ظریف چه نامه‌ای را افشا می‌کند؟

جوزپ بورل، در پاسخ به نامه اخیر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که در شکایت از بی عملی و عدم انجام وظائف از سوی تروئیکای اروپایی در قبال توافق نامه بین المللی برجام و نیز درخواست برای برگزاری نشست کمیسیون حل اختلاف به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی ارسال گردیده بود، نوشت: «من امروز نامه‌ای را از وزیر خارجه ایران دریافت کردم که نگرانی‌های ایران در خصوص مسائل مربوط به اجرای "برنامه جامع اقدام مشترک" توسط فرانسه، آلمان و  انگلیس را طبق بند ۳۶ به کمیسیون مشترک جهت حل و فصل ارجاع می‌داد».

وی در این نامه با یادآوری فرا رسیدن سالگرد توافق برجام افزود: «به پنجمین سالگرد برجام نزدیک می‌شویم، مایلم از این فرصت استفاده کرده و اهمیت این توافق را یادآوری کنم. برجام دستاوردی تاریخی برای منع اشاعه هسته‌ای در جهان است که بر امنیت منطقه‌ای و جهانی تاثیرگذار است. من هم چنان مصمم هستم که به همکاری با مشارکت‌کنندگان برجام و جامعه جهانی برای حفظ آن ادامه دهم».
توافق بین المللی که در نتیجه تصمیم و اقدام مغایر با اصول، قوانین و حقوق بین المللی از سوی دونالد ترامپ با مشکل مواجه شده و دیوار های بی اعتمادی را مرتفع ساخته و باز تولید جریان اعتماد سازی در راستای ارتقاء مشارکت جمعی را بواسطه ی بی عملی اروپا، تیره و تار نموده است. در این میان اعضای تروئیکای اروپایی متشکل از آلمان، انگلیس و فرانسه بنا بر ملاحظات خاص اقتصادی به شکلی موذیانه از انجام تعهد و اجرای تکالیف خود در قبال این توافقنامه شانه خالی نموده اند. حاصل این رویه دوگانه تروئیکا موجب بروز لطمه به اصول مشارکت های بین المللی برای توسعه صلح و امنیت بوده و برای ایران به عنوان تنها طرف ملتزم به توافقنامه برجام حاصل چندانی در پی نداشته است. حتی تعهد پذیری ایران زمینه افزایش فشار حداکثری و تروریسم اقتصادی آمریکا  علیه ملت و دولت ایران را تشدید نموده است.


بر این اساس با توجه به سازوکار پیش بینی شده حل اختلاف ذیل برنامه جامع اقدام مشترک میان شرکای این توافق بین المللی و مطابق با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، محمد جواد ظریف دست کم در شش نامه درخواست برگزاری نشست حل اختلاف نموده است. این نامه ها در تاریخ های ۱۶ دسامبر ۲۰۱۶ (۲۶ آبان ۱۳۹۵) مربوط به نقض توسط آمریکا، ۱۰ می ۲۰۱۸ (۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷) مربوط به نقض توسط آمریکا، ۱۷ ژوئن ۲۰۱۸ (۲۷ خرداد ۱۳۹۷) مربوط به نقض توسط آمریکا، ۶ نوامبر ۲۰۱۸ (۱۵ آبان ۱۳۹۷) مربوط به نقض توسط آمریکا و سه کشور اروپایی، ۸ می ۲۰۱۹ (۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) مربوط به نقض توسط آمریکا و سه کشور اروپایی و سر انجام  ۲ جولای ۲۰۲۰ (۱۲ تیرماه ۱۳۹۹) مربوط به نقض توسط سه کشور اروپایی تهیه و ارسال شده است. در کلیه این نامه ها موضوع نقض عهد و خروج یکجانبه از توافق، زیر پا گذاشته شدن مقررات بین المللی و مصوبه 2231 شورای امنیت و عدم التزام و مسئولیت پذیری دیگر شرکای اروپایی نسبت به انجام تعهداتشان در برجام، مورد اشاره قرار گرفته است.


اگر چه آقای جوزپ بورل در پاسخ به آخرین درخواست در مورد فعال سازی کمیسیون حل اختلاف به شکلی صادقانه و شفاف پاسخ داده و از اهمیت و ضرورت اجرای توافق برجام نام برده است، اما یک نکته لاینحل باقی است، اینکه اتحادیه اروپایی به ویژه تروئیکا چه زمانی از بیان شفاهی تمایلاتش برای حفظ برجام پا را فراتر گذارده و عملا  نسبت به انجام تکالیفی که در این توافق بین المللی نسبت به آن متعهد گردیده است، عمل خواهد نمود. در واقع برنامه جامع اقدام مشترک توافقی شفاهی و موضوعاتی تزئینی برای درج روی کاغذ و موزه تاریخ و عبرت  نبوده و نیست، بلکه برجام توافقی است برای اقدام، ایجاد تحرک و مشارکت جمعی با هدف توسعه صلح و ثبات و امنیت بین المللی از طریق عملیاتی نمودن اجزای یک شراکتنامه فی مابین همه سهامداران متعاقدین، شرکتی که نقش و تاثیر هریک از اجزای آن هم به شکل مستقل و هم مشارکت آمیز تعریف و تبیین شده و الزامات اجرای تک تک آن مفاد برای پویایی و زنده نگاه داشتن این توافق بین المللی و نیز روح همکاری و مشارکت جمعی  بسیار ضروری و حائز اهمیت است.

در سه سال گذشته دولت  دونالد ترامپ با یاغی گری نسبت به همه موازین حقوقی بین المللی و دهن کجی به جامعه جهانی ضمن خروج یکجانبه از این توافقنامه بین المللی ذیل مصوبه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، با برقراری تروریسم اقتصادی، ملت و دولت ایران را تحت شدیدترین تحریم ها قرار داد، اما در کمال تاسف اتحادیه اروپایی و تروئیکا «نقش نظاره گر خنثی» را در مقابل این جنایت تاریخی ایالات متحده، ایفا نموده است. جنایتی که علاوه بر تهدید رفاه و آسایش آحاد مردم ایران در دوران پاندمی کرونا حتی کلیه راه های ارسال دارو، تجهیزات پزشکی و درمانی و نیز خرید آمبولانس برای کمک به بیماران کووید 19 و دیگر بیماران سرطانی، صعب العلاج و حتی مردمان عادی نیازمند به درمان را هم مسدود نموده است. بنا به تعاریف سازمان ملل متحد و نزد مردمان صاحب وجدان و اندیشه، چنین تروریسم سازمان یافته و هدفمندی علیه ملت ایران جنایت علیه بشریت محسوب می گردد. تروریسمی که در ایام مبارزه علیه ویروس مهلک کووید 19  و دقیقا زمانی به اوج خود رسیده است که جهان به همکاری و مشارکت آحاد کشورها برای مهار مشترک و هم زمان  این بیماری نیازمند است. بیماری که ملت آمریکا را هم متاثر نموده و تنها  قریب به 140 هزار نفر از مردم این کشور  بدلیل بی مبالاتی و سهل انگاریهای دونالد ترامپ، به کام مرگ رفته اند. شکست در امر مبارزه مشترک، ماندگاری ویروس و در نتیجه هلاکت بیش از پیش مردمان جهان را تشدید خواهد نمود. وضعیت بغرنجی که شورای امنیت سازمان ملل هم به اتفاق آراء با صدور قطعنامه ای برای آن چاره اندیشی نمود و خواهان توقف همه درگیری و خشونت ها به منظور ثمربخش نمودن مبازره هماهنگ علیه این بیماری شوم گردید.

علیهذا با در نظر داشتن موارد فوق، دوران فرار به جلو و سرباز زدن از اجرای تعهد و تکالیف به نقطه انتهایی خود رسیده است. دولت مردان اتحادیه اروپایی در قبال اجرای توافق بین المللی برجام، مورد قضاوت وجدان های بیدار هستند و در مقابل دیدگان جامعه بین المللی مسئولیت سنگین و تاریخی بر عهده دارند و برای انتخاب یکی از دو مسیر ذیل باید تصمیم بگیرند:

نقض برجام: با  شعار های توخالی از اجرای وظائف، تکالیف و مسئولیت های بین المللی شانه خالی نموده و در قبال جنایت دولت دونالد ترامپ که با یاغی گری از همه تعهدات عدول و خروج نموده  است، سکوت کنند.
تعهد پذیری و عمل به برجام: با در پیش گرفتن مسیر چند جانبه گرایی مبتنی بر شراکت بین المللی تکالیف خود در برجام را با هدف توسعه صلح، ثبات و امنیت بین المللی و همکاری انسانی برای نجات جان انسان ها به ویژه در دوران پاندمی کرونا را بپذیرند.


سعید محمدی

کارشناس سیاست خارجی و روابط بین الملل