چرا طرح خرید سربازی به بن‌بست خورد؟

طرح خرید سربازی نیامده چنان با موجی از انتقادات مواجه شد که فقط عمری سه روزه داشت، نهم بهمن ماه سال جاری کمیسیون تلفیق بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی تصویب کرد غایبان خدمت سربازی در سال آینده می‌توانند به‌ازای پرداخت پول با توجه به مدرک تحصیلی‌شان کارت پایان خدمت دریافت کنند. رحیم زارع سخنگوی این کمیسیون گفت: «خرید سربازی برای غایب بیش از ۵ سال با اولویت افراد متأهل و بالاتر از ۳۵ سال سن که ضریب انجام وظایف مقدس سربازی تحت تاثیر تحلیل قوای جسمانی برای آنها امکانپذیر نیست، امکانپذیر خواهد بود.»

بیشتر بخوانید: طرح خرید سربازی پس گرفته شد

به‌موجب این مصوبه، دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته‌ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود خواهند بود.

همان‌طورکه مشخص است اگرچه مصوبه جدید کمیسیون تلفیق می‌توانست بسیاری را انجام خدمت سربازی معاف کند اما یک شرط بزرگ داشت، این‌که فقط افراد متمول یا اصطلاحاً پولدار می‌توانستند از این قانون احتمالی بهره ببرند، آنهم در شرایطی که خدمت سربازی در ایران همچنان اجباری است و وجود چنین قانونی می‌توانست یکبار دیگر یادآور نزاع یا برتری غنی به فقیر باشد. قبل‌تر سعید معدنی، جامعه‌شناس دراین‌باره به خبرآنلاین گفته بود: «با این‌که ضمن اجباری بودن سربازی امکان خریدن آن وجود داشته باشد مخالف هستم. یک دوره تاریخی چنین امکانی وجود داشت و افراد می‌توانستند بعد از دوره آموزشی با پرداخت پول کارت پایان خدمت بگیرند، کسانی‌که پول خرید را نداشتند و باید ادامه می‌دادند به‌لحاظ شخصیتی خرد می‌شدند و این تجربه تلخی بود، آن‌ها احساس می‌کردند که فقر خانواده سبب شده که باید سرباز باشند و دو سال از جوانی خودشان را درمحیط نظامی سپری کنند؛ بنابراین من با همزمانی اجباری بودن و خریدن سربازی موافق نیستم.»

همان‌طور که معدنی توضیح داد در شرایط کنونی اعتراض به چنین مصوبه‌ای قابل پیش‌بینی بود، طوری‌که با رسانه‌ای شدن تصمیم کمیسیون تلفیق، موجی از انتقادات در فضای مجازی توسط شهروندان و البته برخی افراد دارای تریبون به‌راه افتاد. مثلاً علی مطهری، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در حساب توئیتری خودش نوشت: «مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس درباره خرید خدمت سربازی آثار مخرب اجتماعی خواهد داشت، معنی آن این است که سربازی برای فقراست نه ثروتمندان. این مصوبه انسان را به یاد حکومت طبقاتی ساسانیان می‌اندازد، امیدوارم در صحن مجلس رای نیاورد.»

همچنین علی بزرگخو، دبیر اتحادیه دفتر تحکیم وحدت گفت: «قانون خرید سربازی در واقع این نکته را القا می‌کند که اگر پول داشته باشی، زندگی برای تو آسان است و اگر پول نداشته باشی باید در ازای آن به جامعه خدمات بدهی. کسانی که حامی خرید خدمت سربازی هستند، این استدلال را دارند که در عوض پرداخت پول برای خرید سربازی، سربازان جدید را به خدمت می‌گیریم که به نظر من این استدلال اشتباه است و عدالت را خدشه‌دار می‌کند.»

ادامه واکنش‌ها به طرح خرید خدمت سربازی سبب شد اعضای کمیسیون تلفیق درباره آن توضیح دهند، حسین بامیری، نماینده مردم لردگان درخصوص این طرح بیان کرد: «این بند به پیشنهاد یکی از  اعضای کمیسیون تلفیق مطرح و به تصویب رسید، اما  هنوز تصمیم‌گیری در مورد این طرح در کمیسیون تلفیق نهایی نشده است و رایزنی‌ها در این زمینه ادامه دارد.»

او همچنین از احتمال مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح با طرح پیشنهادی پرده برداشت و گفت: «بر اساس برخی شنیده‌ها ستاد کل نیروهای مسلح  با ارسال نامه‌ای به مجلس اعلام کرده است  که با  اجرای این طرح مخالفت است.»

قبل‌تر هم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق درباره قانونی شدن طرح کمیسیون گفته بود: «حتما باید نظر نیروهای مسلح در این خصوص گرفته شود، صحن علنی مجلس آن را تصویب و سپس شورای نگهبان تایید کند تا وارد قانون شود.»

با این وجود و در میان گمانه‌زنی‌ همه موافقان و مخالفان درباره طرح خرید خدمت سربازی، یک خبر دیگر هم از کمیسیون تلفیق شنیده شد، این‌که غایبان متاهل با داشتن شرایط خاص می‌توانند بدون پرداخت پول کارت پایان خدمت دریافت کنند. محسن دهنوی، سخنگوی کمیسیون تلفیق در حساب توئیتری خودش نوشت: «به‌منظور رعایت عدالت و حرکت به سربازی حرفه‌ای در کمیسیون تلفیق پیشنهاد دادم تا فرآیند و ارقام خرید سربازی، اصلاح اساسی شود. لذا مشمولین متاهل دارای ۳۰ سال سن و حداقل ۲ فرزند، کارت معافیت به‌صورت رایگان دریافت خواهند کرد.»

در این اثنا یکی از خبرگزاری‌ها اعلام کرد که بنا بر شنیده‌ها طرح خرید خدمت سربازی در کمیسیون تلفیق پس گرفته می‌شود، طرحی که از همان اول معلوم بود مخالفان زیادی دارد، دراین باره یازدهم بهمن ماه بود که شهریار حیدری، یکی از اعضای این کمیسیون به رسانه‌ها گفت: «در جلسه صبح امروز رای گیری برای تجدیدنظر مصوبه کمیسیون تلفیق درباره خرید خدمت سربازی انجام شد که نمایندگان با آن موافقت کردند. بر این اساس در جلسه بعد ازظهر کمیسیون برای حذف این مصوبه رای گیری صورت می گیرد که احتمال زیاد اعضای تلفیق با حذف این مصوبه موافقت خواهند کرد.»

در همین راستا ظهر روز چهارشنبه یازدهم بهمن، زارع درباره جلسه کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ گفت: «کمیسیون تلفیق مصوبه قبلی خود درباره خرید خدمت سربازی را ملغی کرد.»

او همچنین از تصویب طرح دوم خبر داد و گفت: «کمیسیون تلفیق به جای خرید خدمت سربازی تصویب کرد که مشمولان سرباز متاهل با ۳۰ سال سن و دارای دو فرزند به صورت رایگان کارت معافیت از خدمت سربازی دریافت کنند.»

درباره جزئیات این طرح مطرح شد که فقط «سن و تعداد فرزند» مهم است؛ یعنی اگر فرد مشمول، تحصیلات زیر دیپلم و یا حتی تحصیلات بالا چون دکترا داشته باشد این طرح شاملش می شود؛ فقط باید سن فرد بالای ۳۰ سال بوده و دو فرزند هم داشته باشد. از سوی دیگر مدت غیبت سربازی نیز مهم نیست؛ ممکن است کسی از همان سن مشمولیت یعنی ۱۸ سالگی تمام وارد غیبت شده باشد و یا کسانی مثل طلاب و دانشجویان پزشکی که به صورت پیوسته تحصیل می‌کنند حتی یک روز هم غیبت نداشته باشند اما هر دو دسته با اجرای این طرح معاف خواهند شد.

اما از آن‌جایی که تصویب نهایی این طرح هم به موافقت ستاد کل نیروهای مسلح بستگی دارد باید دید این ستاد موافقت خود را اعلام می‌کند یا نه، دراین‌باره خلیل بهروزی فر، نماینده مجلس شورای اسلامی به رسانه‌ها گفت: «بستگی به جامعه آماری دارد، ابتدا باید مشخص شود، شرایط سنی به همراه شرط تحقق دو فرزندی در سطح کل کشور چه تعداد است، که تاکنون نتوانسته‌اند به خدمت سربازی بروند. این مهم است. یک جامعه آماری را می‌طلبد که اطلاعاتی کاملی به دست بیاوریم تا بعد از آن تصمیم گرفته شود. هنوز این آمار را دریافت نکرده‌ایم. سربازی مسئله ای است که مربوط به ستاد کل نیروهای مسلح است. هر گونه تصمیمی در این راستا  حتما می‌بایست با تایید ستاد کل همراه باشد چون به بحث امنیت ملی بر می‌گردد. چراکه متولی و صاحب اصلی خود ستاد کل نیروهای مسلح است. در نتیجه آن ها متناسب با نیازهایی که در سطح کل کشور دارند بر اساس همان برنامه ریزی کرده و تصمیم گیری می کنند.»