بوییدن کدام گل ها خاصیت درمانی دارد؟

بهار برای خیلی از ما گره خورده به بوی خوش گل محمدی، یاس، رز، نرگس شهلا، عطر بهار نارنج و خیلی گل های خوشبوی دیگر. کافی است برای لحظه­ ای حجم زیادی از این رایحه­ های خوش را در جان فرو بروید تا خلسه ­اش مدت ها در عمق ذهن­تان بماند و آرامش و لطافت را مهمان دلتان کند. حس مشترکی که ممکن است حتی خیلی های مان را ببرد به خاطرات خوش کودکی.

اما اثرات بوی خوش گل­ها به همین محدود می ­شود؟ آروماتراپی (رایحه درمانی) یک نوع روش درمانی به وسیله عطر و رایحه خوش برای رسیدن به یک میل فیزیکی یا حالت احساسی مطلوب یا کمک به درمان بیماری است. این روش به خاطر طبیعی بودنش، یک روش درمانی موثر برای تسکین انواع بیماری های جسمی و روحی به شمار می رود.

رایحه درمانی یکی از شاخه های پزشکی است. بر اساس دیدگاه طب کل نگر در علم پزشکی، بیماری نتیجه عدم تعادل فیزیکی، احساسی، معنوی، اجتماعی و زیست محیطی در بدن است؛ پس باید برای درمان تمام نیاز های بیمار از جمله نیاز های روانی، جسمی و اجتماعی به عنوان یک کل در نظر گرفته شود. رایحه درمانی یکی از زیر شاخه های طب کل نگر است.

طبق اسناد تاریخی رایحه درمانی سابقه ای بیش از ۵۰۰۰ ساله دارد. احتمالا اولین بار مصریان باستان به صورت سنتی در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می کردند. بقراط هم حمام های معطر را برای درمان برخی بیماری ها تجویز می کرده است. از سوی دیگر در احادیثی از امام رضا (ع) علیه السلام هم به این مسأله اشاره شده است.

فرآیند انجام

گیاهان به طور طبیعی دارای یک سری مواد شیمیایی مفید مثل اسانس هستند که از آن ها برای محافظت خود در برابر حشرات و عوامل بیماری­زا مثل باکتری ها و ویروس ها استفاده می­ کنند.

به وسیله روش تقطیر، اسانس یا روغن از گیاهان مورد نظر گرفته می شود. بعد با الکل مخلوط می شود تا ماندگاری بیشتری داشته باشد و قدرت آفت و بیماری کشی آن حفظ شود.

انواع روش ها

روش های مختلفی برای استفاده از رایحه درمانی وجود دارد. در این میان می توان به روش هایی مانند ماساژ درمانی با روغن­ها، روغن مالی روی پوست، استحمام در وانی که روغن ها در آن ریخته شده است، استنشاق روغن با بینی و افشانه کردن یک یا چند روغن در هوا اشاره کرد.

گیاهان خوشبو

تنوع این گیاهان آن­قدر زیاد است که شامل گل ­های زینتی، گیاهان دارویی، درختان میوه و درختان غیر مثمر می شود. پس برای راحتی کار آن ها را بر اساس محل استخراج روغن یا اسانس تقسیم بندی می­ کنیم.

گل : گل محمدی، رز، شمعدانی، یاس، نرگس، مریم، یاسمن و بابونه
کل گیاه (برگ و ساقه): آویشن، پونه، نعنا، رزماری و بادرنجبویه
میوه : پرتقال، گریپ فروت، لیمو و سیب
برگ : اکالیپتوس
ریشه : زنجبیل
دانه : رازیانه
چوب: سدر و کاج
صمغ : درخت کندر

گل یا دوا

گل­های زیادی در رایحه درمانی مؤثرند؛ بنابراین در این گزارش کوتاه فقط به معرفی پنج گل بسنده کرده ایم.

گل نرگس: اگر درباره رایحه درمانی جست وجو کنید اولین گلی که به شما پیشنهاد می­ شود گل نرگس است که به نام درمانگر اصلی بیماری افسردگی معرفی شده. هم­چنین گفته می­ شود نرگس در درمان زکام و سرماخوردگی هم کارآمد است. از این رو امام رضا (ع) می فرمایند: استشمام گل نرگس را به تأخیر نیندازید؛ زیرا از زکام، ایمنی می‏ بخشد. علاوه بر بو، رنگ های این گل زیبا هم در ایجاد روحیه نشاط و شادابی انسان موثرند.

گل مریم: این گل هم مثل گل نرگس عطری گرم و دلنشین دارد. بوییدنش در زمستان، در پیشگیری از سرماخوردگی و بهبود آن مؤثر است. عطر مریم، ایجاد حس شادی کرده طوری که می­ تواند در طول روز آدم را سرحال و شاداب نگه دارد.

گل محمدی: خیلی از ما ممکن است حس آرامش پس از بوییدن گل محمدی را تجربه کرده باشیم. این به خاطر تحریک مغز و افزایش ترشح بعضی مواد آرام بخش است. به همین دلیل از گل محمدی، برای درمان اضطراب و افسردگی استفاده می شود. از دیگر اثرات رایحه گل محمدی یا بخور گل های خشک شده آن می ­توان به تنظیم دوره های قاعدگی بانوان و رفع بی نظمی های آن اشاره کرد. رایحه گل محمدی را هم می ­توان با بوییدن گل تازه و هم گلاب آن استنشاق کرد. درمانگران عطر درمانی معتقدند اگر مادران قبل از بارداری عطر یا اسانس گل محمدی را ببویند، در افزایش قدرت باروری و ایجاد آرامش و شادابی مادر موثر است.

گل یاس: عطر یاس هم گرم و شیرین است. پس در بهبود بیماری های روحی، تنظیم خواب و آرامش اعصاب بسیار اثر دارد. همچنین گفته می­ شود عطر یاس باعث تقویت حافظه، افزایش هوشیاری و فعالیت مغز، درمان فراموشی، صرع، کم کاری تیروئید و بعضی سردرد ها می شود.

گل رز: رز را گل عشق نامیده ­اند، چون با ایجاد احساساتی مثل شادی، عشق و هیجان، در درمان افسردگی، پرخاشگری و انزوا بسیار موثر است. اگر حیاط دارید یک بوته رز در آن بکارید تا این احساسات را هر روز تجربه کنید.

۱۰ کاربرد رایحه درمانی

یافته­ های تحقیقاتی و مرور مقالات مختلف نشان دهنده اثرات و کاربرد های مختلف رایحه درمانی است. در ادامه به ۱۰ مورد از این کاربرد ها اشاره می شود.

بهداشت روان: محققان اثر رایحه درمانی را روی دو گروه از بیماران بررسی کردند و در نهایت بیمـاران به بیان احسـاس تسکین و آرامش نسبت به احساسات آزاردهنده خود پرداختند. همچنین مطالعه دیگری نشان داد شش هفته رایحه درمانی باعث بهبود خلق و کاهش علائم اضطراب و افسردگی می­ شود. روغن هایی مثل روغن اسطوخودوس و بابونه می توانند در تسکین استرس و اضطراب مفید باشند.

تسکین درد: گفته می ­شود ماساژ با روغن گیاهان معطر باعث تحریک اندورفین و تسکین درد می شود. اسطوخودوس به عنوان تسکین دهنده ­هـای موضـعی درد کاربرد دارند. همچنین ماساژ با اسانس نعنا فلفلی و بادام شیرین در تسکین درد مؤثر است.

موقعیت­ های نورولوژیک: مطالعات روی بیماران صرعی نشان داده رایحه درمانی قابلیت کنترل حملات صرع را دارد. روغن یاسمن یکی از روغن ­های معطر موفق در این زمینه است.

درمان بیماری های تنفسی: بیشترین روغنی که برای کاهش مشکلات تنفسی کاربرد دارد، روغن اکالیپتوس است. این اسانس همراه با ماساژ درمانی باعث بهبود عملکرد ریه و تغییرات چشمگیر ضربان قلب بیماران می ­شود.

درمان بیماری های گوارشی: روغن معطر نعنا باعث کاهش اسپاسم روده می شود و بر سندروم روده تحریک پذیر مؤثر است. تحقیقات نشان داده ماساژ شکم همراه با این روغن ­ها شـدت علائم گوارشی مرتبط با یبوست را کاهش و تعداد حرکات روده­ای را افزایش می ­دهد.

درمان بیماری های پوست و مو: تأثیر رایحه درمانی روی اگزمای کودکان و ریزش مو مثبت ارزیابی شده. تجارب قدیمی ­ها نشان می­ دهد مالیدن بعضی روغن ها روی پوست بدن و سر از آکنه، شوره سر، اگزما و سایر مشکلات پوستی جلوگیری می­ کند یا در درمان آن ها مؤثر است. به عنوان مثال، روغن درخت چای، اسطوخودوس، بابونه و در موارد نادری روغن هسته انگور برای سلامت پوست و درمان زخم ­ها مؤثرند، چون دارای اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی هستند.

مراقبت سرطان: ماساژ و رایحه درمانی می­تواند در کاهش رنج و سازگاری بهتر بیماران با تشخیص سرطان کمک کند. همچنین این روش برای کاهش عوارض درمان­های سرطان نیز می­ تواند مفید باشد. مثلا ترکیب روغن چای و ترنج مخلوط خوبی برای شست وشوی دهان در افراد با التهاب مخاط است. به علاوه رایحه درمانی روی عوارض گوارشی ناشی از شیمی درمانی نیز مؤثر است.

بهداشت مادر و کودک: ادعا هایی وجود دارد که نشان می ­دهد بعضی روغن ها در کاهش عوارض بارداری مثل تهوع صبحگاهی، کمر درد، خستگی مفرط و ریفلاکس معده - مری تاثیر دارند. همچنین مطالعات نشان می­دهد افرادی که از این روش استفاده کرده­اند در حین زایمان درد را بهتر تحمل کرده و نیاز به حس کمتری داشته ­اند و حتی ارتقای وضعیت جسمی و روحی مادران، کاهش خستگی و اضطراب آنها، تسهیل تعامل مادر و نوزاد و ترمیم سریع­تر زخم بهتر صورت گرفته است.

بهبود وضعیت خواب: از آنجا که استفاده از رایحه درمانی منجر به کاهش استرس می­ شود، در نتیجه بر بهبود کیفیت خواب نیز تأثیر جانبی خواهدداشت؛ بنابراین افرادی که دچار اختلالات خواب مثل بدخوابی، کم خوابی و بی خوابی هستند می توانند از روغن های اسطوخودوس، بابونه و رز استفاده کنند.

تقویت سیستم ایمنی: گفته می ­شود استفاده از روغن مرکبات می­ تواند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی شود.
   
    زینب خزایی