حاشیه‌های تمام‌نشدنی یک بازی؛ «مکتب شاهین» کجاست؟

ایرناپلاس: جنجال در بازی یاد شده، پرسش‌های زیادی را مطرح کرده که چرا با وجود سوابق دیرینه، اقدامی برای مقابله با این روند صورت نگرفته و متولیان دو تیم، یکدیگر را عامل بروز این روند معرفی‌ می‌کنند.

اعتراض در برابر اعتراض
پس از پایان بازی دو تیم، بلافاصله بازیکنان پرسپولیس که نزدیک بیژن حیدری داور این دیدار بودند اعتراض‌های سپاهانی‌ها را شنیدند، به آن واکنش نشان دادند و این درگیری لفظی که با کلمات نامناسبی هم همراه بود، تا ورودی تونل خروج بازیکنان ادامه پیدا کرد.
پرسپولیسی‌ها در این صحنه معترض بودند که چرا بازیکن جوانی همچون محمد محبی در حضور باتجربه‌های تیم برای اعتراض پیشقدم شده است. بازیکنان پرسپولیس متوجه ضبط تصاویر از دوربینی می‌شوند که مقابل ورودی تونل بوده و از تصویربردارِ اصفهانی می‌خواهند فیلم گرفتن را متوقف کند.

پس از انتشار فیلمی که یکی از خبرنگاران اصفهانی گرفته بود، مشخص شد. در این صحنه ابتدا وحید امیری از آن فرد می‌خواهد که دوربینش را خاموش کند و سپس سعید آقایی هم خواسته هم‌تیمی خود را با شدت و عصبانیت بیشتری در کلام و رفتار تکرار می‌کند.
در همین حین فردی که ماسک مشکی با آرم پرسپولیس بر صورت داشت و در فیلم منتشر شده نیز چهره او مشخص است، به دوربین ضربه می‌زند و آن را روی زمین می‌اندازد. پس از افتادن دوربین درگیری میان بازیکنان دو تیم که تا این لحظه بیشتر لفظی بود، به حالت فیزیکی درآمد و بازیکنان در ازدحام عجیبی که هنگام ورود به تونل ایجاد شده بود، شروع به هل دادن یکدیگر می‌کنند.

امیرعلی داوودزاده، نماینده فدراسیون فوتبال در بازی سپاهان و پرسپولیس گفته، به جز اتفاق‌هایی جزئی، مشکل خیلی خاصی در این مسابقه ایجاد نشد! «پس از پایان بازی یکی از بازیکنان پرسپولیس از تصویربردار خواست فیلم نگیرد و همین امر اتفاقی جزئی را به وجود آورد. البته هیچ زد و خوردی اتفاق نیفتاد. بلافاصله هم با ورود نیروی انتظامی و یگان ویژه این ماجرا تمام شد.» از نظر داوودزاده همه چیز خوب و آرام بود!

یادی از افسانه شاهین
ورزش ایران را کسانی ساختند که به «اخلاق» ایمان داشتند و هرگز نمی‌خواستند ورزش را مانند امروز بدون درس و اخلاق تصور کنند. عباس اکرامی پدر باشگاه‌داری ایران، مکتبی را ساخت تا هرگاه جای خالی اخلاق را در ورزش‌مان حس کردیم، به یاد «افسانه شاهین» او بیفتیم.
در فوتبالی که هر روز خبر از تبانی، فساد و بی‌اخلاقی‌های جدید به گوش می‌رسد، هنوز هم کسانی به یاد گذشته‌های دور از مکتبی حرف می‌زنند که مرامنامه‌اش اخلاق بود و درس.
در مکتب «شاهین» اگر اخلاق نداشتی و درس‌خوان نبودی، جایی در فوتبال نداشتی. مکتب شاهین یک شعار اصلی داشت که می‌گفت: «اول درس، دوم اخلاق و سوم ورزش.» این شعار در اصل برای شاهینی‌ها یک ایدئولوژی بود. مرامنامه‌ای که هرگز آن را زیر پا نمی‌گذاشتند.

شاهین آنقدر برای سازندگان و اهالی‌اش مهم و عزیز بود که همه ارکان زندگی‌شان را در بر می‌گرفت. چه بسیار شاهینی‌ها که به گفته خودشان «بچه درس‌خوان» نبودند اما با حضور در باشگاه شاهین به سمت تحصیل علم رفتند و عاقبت با عنوان دکتر و مهندس از فوتبال کنار رفتند و پست‌های کلیدی روزگار خود را تصاحب کردند. تیم‌های پرسپولیس و سپاهان که ریشه خود را شاهین می‌دانند و با الگوبرداری از باشگاه شاهین تهران بنیان‌گذاری شده‌اند اما هیچ‌گاه در عمل متعهد به مرامنامه‌ اخلاق‌مدار نبوده و در سال‌های اخیر، دیدارهای این دو تیم یکی از بازی‌های جنجالی لیگ برتر ایران بوده است.

کلاس‌های اخلاق
شاید باشگاه‌های ما باید در قراردادهای خود یک تغییر جزئی بدهند و برای حضور بازیکن در تیم خود، نخست او را به کلاس اخلاق بفرستند و پس از حضور در کلاس اخلاق، مجوز بازی کردن بدهند. در اروپا اگر بازیکنی بخواهد در لیگ دسته دوم بازی کند ابتدا باید به کلاس اخلاق برود تا درس چگونگی و طرز رفتار با هواداران، مربیان، بازیکنان و تماشاگران را در حالات مختلف حتی چگونگی عکس گرفتن و امضا دادن به هواداران و همه چیز را یاد بگیرد و جالب اینکه وقتی به لیگ دسته اول می‌رود باز هم باید به کلاس برود زیرا این کلاس‌ها با هم متفاوت است.

در این کلاس، میزان مشهور بودن و هواداران تفاوت دارد و قانون به‌گونه‌ای است که بازیکن در این کلاس‌ها اگر شرکت نکند باشگاه مجوز بازی کردن به او را نمی‌دهد. بازیکن باید سر کلاسی بنشیند که چند ساعت هم بیشتر طول نمی‌کشد اما یاد می‌گیرد چگونه با شهرت، پول زیاد و آداب معاشرت آن کشور، خود را وفق دهد. فوتبال حرفه‌ای نیازمند اخلاق است نه به لحاظ اختیار بلکه به لحاظ اجبار. بازیکنی که از شهرستان با قرارداد ناچیز، به یکباره وارد محیطی می‌شود که درآمد میلیاردی دارد و زرق و برق زندگی در پایتخت او را تا حدی تحت تاثیر قرار می‌دهد که از لباس پوشیدن تا کلامش تغییر می‌کند، باید به او یاد داد حرفه بودن یعنی چه؟

خاتونی: فدراسیون فوتبال از پژوهشگران متخصص استفاده کند
دکتر مجید خاتونی دانش‌آموخته‌ جامعه‌شناسی ورزش و از مدیران نسل جدید ورزش کشور در این رابطه به ایرناپلاس گفت: «خشونت در ورزش به‌وپژه در فوتبال اتفاق تازه‌ای نیست و از آن به‌عنوان یک بیماری انگلیسی یاد می‌کنند. خشونت به‌نوعی با ورزش فوتبال عجین شده اما این خشونت در فوتبال ما هر روز و هر زمان به شکل و نوع تازه‌ای بروز پیدا می‌کند و شرایطی که فوتبال ما دارد، مملو از خشونت و رفتارهای خشن است. ما هرگز به شکل جدی و علمی به آن نپرداخته‌، آسیب‌شناسی نکرده‌ و فقط با برخوردهای سطحی و مقطعی، صورت مساله را پاک کرده‌ایم و ریشه‌های این خشونت را به شکل استاندارد کاوش نکرده‌ایم.»

مدیر انجمن جامعه ورزش و فرهنگ ایران ادامه داد: «برای بحث و اتفاق پیش آمده در دیدار سپاهان و پرسپولیس از دو منظر می‌شود به آن پرداخت؛ یک نگاه جامعه‌شناختی و دیگری، خود میدان فوتبال است. از نگاه جامعه‌شناختی، در سال‌های اخیر با توجه به میزان خشونت و فضای حاکم بر آن، می‌بینیم که خشونت نهادینه شده است. به‌عنوان نمونه، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی ما دائماً در حال تولید و باز تولید خشونت هستند؛ چه از نظر رفتاری و چه کلامی؛ این خشونتی که در جامعه وجود دارد در نهادهای مختلف جامعه هم خود را نشان می‌دهد.

به طبع فوتبال هم یکی از نهادهایی هست که متاثر از شرایط اجتماعی، خشونتی که در دل جامعه بوجود می‌آید را به‌گونه‌ای دیگر انعکاس می‌دهد. پس ما شرایط جامعه را نباید از آن بگذریم و فقط تمرکز کنیم به آن اتفاق و به آن میدان ورزش. با توجه به این خشونتی که در سطح جامعه است و از این میزان و از نرخ استاندارد خود فاصله دارد حضور روانشناسان در کنار تیم‌ها و باشگاه‌های ورزشی یک امر ضروری است. حتی در دوران کرونا که تحقیقات هم نشان داده سطح خشونت جوامع و تاب‌آوری مردم کم شده، اگر ما نگاه جامعه‌شناختی نسبت به فوتبال داشتیم باید در کنار تیم‌های ورزشی خود روان‌شناسانی را داشته باشیم برای کنترل و کاهش پرخاشگری و خشونت بازیکنان‌مان.»

این کارشناس ورزشی افزود: «دومین مساله برمی‌گردد به خود میدان فوتبال ما، متاسفانه فوتبال ما در سال‌های اخیر به دلیل این‌که از مباحث تربیتی و فرهنگی - که فوتبال می‌تواند داشته باشد - غافل بودیم و تمرکز کردیم به مسائل فنی و نتیجه‌گرایی، سبب شد تا شاهد یکی از پیامدهای آن یعنی همین خشونت‌ها باشیم که در اشکال مختلف می‌بینیم.
توجهی که رسانه‌ها باید به مسائل فرهنگی و آموزشی و تربیتی داشته باشند به سمت خشونت‌آفرینی و خشونت‌زایی رفته و با تفرقه‌پراکنی و دامن زدن به مسائل خشونت‌آفرین، فضای فوتبال ما امروز ملتهب شده و به دلیل عدم سواد ورزشی ما، خشونت را در جامعه‌، در رفتار مربیان، ورزشکاران و تماشاگران می‌بینیم.

خاتونی خاطرنشان کرد: وقتی یک ورزشکار و یا تماشاگر از سواد ورزشی کافی برخوردار نباشد، نسبت به وظایف و نقش و جایگاهش، غافل است. ما در حوزه آموزش فقط روی مسائل فنی تمرکز داشتیم و از مسائل رفتاری و تربیتی ورزشکاران‌مان غافل بودیم؛ همین باعث شده یک نگاه تک بعدی به بحث فنی، آن سواد ورزشی لازم را ورزشکاران، هواداران و حتی مربیان ما نداشته باشند. یکی از علت بروز رفتارهای خشونت‌آمیز همین نبود سواد ورزشی لازم در بین ورزشکاران، مربیان و تماشاگران ماست.

وی ادامه داد: ما با رویکرد مسأله‌شناسانه می‌توانیم در برابر این اتفاقات به شکل جدی و به‌طور اصولی تحقیق کنیم و از همه پژوهشگران و محققان عرصه مرتبط با حوزه پرخاشگری استفاده کنیم. تا این کار انجام نشود به طور حتم رفتارهای توأم با خشن که به فوتبال آسیب می‌زند و به جامعه ما الگوهای بدرفتاری را شکل می‌دهد، تداوم پیدا می‌کند و همچنان ما هر روز باید در مورد خشونت صحبت کنیم. باید به شکل اصولی و ریشه‌ای این مسائل حل شود. جا دارد که فدراسیون فوتبال از پژوهشگران متخصص استفاده کند و به‌صورت واقعاً علمی و بنیادی برای آسیب‌شناسی و رفع و اصلاح شرایط گام بردارد.»

مجید روان‌ستان