ماموریت گروسی در فصل تازه همکاری ایران و آژانس

ایرنا: طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «رافائل گروسی» مدیر این سازمان امروز دوشنبه سوم شهریورماه برای مذاکره با مسوولان عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران وارد تهران می‌شود تا به گفته خود او به طور «صریح» و «مستقیم» با مسوولان ارشد برنامه اتمی ایران گفت وگو کند.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز یکشنبه نیز در پیامی نوشته‌بود: «من روز دوشنبه برای انجام دیدارها با مقام‌های ایران به منظور پرداختن به مسائل حل نشده در رابطه با مسائل پادمانی در ایران، به تهران سفر خواهم کرد. من به ایجاد یک کانال مستقیم گفت‌وگوی مفید و مبتنی بر همکاری امیدوارم. این موضوع، ضروری است».

در این سفر برخی از تلاش گروسی برای بازرسی از دو سایت قدیمی سخن به میان می‌آورند و برخی نیز بر این باورند که مدیرکل آژانس در پی گسترش همکاری با ایران است؛ همکاری که بنا به ادعای مسوولان آژانس در ماه‌های اخیر آسیب دیده‌ و در گزارش قبلی گروسی نیز انعکاس یافته‌بود.

آژانس چندی پیش برای اولین بار در هشت سال گذشته در گزارش خود مدعی شد که ایران از ارائه دسترسی به بازرسان‌بین المللی به چند سایت امتناع کرده‌است. متعاقب آن شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با وجود مخالفت روسیه و چین، به قطعنامه ضدایرانی تروئیکای اروپایی رای داد.

از زمان تصدی مقام ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه دسامبر ۲۰۱۹، این نخستین بار است که گروسی به ایران سفر می‌کند. به باور ناظران اینک شرایط متفاوت از زمان انتشار گزارش انتقادی علیه ایران است و انتظار می‌رود نخستین سفر گروسی به ایران با دستاوردهایی همراه باشد.

در همین ارتباط «کاظم غریب آبادی» سفیر و ‌نماینده دایم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین با توجه به سفر پیش روی مدیرکل آژانس به تهران، در صفحه اینستاگرام خود نوشت: اعتماد ایران به آژانس در ماه‌های اخیر صدمه دیده‌است. ضروری است که سفر مدیرکل به ایران، موجب اعتمادسازی شود. این سفر، ارتباطی با مکانیسم به اصطلاح ماشه ندارد و به خواست آمریکا هم نیست بلکه در چارچوب دعوت طرف ایرانی انجام می‌پذیرد.

همچنین این سفر در حالی انجام می‌گیرد که قرار است روز دوشنبه ۱۱ شهریور نشست «کمیسیون مشترک برجام» در وین برگزار شود؛ نشستی که در آن علاوه بر ایران، نمایندگان کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین نیز حضور خواهند داشت و درباره تنش‌های اخیر میان آمریکا و متحدان اروپایی نیز صحبت خواهد شد.

لازم به ذکر است، همکاری تنگاتنگ تهران با آژانس برکسی پوشیده نیست و این وضعیت حتی به قبل از انعقاد برجام و مذاکرات منتهی به توافق برمی‌گردد؛ همکاری‌هایی سازنده که در گزارش‌های متعدد ماهیانه و فصلی «یوکیا آمانو» مدیر کل فقید آژانس همواره به چشم می‌خورد.

از نگاه کارشناسان، ایران در صدر فهرست آژانس به لحاظ بازرسی قرار دارد و بنا بر ‌گزارش سازمان انرژی اتمی کشورمان، ۸۸ درصد بازرسی‌های کل آژانس در سال ۲۰۱۹ مختص ایران بوده و ایران بیش از یک‌پنجم فعالیت آژانس را به خود اختصاص داده‌است.

اختلاف اما از طرح توازن‌بخشی جمهوری اسلامی ایران به توافق و تعهدات متقابل در توافق هسته‌ای آغاز شد. از میانه اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸ و همزمان با نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام که دیگر اعضای باقی مانده اقدامی ملموس و عینی برای نجات برجام انجام ندادند، تهران بر پایه دو بند ۲۶ و ۳۶ گام‌های کاهنده خود را یکی پس از دیگری برداشت که در مجموع به پنج گام رسید. ضمن اینکه تهران همواره قبل از انجام هر یک از اقدامات کاهنده در برجام مهلتی دو ماهه را تعیین و به طرف مقابل هشدار می‌داد.

با وجود استقبال و خرسندی آمریکا از کاهش تعهدات برجامی ایران اما دیگر کشورهای باقی مانده از قبیل تروییکای اروپا چنین دیدگاهی ندارند. آخرین تلاش های آنها برای نجات برجام به نشست اخیر شورای امنیت برمی‌گردد.

در جریان نشست ۱۰ روز پیشِ شورای امنیت که با هدف بررسی قطعنامه ضدایرانی آمریکا برگزار شد از بین ۱۵ کشور عضو شورا تنها یک کشور کوچک و ذره‌ای به نام جمهوری دومینیکن به قطعنامه مذکور رای موافق داد، در حالیکه متحدان اروپایی به قطعنامه آمریکایی رای ممتنع دادند و دو کشور روسیه و چین نیز طبق انتظار به آن رای منفی دادند.

آمریکا در شرایط انزوای خودساخته، اینک در صدد فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» برآمده‌است به آن امید که تحریم‌های تسلیحاتی ایران را که مهرماه به پایان می‌رسد، تمدید کند؛ تاکتیکی که از نگاه کارشناسان و مسوولان ایران و دیگر طرف‌های مقابل در برجام راه به جایی نخواهد برد.

همزمان با تاکید ایران، چین و روسیه مبنی بر ناتوانی آمریکا از توسل به مکانیسم ماشه، اخیرا سخنگوی «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده «با توجه به آنکه واشنگتن در ماه مه سال ۲۰۱۸ میلادی بطور یکجانبه از برجام خارج شده و پس از آن نیز در هیچ برنامه و فعالیتی مرتبط با برجام شرکت نکرده، دیگر نمی‌توان این کشور را عضوی از این پیمان دانست».

وی تاکید کرد که «به همین دلیل آمریکا دیگر در جایگاهی نیست که بتواند از سازوکارهایی استفاده کند که برای شرکت کنندگان در برجام در نظر گرفته شده‌است.»

برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که اصرار «دونالد ترامپ» بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران از آن رو است که او در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، سعی دارد با ایجاد یک چالش سیاسی جدید خارجی، بر مشکلات سیاسی داخل کشورش سرپوش گذارد و به این ترتیب شانس خود را برای انتخاب دوباره در ماه نوامبر افزایش دهد.

در مجموع نخستین سفر مدیرکل آرژانتینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فضایی که سیاست‌های تنش‌زای آمریکا یکی پس از دیگری با شکست مواجه شده، می‌تواند فصل جدید در همکاری‌های تهران و آژانس باشد. ضمن اینکه لازم است این نهاد اثرگذار بین‌المللی در انجام رسالت خود صادق و از غرض‌ورزی‌های سیاسی به دور باشد.

در همین ارتباط بود که اخیرا غریب آبادی تاکید کرده‌ «مهم است این اطمینان در تهران داده‌شود که آژانس بر مبنای سه اصل بی‌طرفی، استقلال و حرفه‌ای‌گری حرکت خواهد کرد و در مسائل پادمانی نیز فراتر از اصول استاندارد و ارزیابی‌ها و داده‌های مستقل خود عمل نخواهد کرد»؛ از نگاه وی تنها در این صورت سوءتفاهمات رفع می‌شود و همکاری‌ها تداوم می‌یابد.