داریو فو (۱۹۲۶ -)

«مشکلات ما هنگامی آغاز شد که تصمیم به اجرا در شهرهای مختلف گرفتیم. خارج از میلان، دوستانی که کارها را برای ما روبه‌راه می‌کردند، رفتند، سعی کردند که تالارهای نمایش، سینماها و تالارهای رقص را برای اجرا کرایه کنند.

بودند صاحبان تالارهایی که (گرچه آماده بودیم تا هر گونه خسارتی را جبران کنیم) اجازه نمی‌دانند تا از ملک آنها استفاده کنیم، چون کسی با آنها صحبت کرده بود؛ کسی که نمی‌خواست مقام خود را به عنوان رئیس پلیس محلی از دست بدهد.

با این حال، اغلب شکست‌های ظاهری تبدیل به پیروزی می‌شدند؛ مثلا در «بولونا» ما را از استفاده از تئاتر 1500نفره «دیوسه» محروم کردند. در عوض ما ترتیبی دادیم که از ورزشگاه 6هزارنفره استفاده کنیم و مردم می‌آمدند و آن را پر می‌کردند. کم‌کم معلوم شد که پلیس و یکی،دو تا از شهرداران سعی می‌کنند که از آشکارشدن بعضی از چیزها جلوگیری کنند؛ چیزهای به‌خصوصی که... خب، قطعا می‌بایست آشکار می‌شدند»(بخشی از حرف‌های داریو فو درباره اجراهای مرگ تصادفی یک آنارشیست).

«داریو فو» از تاثیرگذارترین نویسندگان معاصر ایتالیا که علاوه بر نویسندگی، به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس، بازیگری و آهنگسازی نیز پرداخته است، در 24مارچ1926 در دهکده «سن جانو» از توابع وارزه ایتالیا در خانواده‌ای با گرایشات ضدفاشیستی متولد شد.

پدرش کارمند راه‌آهن بود و به همین خاطر، بیشتر دوران کودکی داریو در سفر از شهری به شهر دیگر گذشت. او در دیدارهایی که از مزرعه پدربزرگش داشت با او برای فروش محصولاتش همراه می‌شد. پدربزرگ برای جلب نظر مردم شهر به نقل داستان های جذاب می‌پرداخت و نخستین آشنایی داریو با داستان‌سرایی در همین دوران اتفاق افتاد.

در سال1940، هنگامی که بسیار جوان بود، به شهر میلان نقل مکان کرد و در آکادمی هنرهای زیبای بررا (Brera) مشغول تحصیل شد. پس از جنگ، در دانشکده معماری پلی‌تکنیک میلان ثبت نام کرد اما دانشگاه را نیمه‌تمام گذاشت.

مادرش زنی روشنفکر و سرزنده بود و در محیط پر شوری که در خانه ایجاد کرده بود، داریوی جوان توانست با نویسندگان بزرگی همچون برشت، مایاکوفسکی و لورکا آشنا شود. وی در سال‌1952 و با نوشتن مونولوگ‌هایی برای رادیو، همکاری‌اش را با رادیو و تلویزیون دولتی ایتالیا (RAI) آغاز کرد.

در سال‌1954 با فرانکا رامه - بازیگر اصلی آثارش- ازدواج کرد و 5سال بعد کمپانی «فو – رامه» را که تعدادی از آثار مهم وی همچون «مقصر همیشه شیطان است»(66-1965) محصول فعالیت‌های آن است، تاسیس کرد. نمایشنامه‌های سیاسی مربوط به این دوره از زندگی فو با طعم تلخ نقد اجتماعی، قهرمانان نادرست، بوروکراسی دولتی و امپریالیسم آمریکایی را هدف قرار داده بودند.

فو همواره یکی از مخالفان سیستم سیاسی و اجتماعی دوران خود بود و این مخالفت‌ها را در غالب آثار تئاتری که اکثرا با سانسور مواجه می‌شدند، به نمایش می‌گذاشت.

در سال1962 به دعوت مدیر تلویزیون ایتالیا نویسندگی و کارگردانی یک شو تلویزیونی را بر عهده گرفت اما تعدادی از نوشته‌ها به دلیل داشتن محتوای سیاسی، دچار سانسور شدید شدند. داریو فو و همسرش به عنوان اعتراض، برنامه را ترک کردند و کناره‌گیری آنها از رادیو و تلویزیون تا 15سال بعد ادامه پیدا کرد. در فاصله این سال‌ها داریو فو بیشتر به کارگردانی آثار نمایشی پرداخت.

در سال1969 یکی از مطرح‌ترین آثارش «اسرار کمدی» را که کنکاشی است در شناخت ریشه‌های فرهنگ عامه، به روی صحنه برد. این مونولوگ بلند که در آن از زبان «گرملوت» (Grammelot) به شیوه‌ای سرگرم‌کننده استفاده شده با استقبال شدید تماشاگران مواجه می‌شود.

گرملوت مخلوطی از «زبان محلی دره‌پو»، «شیوه بیان قرون وسطایی» و مترادف‌های خلق‌شده توسط خود فو است. بسیاری این اثر را شاهکار داریو فو می‌دانند . در سال‌های پس از آن به نوشتن متون نمایشی و آموزشی پرداخت که از جمله آنها «فرهنگ کوچک هنرپیشه»(1987) است که به فارسی نیز برگردانده شده است.

در سال‌های 78-1977 فو به یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان ایتالیا در عرصه بین‌المللی بدل شد و آثارش در 50کشور جهان چاپ و به 30زبان ترجمه شدند. داریو فو در سال 1997میلادی موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شد.

از میان آثار مشهور او، علاوه بر «اسرار کمدی» می‌توان به «مرگ تصادفی یک آنارشیست»، «حساب پرداخت نمی‌شه!» و «نگهبان تقاطع جاده و راه‌آهن» اشاره کرد که به فارسی نیز ترجمه شده‌اند.

منبع: همشهری آنلاین