سردرد، علت و شیوه های درمان دارویی و غیردارویی

گاهی به نظر می‌رسد هیچ چیز بدتر از سردرد نیست. انگار سر سوراخ می‌شود، منفجر می‌شود یا فشرده می‌شود. گاهی هم احساس می‌کنید که سر را پشت و رو می‌کنند و تمام انرژی بدنتان را بیرون می‌کشند.

سردرد به طور فزاینده‌ای همه گیر می‌شود. تقریبا ۶۰ درصد مردان و ۷۵ درصد زنان لااقل یک بار در ماه دچار سردرد می‌شوند.

از هر ده مورد سردرد نه تای آن سردرد انقباض ماهیچه‌ای است که سردرد تنشی خوانده می‌شود. این سردرد‌ها که اغلب با تنش روانی یا خستگی شروع می‌شوند، ناشی از انقباض ماهیچه‌های سر و گردن هستند. سردرد تنشی معمولا در بعدازظهر روی می‌دهد و مانند پیچاندن محکم نواری به دور سر احساس می‌شود.

سردرد میگرنی با گشاد شدن رگ‌های خونی پوست سر روی می‌دهد. این سردرد اغلب صبح‌ها با درد شدید در یک طرف سر یا پشت چشم‌ها شروع می‌شود. این سردرد ممکن است چند ساعت یا حتی تا سه روز طول بکشد. چشم برخی از مبتلایان به میگرن ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع سردرد ستاره می‌زند، یعنی جرقه‌های نورانی با خطوط زیگ زاگی می‌بیند. میگرن باعث تهوع، استفراغ، و حساسیت به نور هم می‌شود. ۶۵ تا ۷۵ درصد مبتلایان به میگرن زن هستند

سردرد در زنان ممکن است به چرخه قاعدگی آن‌ها مربوط باشد. سردرد‌های میگرنی بعد از یائسگی بسیار کمتر دیده می‌شود.

اما مردان بیشتر گرفتار سردرد خوشه‌ای می‌شوند، که سردردی شدید و عذاب آور در چشم یا دور آن است. این سردرد خوشه‌ای از شدیدترین انواع سردرد است که حمله آن ممکن است تا دو ساعت و روزی یک یا دوبار در ماه اول و بعد گاهی هر شش ماه یک بار تا سال‌ها روی دهد.

سردرد می‌تواند علامتی از سرماخوردگی، آنفلوانزا، بالا بودن فشار خون، خونریزی مغزی، سکته، تومور مغزی، التهاب مننژها، بیماری لایم، وجود کرم‌های نواری در بدن، آب سیاه چشم، آبسه دندان، یا ترک کافئین باشد. گاهی نیز از عوارض جانبی برخی داروهاست.

ببیشتر بخوانید:

راه های درمان سردرد | علت سردرد چیست؟ | انواع سردرد کدام است؟

 انواع سردرد و راه های درمان خانگی سردرد شدید

چه وقت به دلیل سردرد به پزشک مراجعه کنیم؟

۱. اگر پیش از این هرگز سردردی به این شدت نداشته‌اید.

۲. سردرد بیش از سه روز طول کشیده یا مانع فعالیت‌های عادی شده است.

۳. سردرد مانند انفجاری ناگهانی در سر است.

۴. همراه با سردرد اختلال دید، اشکال در گفتار، اشکال در هماهنگی حرکات، ضعف دست‌ها یا پاها، یا اشکال در فکر کردن درست وجود دارد.

۵. تب یا سفتی گردن هم وجود دارد.

۶. بعد از کار یا فعالین ورزشی زیاد سردرد روی می‌دهد.

۷. استفراغ روی داده است، ولی حالت تهوع وجود نداشته است.

۸. رفته رفته سردرد‌ها بیشتر و شدیدتر می‌شوند.

درمان سردرد

خوشبختانه کمتر از ۵ درصد سردرد‌ها علامت یک بیماری جدی هستند. برای بیشتر ما سردرد یک حالت ناراحت‌کننده، اما بخشی از زندگی عادی است و غالبا می‌توان آن را کنترل کرد.

بخوابید: بسیاری از سردرد‌های تنشی با کمی خواب عمیق تسکین می‌یابند. اما گاهی خواب کمتر یا زیادتر از معمول باعث سردرد می‌شود. به همین دلیل، داشتن برنامه منظم خواب اهمیت دارد.

دندان قروچه نکنید: برخی افراد در هنگام خواب به قدری ناآرامند که دندان قروچه می‌کنند و صبح با سردرد بیدار می‌شوند.

غذای کافی بخورید: نخوردن غذای کافی هم مثل نخوابیدن کافی باعث سردرد می‌شود. علت آن کاملا مشخص نیست، ولی احتمالا وقتی مواد غذایی بدن کم باشد، قسمتی از دستگاه عصبی که ماهیچه‌ها را منقبض می‌کند فعال می‌شود.

غذاهایتان را کنترل کنید: در افرادی که زیاد دچار سردرد می‌شوند، بهتر است آنچه را که دو تا سه ساعت قبل از سردرد خورده‌اند بررسی کنند. شایع‌ترین ماده غذایی مسئول سردرد اسید آمینه تیرامین است. از جمله غذا‌ها و نوشیدنی‌های دارای تیرامین یا سایر مواد سردردآور نوشیدنی‌های الکلی، پنیر کهنه، گوشت نمک سود، ترشی‌ها، شکلات، مرکبات، پیتزا و هر چیز محتوی گلوتامات مونوسدیم است. اگر متوجه شدید که برخی مواد غذایی عامل سردرد شماست، یکی یکی آن‌ها را از برنامه غذایی حذف کنید تا عامل اصلی را بیابید.

زیاد قهوه نخورید: اگر در محل کار بیش از سه فنجان قهوه در روز می‌خورید، صبح بعد از روز تعطیل دچار سردرد می‌شوید، چون روز قبل قهوه نخورده‌اید. برای جلوگیری از این سردرد، توصیه می‌شود در روز بیش از یک یا دو فنجان قهوه نخورید.

سیگار نکشید: سیگار برای همه بد است و سردرد را نیز بدتر می‌کند. بهتر است سیگار کشیدن را ترک کنید. از کلاه و عینک استفاده کنید. تابش نور آفتاب و انعکاس آن در آب دریا در برخی افراد باعث سردرد می‌شود. در این موارد، بهتر است عینک آفتابی بزنید و کلاه دارای لبه بزرگ بر سر بگذارید.

ورزش کنید: ورزش درمان بسیار خوبی برای سردرد است. عجیب به نظر می‌آید، اما کسانی که ورزش‌های مختلف می‌کنند، سردردشان از بین می‌رود. ورزش تنش روانی را از بین می‌برد و تولید مسکن‌های طبیعی بدن را که اندورفین‌ها نام دارند تحریک می‌کند. فقط نیم ساعت پیاده روی سه بار در هفته برای جلوگیری از سردرد کافی است. اگر سردرد با تب همراه است، نزد پزشک بروید و ورزش را به تعویق بیندازید.

خود را گرم کنید: از مهم‌ترین درمان‌های خانگی سردرد گذاشتن کیسه آب گرم بر روی گردن و شانه‌ها به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است. این کار خوبی برای کاهش تدریجی سردرد تنشی است. بالشتک گرم ماهیچه‌های گرفته را شل کرده و جریان خون را در آن‌ها آسان می‌کند. گرفتن دوش آب گرم هم مؤثر است، ولی نه به اندازه کیسه آب گرم.

آرامش داشته باشید: درمان فشار‌های روانی، مثلا با یوگا، در افرای که زیاد دچار سردرد‌های تنشی می‌شوند مؤثر است.

به سردرد فکر نکنید: سعی کنید فکر سردرد را از خود دور کنید. برای این کار، در جای راحتی بنشینید و چشمانتان را ببندید. فرض کنید در ساحل دریا دراز کشیده‌اید، آفتاب بدنتان را گرم می‌کند، و امواج آب به آرامی روی شما می‌آید. هر برگشت ذهنی امواج قسمتی از سردرد شما را با خود می‌برد.

روش زیر را هم امتحان کنید: توجه خود را بر سردردتان متمرکز کنید. تصور کنید سردردتان اندازه، شکل، و رنگ مشخصی دارد. ببینید سردرد چگونه است؟ در یک جا ساکن است یا جابه جا می‌شود؟ بعد فرض کنید سردرد به صورت مایع است و از سرتان بر روی گردن، شانه‌ها، دست‌ها و در آخر انگشتان می‌ریزد. سرانجام بگذارید این سردرد از انگشتانتان خارج شده و به اطراف بریزد.

چه وقت برای درمان سردرد از دارو استفاده کنیم؟

اگر درمان‌های طبیعی سردرد را از بین نبرد، چندین مسکن بدون نسخه برای آن وجود دارد. آسپیرین بخورید. سردرد بیشتر افراد با خوردن یک یا دو قرص آسپیرین یا استامینوفن برطرف می‌شود. آسپیرین التهاب را نیز کاهش می‌دهد و هردو این‌ها مسکن‌های خوبی هستند.

آسپیرین با قهوه بخورید: اگر سردرد متوسط تا شدیدی دارید، آسپیرین را با یک فنجان قهوه بخورید. کافئین موجود در قهوه باعث تسریع جذب آسپیرین می‌شود.

ضدحساسیت بخورید: خوردن دارو‌های ضدحساسیت فاقد مسکن هم ممکن است سردرد تنشی را آرام کند. اما از دستور نوشته شده بر روی برچسب آن پیروی کنید.

دارو‌های ضدحساسیت اگر به طور مرتب خورده شوند، ماهیچه‌ها را شل می‌کنند. در آغاز ممکن است شما را خواب آلوده کنند، اما با استفاده مکرر در تسکین سردرد مؤثرتر می‌شوند و خواب آلودگی کم کاهش می‌یابد.

اکسیژن تنفس کنید: اکسیژن وسیله بسیار مؤثری برای تسکین سردرد‌های خوشه‌ای و میگرنی است. برای استفاده مداوم از کپسول اکسیژن و مقدار آن از پزشک خود اجازه بگیرید.

نزد پزشک بروید: در سردرد‌های شدید خوشه‌ای یا میگرنی مسکن‌های قوی‌تری مثل ارگوتامین لازم است. این دارو‌ها را فقط با تجویز پزشک مصرف کنید.

زیاد مسکن نخورید: خوردن مداوم مسکن هم به اندازه سردرد مداوم زیانبار است. تمام دارو‌های ضدسردرد، چه بدون نسخه و چه با تجویز پزشک، را نباید بیش از دو بار در هفته مصرف کرد، چون خوردن مداوم این دارو‌ها به تدریج آستانه درد را پایین آورده و درد‌ها را بیشتر می‌کنند. اگر بیش از حد مسکن مصرف کرده‌اید، نزد پزشک بروید تا او برنامه‌ای برای رهایی از سردرد و دارو برایتان تنظیم کند.

وب‌سایت یک‌پزشک

علیرضا مجیدی