پروژه دموكراسی سازی در الجزایر

الجزایر كه طی سال های اخیر به ویژه در دهه ۹۰ با بحران ناامنی و ترور داخلی دست به گریبان بود و از این رهگذر خسارت های انسانی، مادی و معنوی بسیاری متحمل شد. یكی از كشورهایی است كه توانست از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بهره های فراوانی ببرد. الجزایر با طرح این موضوع كه در دهه گذشته یكی از بزرگترین قربانی تروریسم بوده و كسی حاضر نشد به ندای این كشور در مبارزه با این پدیده پاسخ مقتضی بدهد. از اولین كشورهایی بود كه به درخواست آمریكا در مبارزه بین المللی با تروریسم پاسخ مثبت داد. از آن پس الجزایر به عنوان كشوری كه توانست جایگاه و نقش مهمی دربین اروپاییان و آمریكایی ها به دست بیاورد و حمایت های مالی و معنوی گسترده ای را از سوی مقامات آمریكایی و اروپایی كسب كند. ● حادثه ۱۱ سپتامبر الجزایر كه در دهه ۱۹۹۰ به خاطر تحولات داخلی دچار نوعی انزوای سیاسی و اقتصادی در عرصه جهانی شده بود با روی كار آمدن «عبدالعزیز بوتفلیقه» توانست به تدریج از بند این بحران رهایی یابد و با بهره گیری از تحولات به وجود آمده به ویژه حادثه ۱۱ سپتامبر جایگاه خویش را در صحنه های منطقه ای و بین المللی بازیابد. مهمترین رهاوردی كه حادثه ۱۱ سپتامبر برای الجزایر به دنبال داشت، تلاش این كشور برای اجرای طرح دموكراسی سازی بود. طرحی كه از سوی غرب نیز حمایت می شد و تا حدودی با موفقیت هایی همراه بود. به نظر می رسد روند دموكراتیزه شدن جامعه الجزایر در مقایسه با سایر كشورهای مغرب عربی از روند مطلوبی برخوردار شد. تعدادی از تحلیلگران سیاسی چنین باور دارند تا قبل از ریاست جمهوری «بوتفلیقه» برخی بحران های برخاسته از دموكراسی طلبی مردم لاینحل باقی مانده و باعث شده بود تا نوعی انسداد سیاسی در جامعه به وجود بیاید. اما از آوریل ۱۹۹۹ و با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و روی كار آمدن «بوتفلیقه»، حاكمیت الجزایر سیاست مشت آهنین در مقابل خواسته های دموكراتیك مردم را تا حدودی كنار گذاشت و از آن پس مردم شاهد آشتی حاكمیت با فرآیندهای دموكراتیزاسیون دراین كشور بودند. از سوی دیگر، روند به وجود آمده در عرصه بین المللی در رابطه با مبارزه با تروریسم، كمك شایانی به الجزایر در خروج از انزوای سیاسی و حل برخی از بحران های داخلی كرد. ● اما مهمترین مصداق های طرح دموكراسی سازی دراین كشور در سال های اخیر را می توان به شرح زیر بیان كرد: ▪ بر پایی چند انتخابات مانند ریاست جمهوری، پارلمانی، شوراهای محلی، همه پرسی آشتی ملی و... ▪ رسمی كردن زبان «آمازیغی» كه یكی از خواسته های مردم مناطق قبایلی بود. ▪ میدان دادن مجدد به اسلامگرایان و عمدتاً جنبش های اسلامگرایی مخالف دولت كه از این رهگذر برخی از این جنبش های اسلامی توانستند وارد پارلمان شوند. ▪ آغاز روند كناره گیری تدریجی ارتش از سیاست كه خواست بخش عمده ای از جریانات سیاسی بود. ▪ فعالیت آزادانه احزاب سیاسی و انتقاد آزادانه آنان از حكومت و مدیریت كشور از جمله رئیس جمهور. ▪ برای اولین بار در تاریخ این كشور، اسلامگرایان در پارلمان این كشور موفق شدند قانون منع واردات مشروبات الكلی را درسال ۲۰۰۴ از تصویب بگذرانند. ▪ برپایی اعتصاب های متعدد كارگری و تظاهرات مختلف علیه دولت از سوی مردم و طرفداران احزاب سیاسی كه در آنها عمدتاً خواسته های دموكراتیك مطرح می شد. ▪ وجود مطبوعات و روزنامه های مختلف با گرایش های متفاوت كه با توجه به آزادی نسبی آنها، نقش بسیار عمده ای را در تنویر افكار عمومی و خط دهی در برخی موضوع های مهم سیاسی، اقتصادی ایفا كردند. ● نقش عوامل داخلی روند همگرایی مسالمت آمیز و برپایی برخی از نمادهای دموكراتیك در الجزایر بعد از حوادث اكتبر ۱۹۸۸ دراین كشور شكل گرفته بود. اما این روند به ویژه در دهه ۹۰ متوقف شد و بحران های به وجود آمده در كشور باعث ركود و انسداد سیاسی شد. تحولی كه به ویژه بعد از سال ۲۰۰۰ در این كشور به وجود آمد و روند طرح دموكراسی سازی را تسریع كرد، ناشی از برخی عوامل داخلی و خارجی بود كه مهمترین آنها عبارتند است از: ▪ برپایی همه پرسی آشتی ملی «بوتفلیقه» و مشاركت حدود ۷۵درصد مردم در آن. ▪ عفو عمومی رئیس جمهور كه شامل شاخه نظامی جبهه نجات اسلامی و برخی از رهبران این جبهه می شد. ▪ اجرای برنامه اصلاحات سیاسی و اقتصادی و پیروی از سیاست تشنج زدایی. ▪ فعالیت احزاب و تشكل های متعدد سیاسی با گرایش های مختلف اسلامی و لائیك. -نقش مطبوعات و روزنامه ها با دیدگاه های مختلف كه در شكل دهی افكار عمومی و نیز بسیج آنها نقش خوبی را بازی كردند. ▪ اعلام كناره گیری تدریجی ارتش از مسائل سیاسی. ▪ همكاری تنگاتنگ با اتحادیه اروپا در قالب مشاركت استراتژیك و نیز همكاری های گسترده با دیگر كشورهای جهان. ▪ تلاش برای تشنج زدایی با كشورهای همسایه به ویژه مغرب و نیز تلاش برای از سرگیری فعالیت های اتحادیه مغرب عربی. ▪ بهره گیری از تحولات حادثه ۱۱سپتامبر با این توجیه كه یكی از قربانیان اصلی تروریسم در دهه۹۰ بوده است. ▪ گسترش همكاری های امنیتی با اتحادیه اروپا و آمریكا. ▪ اتخاذ مواضع تقریباً مستقل در جوامع بین المللی كه مصداق آن را در عدم همراهی نكردن این كشور با آمریكا در حمله به افغانستان و عراق می توان مشاهده كرد. ▪ همگرایی حاكمیت و ملت در مبارزه با رژیم صهیونیستی و تأكید بر ضرورت تشكیل كشور فلسطین به مركزیت قدس. ● چالش های دموكراسی سازی الجزایر از مهمترین كشورها در شمال آفریقا و حتی در بین كشورهای عربی است كه رئیس جمهور آن به صورت دموكراتیك و براساس رأی مستقیم مردم انتخاب می شود. به همین منظور به نظر می رسد روند دموكراسی سازی در این كشور از دیگر كشورهای عربی مطلوب تر انجام گرفته و موانع كمتری در این مسیر به وجود آمده است اما مهمترین موانع و چالش ها در این فرایند را می توان به شرح زیر بیان كرد: ▪ تنوع جریانات سیاسی با اندیشه های بعضاً خصمانه نسبت به همدیگر. (این موضوع اگر چه می تواند یكی از نشانه های دموكراسی باشد. اما از سوی دیگر در صورت به رسمیت نشناختن قوانین بازی سیاسی از موانع و چالش های دموكراسی به شمار می رود.) ▪ وجود نوعی تضاد فرهنگی، عقیدتی در لایه های ساختاری جامعه به ویژه بین طرفداران جریانات اسلامگرایی و غربگرایی. ▪ افراطی گری بین جریانات، احزاب و شخصیت های سیاسی در نوع برداشت آنان از احكام، قوانین و معیارهای اسلامی از یك سو و غرب از سوی دیگر. ▪ وجود برخی جریانات سلفی گری و طرفداران بن لادن معروف به افغان عرب و اندیشه های سیاسی- اسلامی افراطی آنان. ▪ تروریسم و ناامنی اجتماعی و به دنبال آن ناامنی سیاسی، اقتصادی كه بزرگترین و مهمترین مانع بر سر راه دموكراسی سازی در این كشور ارزیابی گردید.