ایران می خواهد نتایج برجام را قربانی منافع روسیه کند؟

تا دور هشتم مذاکرات وین، جنب‌وجوشی در طرفین 1+5 مشاهده می‌شد. آن هنگام اولین دور مذاکره‌ای بود که بعد از آخرین دور ششم دولت قبلی، دولت آقای رئیسی به‌طور جدی، درگیر با آن شده بود و به پیچیدگی‌های آن و نقش تک‌تک اعضای گروه 1+5 در پیشبرد یا توقف مذاکرات، آشنا شده بود.

در این دور مذاکره‌کنندگان ایرانی بعد از یک دور ماراتن، در جایگاه واقعی خود نشستند و آرام‌آرام به چانه‌زنی درباره منافع ملی پرداختند؛ اما متأسفانه افسار سیاست‌های کلان مذاکرات عمدتا در دست اولیانوف، سفیر روسیه در وین بود که همگان از جمله شرق و غرب و مردم ایران از زبان او می‌فهمیدند که مذاکرات هسته‌ای ایران کجای کار است و آیا قرار است به نتیجه برسد یا در بن‌بست قرار گیرد؟

با وجود این مشکل، مذاکرات هسته‌ای پیش رفت و امید جدی به وجود آورد که می‌تواند به پایان تحریم‌ها، برگشت پول‌های بلوکه‌شده ایران در خارج، فروش نفت و اتصال بانک‌های ایرانی به بانک‌های جهانی، راه‌اندازی صادرات، فعال‌شدن بخش خصوصی، کوتاه‌شدن دست کاسبان تحریم و... منتهی شود و مردم ایران که در گرداب فقر، تورم، بی‌کاری، گرانی فوق طاقت و مهاجرت‌های ناخواسته به سر می‌برند، روی آرامش و آسایش ببینند و شاید کشور به روال عادی بازگردد و ایران در مسیر رشد و توسعه قرار گیرد؛ اما طبق معمول چنین نشد و عوامل فرعی، این امید مردم ایران را ناامید کرد.

مردم ایران از این بازی مذاکرات و امیدهای واهی آن به‌طرز خطرناکی دچار بی‌تفاوتی شده‌اند و تصور می‌کنند در مذاکرات هرطور شود، به نفع آنها نخواهد بود و شرایط آنها نه‌تنها به‌سوی بهبودی نخواهد رفت که به‌سمت وخیم‌ترشدن اوضاع پیش می‌رود.

باید پرسید که چرا چنین شده و راه برون‌رفت از این ناامیدی چگونه است؟ آنچه از مصاحبه‌های وزیر امور خارجه کشورمان برمی‌آمد، خوش‌بینی برای کسب نتیجه و دستیابی به هدف بود. آنچه از طرف‌های غربی برمی‌آمد خوش‌بینی توأم با حزم و احتیاط بود و آنچه از سخنان وزیر امور خارجه روسیه برمی‌آمد ابتدا خوش‌بینی سریع برای کسب نتیجه و یک دفعه پیش‌بینی طولانی‌بودن مذاکرات و دور از دسترس بودن نتایج بود. حاصل این شده که دیگر هیچ خوش‌بینی و پیش‌بینی کسب نتایج وجود ندارد.

وزیر امور خارجه آمریکا دو روز پیش اعلام کرد درخصوص به‌سرانجام‌رسیدن مذاکرات احیای برجام، خوش‌بین نیستم. این اظهارنظر طرف اصلی مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان از بن‌بست جدی در مذاکراتی است که وزیر امور خارجه کشورمان خیلی با خوش‌بینی از آن یاد می‌کرد.

همگان در جست‌وجوی دلایل به‌بن‌بست‌رسیدن این مذاکرات هستند؟ یقینا تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، دیدگاه سراب‌گونه برخی برای تغییر نظم جهانی به‌رهبری روسیه و موضع‌گیری ناپخته دستگاه دیپلماسی کشورمان درباره این تجاوز، یکی از دلایل اصلی زمین‌گیرشدن مذاکرات هسته‌ای است.

آنچه از اظهارنظرهای غرب برمی‌آید، حاکی از این است که آنها برعکس، علاقه داشتند در آستانه ورود نظامی روسیه به اوکراین، سریع‌تر مذاکرات هسته‌ای با ایران را به پایان برسانند تا در جنگ اقتصادی اروپا با روسیه، ایران را از نظر نفت و گاز در کنار خود داشته باشند.

آمریکا هم برای برداشتن تحریم‌ها از سپاه پاسداران، راه‌حل‌های میانه‌ای داد تا شاید بتوان موضوع را حل کرد و به قول وزیر امور خارجه کشورمان، سپاه هم با عبور از نام سپاه به‌خاطر به‌نتیجه‌رسیدن برجام، موافقت کرده بود؛ اما ایران با موضع‌گیری عجیب و غیرمتعارف خود در مخالفت با اعمال غیرانسانی و جنایت جنگی روسیه در اوکراین در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نشان داد می‌خواهد مذاکرات هسته‌ای را تقدیم اهداف روسیه کند.

ایران به‌عنوان قربانی تجاوز، سال‌ها در پهنه جهان می‌جنگید تا کشورهای عالم را قانع کند نسبت به تجاوز نظامی عراق به ایران اذعان و اعتراف کنند و همین روسیه یکی از موانع اصلی در اقرار شورای امنیت سازمان ملل متحد به تجاوز عراق به ایران بود که هشت سال طول کشید و یک‌میلیون شهید و معلول و زخمی به جا گذاشت و همه زیربناهای اقتصادی صنعتی کشور را نابود کرد. حال ما را چه شده که تجاوز مشابه را تفسیر به دلخواه می‌کنیم و منافع و امنیت ملی ایران را در گرو اهداف روسیه قرار می‌دهیم؟

از سوی دیگر، برخی گفته‌ها حاکی از آن است که ایران تمایل دارد مذاکرات تطویل یابد تا به دستاوردهای هسته‌ای مشخصی نائل آید که البته اهل فن می‌دانند ایران در جایگاه تکنولوژیک خوبی از نظر هسته‌ای قرار دارد و با توافق هسته‌ای و برداشتن تحریم‌ها و راه‌اندازی اقتصاد هم می‌تواند راه خود را در مسیر علم و فناوری ادامه دهد و نیاز به توقف مذاکرات هسته‌ای در این مقطع حساس نیست که فرصت برای جهش منافع ایران محسوب می‌شود.