پژوهش حاضر با عنوان « بررسی میزان علاقمندی مدیریت هنرستان دخترانه صنایع پویا در تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )»انجام شده است. جامعه آماری پژوهش مدیریت هنرستان غیر انتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و كاردانش صنایع پویا ( مدیر به همراه دو تن از معاونین مدرسه ) می باشند.
روش پژوهش سندی ( کتابخانه ای)و پیمایشی می باشد که در روش پیمایشی از مصاحبه ساختار یافته استفاده شده است . اهم نتایج بدست آمده، به شرح زیر است :
▪ مدیریت هنرستان تا حدودی ( در سطحی متوسط) با مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) آشنا می باشد.
▪ مدیریت هنرستان علاقمند به تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT ) می باشد.
▪ ارتباط میان افراد ( مدیران ، معلمان ، اولیاء ، دانش آموزان ) با یکدیگر از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) محدود ( در سطحی پایین ) می باشد.
▪ میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تا حدودی ( در سطحی متوسط ) در نگرش معلمان و نیز تدوین برنامه های آموزشی تأثیرگذار بوده، ولی در ارزیابی دانش آموزان موثر نبوده است.
● نوع پژوهش
پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد، چرا که شکل گیری مسئله تحقیق در آن ناشی از ضرورت دستیابی به راه حلی مشخص برای مسئله ای خاص می باشد، گرچه جامعه آماری بسیار محدود است اما می توان از دست آورد پژوهش به نتایجی دست یافت.
● بیان مسئله
▪ مقدمه
با استناد به تاریخ می توان دریافت که نوع بشر تاکنون دو موج عظیم تحول را پشت سر گذاشته که هریک به مقیاس وسیعی باعث تغییر در زندگی بشر شده است. اولین موج انقلاب کشاورزی است که هزاران سال به طول انجامید، موج دوم انقلاب صنعتی بود که سیصد سال طول کشید و چند سالی است كه تاریخ شاهد تولد موج سوم یا انقلاب ارتباطی – اطلاعاتی می باشد. نماد نخستین تمدن، داس و بیل و زیرساخت آن زمین بود؛ نماد دومین تمدن، خط مونتاژ و زیر ساخت آن کارخانه؛ و نماد سومین تمدن، کامپیوتر و زیر ساخت آن اینترنت (شبکه های ارتباطاتی) است. در گذشته عوامل تولید، شامل زمین، نیروی کار، مواد خام و سرمایه بود، اما امروزه عوامل تولید شامل داده ها ، اطلاعات ، وسایل ارتباطی و دانش است . پیش بینی می شود که تا دو دهه دیگر بشر موفق به درک موج چهارم که در آن همه امور امروز تغییر خواهد کرد، خواهد شد . موج چهارم دنیای مجازی است که حد توسعه یافته ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات (Information and Communication Technology: ICT) امروز در فضای سه بعدی است که آثار محدودی از آن تاکنون به نمایش درآمده است .
در عصر حاضر اطلاعات به عنوان کالایی با ارزش ، استراتژیک و عامل توسعه، نقش بسیار مهمی در میان ابزارهای قدرت کسب کرده است و به مرور خود را به عنوان بزرگترین عامل قدرتمندی کشورها و سازمان ها مطرح کرده است. روزانه مقادیر عظیمی از اطلاعات در جهان تولید می شود و یا از شکلی به شکل دیگر در می آید.
آموزش سنتی توان جذب و هضم این مجموعه از اطلاعات را هم از نظر نیروی انسانی و هم از نظر تجهیزات و برنامه ریزی ندارد، در حالیکه آموزش و پرورش باید از این فرصت به دست آمده بیشترین بهره را ببرد؛ زیرا وظیفه و رسالت آموزش و پرورش، انتقال و آموختن استفاده مناسب از اطلاعات به دانش آموزان است. در هر صورت فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) با سرعت بسیار زیادی رو به گسترش است و تقریباً تمام شئون زندگی انسان ها را تحت سیطره خود درآورده است.آموزش ، تجارت ، بانکداری و در نهایت دولت الکترونیکی همه تحت تأثیر این فناوری ظهور کرده‌اند و به مرور جای موارد مشابه خود را که در گذشته به صورت سنتی انجام می‌شد، می گیرند.
● اهمیت و تعریف مسئله
زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت کامل و کسب مهارت های استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات است، آن‌گونه كه بدون داشتن چنین ابزاری، زندگی و به دنبال آن رقابت بسیار مشکل مستلزم از دست دادن فرصت های فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع خواهد بود. به عبارت دیگر پیش بینی می شود که به زودی کلیه کارهای روزمره از طریق رایانه و اینترنت قابل انجام خواهد بود و تنها افرادی خواهند توانست از آن استفاده کنند که آموزش های لازم را کسب کرده باشند.
رایانه و اینترنت به عنوان اصلی ترین دانش بشری امکان دسترسی عمومی به اطلاعات را فراهم کرده است . رایانه و اینترنت با دارا بودن قابلیت های فراوان ، تسهیلات زیادی برای آموزش در اختیار کاربران قرار می دهد و آن ها را قادر می سازد تا با هزینه ای به مراتب کمتر از سایر وسایل آموزشی و کمک آموزشی سابق، با کیفیت بسیار بالایی از این امکانات استفاده کنند.
از طرفی در دهه ۱۹۸۰ میلادی ، سازمان ها با تحولات شدید محیطی روبه رو شدند و به این نتیجه رسیدند که برای مقابله با این مشکلات به یادگیری روی آوردند و با توجه به این موضوع که سرعت یادگیری سازمان بایستی از سرعت تغییرات محیطی بیشتر باشد، به همین علت مفهوم یادگیری مورد توجه قرار گرفت. اما در هزاره جدید بسیاری از سازمان های جهانی معتقدند که فقط سازمان یادگیرنده کافی نیست، بنابراین باید به سازمان یاد دهنده تبدیل شوند. در واقع « بر اساس دیدگاه های جدید در مدیریت ، مدیر یک مربی است . وظیفه مدیر ایجاد انگیزه و تجهیز کردن افراد معمولی است تا با شکوفا شدن توانائی های بالقوه و پرورش آن ها، کارهای فوق العاده انجام گیرد و این تکامل می تواند تدریجی باشد نه ناگهانی».( ناصر میرسپاسی ، ۱۳۷۷ ، ص. ۲۸۴ )
در سازمان های یاد دهنده ، مدیران رسالت دارند افراد خود را آموزش دهند ، زیرا از نظر آنان ، آموزش ، بهترین روش برای توسعه کارکنان می باشد. با توجه به مطالب فوق مدیران مدارس نیز باید رسالت خود را در آموزش معلمان جستجو کنند و سعی بر این داشته باشند تا مدارس را به سازمان یاد دهنده تبدیل کنند، بنابراین :
▪ در سازمان یاد دهنده مدیران در انتقال تجربیات و آموخته های خود به کارکنان نقش فعالی دارند . پس اگر بخواهیم معلمان مدارس در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات فعال باشند ، لازم است مدیران تجربیات و آموخته های خود را به آنان منتقل کنند ، ضمن اینکه میزان علاقمندی مدیران نیز می تواند به عنوان عامل مهمی در انتقال این تجربیات باشد.
▪ با توجه به اینکه در مدیریت امروز ، مدیر یک مربی نیز است و هدف او شکوفا کردن توانائی های بالقوه افراد می باشد ، مدیران مدارس می توانند با ایجاد آزمایشگاه های رایانه در مدارس ، معلمان را در این زمینه یاری نمایند، زیرا هرچه مدیران نسبت به این موضوع علاقمند تر باشند ، شرایط بهتری را ایجاد خواهند کرد.
▪ در سازمان یاد دهنده مهمترین مسئولیت مدیران سازمان، آموزش دادن است . در این راستا مسئولیت مدیران تشکیل کلاس های آموزشی برای معلمان در به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات است ، زیرا اینها باعث بهبود کیفیت فرآیند یاددهی – یادگیری است.
▪ با توجه به اینکه در سازمان های یاددهنده، مدیر نقش اصلی را درهدایت معلمان به منظور یادگیری ( ICT ) و به کارگیری آن در فرآیند تدریس دارد ، می بایست خود فردی علاقمند به این فناوری باشد و زمینه های لازم را برای دستیابی معلمان به این فناوری مهیا کند.
بنابراین با توجه به روشن شدن مفهوم و اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) و ذکر رسالت مدیران مدارس در آموزش این فناوری به معلمان ، این پژوهش به بررسی میزان و درجه علاقمندی مدیریت یكی از هنرستان‌های غیر انتفاعی دخترانه شهر تهران ( هنرستان صنایع پویا ) در تشویق معلمان آن مدرسه در بکارگیری این فناوری می پردازد.
● تعریف عملیاتی اجزای مسئله
▪ فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ):
در این پژوهش , میزان بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) توسط معلمان بررسی میشود. بنابراین منظور از فناوری اطلاعات و ارتباطات در این تحقیق ، رایانه ( نرم افزار ، سخت افزار ) ، اینترنت ( به ویژه پایگاه ها و بانک های اطلاعاتی ، پست الکترونیکی ( E-mail ) ، .... ) می باشد.
▪ علاقمندی:
در این پژوهش میزان علاقمندی مدیران در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات براساس موارد زیر مورد بررسی قرار میگیرد :
ـ دوره های ( ICT ) گذرانده شده .
ـ داشتن سایت در مدرسه
ـ ارتباط با شبکه اینترنتی
ـ دارابودن پست الکترونیکی ( E-mail )
ـ آشنائی با مفاهیم اساسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT )
ـ توانائی به کارگیری ICT
ـ توانائی ایجاد و کارکردن با پایگاه های اطلاعاتی
▪ مدیریت :
منظور از مدیریت در این پژوهش ۱نفر مدیر به همراه ۲ تن از معاونین (بخشهای روزانه و شبانه) هنرستان غیر انتفاعی دخترانه صنایع پویا منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
▪ معلمان:
منظور از معلمان در این پژوهش کلیه مدرسان تدریس كننده دروس گوناگون(اعم از عمومی و تخصصی)، در سه مقطع ( اول ، دوم ، سوم ) هنرستان غیر انتفاعی دخترانه صنایع پویا منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
▪ هنرستان:
منظور از هنرستان در این پژوهش " هنرستان غیر انتفاعی دخترانه فنی حرفه ای و کاردانش صنایع پویا " واقع در منطقه ۶ شهر تهران می باشد، این هنرستان درحال حاضر تنها هنرستان غیر انتفاعی در زمینه کامپیوتر ، امور مالی ( حسابداری ، نقشه کشی ساختمان ، امور اداری ) بزرگسالان در منطقه ۶ شهر تهران بوده که در سال ۱۳۷۵ تأسیس گشته و وابسته به آموزش و پرورش منطقه ۶ شهر تهران می باشد.
هنرستان مزبور به دو بخش روزانه و شبانه تقسیم می گردد . بخش روزانه ( از ساعت ۱۴ – ۷:۱۵ ) مربوط به بخش فنی حرفه ای است که بر طبق سیستم سالی - واحدی می باشد و بخش شبانه ( از ساعت ۱۹ – ۱۴:۱۵ ) مربوط به بخش كاردانش است كه بر طبق سیستم ترمی - واحدی می باشد.
● پرسش های اساسی
▪ میزان آشنائی مدیریت هنرستان با مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است؟
▪ میزان علاقمندی مدیریت هنرستان در تشویق معلمان در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است ؟
▪ میزان ارتباط افراد ( مدیران ، معلمان ، اولیاء ، دانش آموزان ) با یکدیگر از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) چقدر است ؟
ز میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) تا چه حد اندازه در نگرش معلمان ، تدوین برنامه های آموزشی و ارزیابی دانش آموزان تأثیر گذار است ؟
● اهداف پژوهش
از لحاظ تاریخی ، دستیابی به اطلاعات، از طریق رسانه های چاپی ( کتاب ، روزنامه ، مجله، ....) حاصل می گردد ، در حالی که فراگیری دانش، از طریق مدارس و دانشگاه ها صورت می‌پذیرد. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات افق جدیدی در رابطه با تولید و عرضه اطلاعات ارائه نموده و می بایست به طور همزمان امکانات را در جهت گیری و ایجاد دانش ، سازماندهی كرده و سپس و به خدمت گیرد .
در مرحله اول باید با بهره گرفتن از امکانات موجود، موفق به فراگیری دانش شویم تا در ادامه، امکان تولید دانش را داشته باشیم ، بدیهی است با استفاده مناسب از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می توان به سرعت اقدام به فراگیری دانش و در نهایت تولید علم نمود، زیرا شاید بتوان مهم ترین رسالت فناوری اطلاعات و ارتباطات را ایجاد زیر ساخت و بستر مناسب برای فراگیری و تولید علم دانست.
امروزه شناخت ابزار جدید ارتباطی و آموزشی برای مدیران مراکز آموزشی در جهت برقراری و پویایی آموزشی امری بسیار ضروری است ، چرا که عدم شناخت ابزارها و چگونگی کاربرد و گستره فعالیت آن ها ، موجب ناتوانی مدیران آموزشی در جهت معرفی و انجام برنامه های آموزشی در سطح جهان و در نتیجه انفعال آموزشی خواهد گردید.
جنبه دیگر شناخت و کاربرد وسایل و ابزار جدید ارتباطی در حوزه آموزش ، شناخت و کاربرد آن در سطح مدرسه و جامعه است . مدیران آموزشی ، برای ایجاد ارتباط و اجرای برنامه ها در سطح جامعه ، ناگزیر از شناخت این ابزار هستند ، چون در غیر اینصورت، با توجه به قدرت و توانائی روزافزون ابزار جدید ارتباطی و آموزشی و بهره مندی کشورهای پیشرفته از این ابزار، عدم شناخت بهره‌گیری از آن باعث عقب ماندگی کشور خواهد شد.
▪ اهداف مورد نظر از انجام این پژوهش عبارتند از :
ـ چون مدیران علاقمند ، معلمان را به استفاده از ( ICT ) ترغیب و تشویق می کنند ، یکی از اهداف پژوهش، شناسائی میزان علاقمندی مدیران در به کارگیری ( ICT ) توسط معلمان است .
ـ آشنائی مدیران و معلمان با قابلیت ها و توانائی های فناوری جدید اطلاعاتی و به کارگیری آن ها در فرآیند یاددهی- یادگیری.
ـ آشنائی و تعمیق دانش رایانه ای ، اطلاعاتی و ارتباطی مدیران و معلمان.
