سال گذشته سازمان از محل عایدی شرکت‌های خود، مبلغ حدود ۱ میلیون تومان را به هر بازنشسته پرداخت کرده است؛ این در حالی است که اساسا عیدی، آیتمی نیست که در دوران اشتغال از آن حق بیمه کسر شود و بنابراین سازمان هم آن را مانند حق مسکن و دیگر آیتم‌هایی حقوق که مشمول کسر حق بیمه می‌شوند به رسمیت نمی‌شناسد.

سابقه پرداخت عیدی به بازنشستگان تامین اجتماعی به سال ۱۳۷۲ بازمی‌گردد. علی دهقان‌کیا (رئیس کانون بازنشستگان کارگری شهرستان تهران) در این مورد گفت: «مشمولان قانون تامین اجتماعی که می‌خواستند مانند کارکنان دولت در زمان بازنشستگی عیدی دریافت کنند، در سال ۱۳۷۲ با مدیرعامل وقت سازمان وارد مذاکره شدند و در نهایت موفق شدند مصوبه پرداخت عیدی به میزان ۵ هزار تومان را دریافت کنند. از آن زمان هر سال مبلغی به آن اضافه شد؛ البته سازمان می‌تواند مبلغ عیدی را تحت عناوین مختلف افزایش دهد اما به طور معمول سازمان خود را ملزم به پرداخت عیدی مصوب هیئت دولت می‌داند.»

درخواست کمک از دولت

رئیس کانون بازنشستگان کارگری با بیان اینکه در این شرایط تورمی عملکرد برخی کمتر از آثار کرونا نیست، گفت: «همان قدر که بازگشت شرایط کرونایی عموم مردم را اذیت می‌کند، برخی تصمیم‌ها هم مانند کرونا، بازنشستگان را اذیت می‌کنند. به هر صورت این انتظار وجود دارد که دولت همانطور که برای بازنشستگانش منابعی را فراهم کند، به سازمان تامین اجتماعی هم در عوض رد دیون خود یا کمک یا هر عنوان دیگری، پولی را به صورت نقد پرداخت کند، تا صرف کمک به معیشت در هفته‌های باقی مانده به پایان سال شود.»

تفاوت عیدی شاغل و بازنشسته

بنابراین در سال ۱۴۰۰ کارگران حداکثر ۷ میلیون و ۹۶۵ هزار تومان عیدی از بابت سال آینده دریافت می‌کنند اما سهم بازنشستگان کارگری متناسب با وضعیتی است که دولت برای کارکنان و بازنشستگان خود مصوب می‌کند. بنابراین عیدی بازنشستگان جدا از هرگونه ملاحظاتی که در قوانین جاری کشور قرار گرفته‌اند، تعیین می‌شود؛ برای مثال در مصوبه اخیر دولت برای تعیین عیدی یا به اصطلاح رایجِ دولت، «پاداش پایان سال» ضوابطی پیش بینی شده که به افزایش مبلغ عیدی می‌انجامد اما دولت الزامی به رعایت آن‌ها در سال‌های بعد نمی‌بیند. برای مثال عیدی پایان ۱۴۰۰، با در نظر گرفتن سهم همسر و فرزند تحت تکفل بسته شده است.

بر این اساس علاوه بر رقم ثابت ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان، بابت همسر مبلغ ثابت ۴۰۰ هزار تومان و برای هر فرزند تحت تکفل مبلغ ثابت ۱۵۰ هزار تومان، در مجموع برای یک همسر و یک فرزند تحت تکفل مبلغ ۵۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است اما این مبلع صرفا به امسال تعلق می‌گیرد؛ در غیر این صورت دولت می‌توانست کل آن را در پایه عیدی قرار دهد تا در افزایش عیدی انتهای سال ۱۴۰۱ هم قرار گیرد. به هر صورت، از منظر دولت‌ها و صندوق‌های بازنشستگی، پرداخت عیدی از سر «لطف» انجام می‌شود و نه وظیفه؛ در حالی که بازنشستگان آن را حقی در نظر می‌گیرند که باید متناسب با تورم و هزینه‌های زندگی، رشد کند و مانند یک مولفه معیشتی تاثیرگذار در جبران هزینه‌های انتهای سال ظاهر شود.

نباید دندان اسب پیشکشی را شمرد!

با همه این احوال، به نظر نمی‌رسد که تمام بازنشستگان، به ازای هر  فرزند تحت تکفل، مبلغِ ۱۵۰ هزار تومانی را دریافت کنند. دهقان‌کیا، رئیس کانون بازنشستگان کارگری شهرستان تهران در این مورد، گفت: «عیدی بازنشستگان به خاطر جنبه‌های اقتصادی آن، نقش مهمی در تامین هزینه‌های حداقل ۱ تا ۲ هفته زندگی بازنشستگان دارد؛ بنابراین رقم نهایی آن برای میلیون‌ها نفر تاثیرگذار است؛ حالا ممکن است که عده‌ای بگویند که عیدی صرفا یک هدیه است و نباید دندان اسب پیشکشی را شمرد؛ در حالی که بازنشستگان ما امروز کل مستمری خود را بسته به هزینه‌هایی که دارند، در عرض نهایت دو هفته به مصرف می‌رسانند؛ اصلا مستمری را نگرفته به حساب بانک، صاحب‌خانه، مدیرساختمان، فروشگاه محل خرید قسطی جهیزیه دختران، آموزشگاه محل تحصیل فرزندان و… واریز می‌کنند.»

با این حال، دهقان‌کیا به سطح پایین عیدی در تامین اجتماعی اعتراض دارد: «البته با این رقم‌ها دردی از مشکلات معیشتی کارگران بازنشسته درمان نمی‌شود؛ تصورش را بکنید؛ سازمانی که اکثر قریب به اتفاق مستمری بگیران آن درآمدی نزدیک به حداقل مزد کارگران را دارند، باید کمتر از زمان اشتغال خود عیدی بگیرند؛ البته این وضعیت در مورد دیگر مستمری بگیران (سایر سطوح) هم مشهود است. شرایط طوری شده که در بهترین حالت بازنشستگان تامین اجتماعی روی عیدی کارمندی حساب کنند؛ هر چند زمان واریز و مبلغ دقیق واریزی مشخص نیست.»

تغییرات عیدی بازنشستگان

با همه این احوال بازنشستگان انتظار دارند که عیدی آن‌ها، به حداقل‌ها فروکاسته نشود. گشتی در ارقام عیدی یک دهه گذشته نشان می‌دهد که بازنشستگان تامین اجتماعی از سال ۹۰ تا ۹۹ مجموعا ۷ میلیون و ۷۹۸ هزار تومان، عیدی دریافت کرده‌اند. در این سال‌ها، عیدی بازنشستگان، ۵۰ تا حدود ۳۰۰ هزار تومان در سال نسبت به سال پیش از آن افزایش داشته است که بیشترین افزایش مربوط به سال‌های ۹۸ و ۹۹ بوده است اما رقم پایه عیدی انتهای سال جاری مجدد به کانال ۱۰۰ هزار تومان افزایش نسبت به سال پیش از خود برگشته است که نشان از پسرفت دارد.