از دیپلماسی برجامی تا نرمش قهرمانانه، آیا قفل مذاکرات وین باز می‌شود؟

ایرنا: نگاه‌ها به دور بعدی مذاکرات احیای برجام در وین دوخته شده است. گفت‌وگوها پس از دو ماه رایزنی‌های فشرده و مستمر به آخر کار نزدیک شده و طرف‌های مذاکره‌کننده با تصمیم‌های دشواری رو به رو هستند.

سید عباس عراقچی رئیس تیم مذاکره کننده ایران پس از جلسه آخر ششمین دور نشست کمیسیون مشترک برجام که دیروز (یکشنبه) برگزار شد بیان داشت؛ همه هیأت‌ها اذعان داشتند که پیشرفت نسبتا خوبی صورت گرفته و بر جدیت خود برای ادامه مسیر و رسیدن به یک توافق تأکید داشتند.

به گفته این دیپلمات ارشد کشورمان، متون توافق درباره نحوه احیای برجام به مقدار زیادی آماده است و آن بخش هم که آماده نیست، حداقل یک وضعیت کاملا مشخصی دارد و تصویر اختلافات را نشان می‌دهد. او با این حال می‌گوید که برخی مسائل کلیدی باید توسط پایتخت‌ها تصمیم گیری شود و باقی‌مانده مسیر بستگی به اراده طرف‌های مقابل دارد.

عراقچی با تاکید بر اینکه مواضع جمهوری اسلامی از ابتدای مذاکرات تا الان تغییری نکرده و ما خواهان رفع همه تحریم‌های آمریکا و همینطور راستی آزمایی آنها و بعد بازگشت ایران به تعهداتش در برجام هستیم ابراز امیدواری کرد که دور بعدی مذاکرات وین، توافق نهایی درباره احیای برجام حاصل شود.

وی اضافه کرد: اگر طرف‌های مقابل ما بتوانند تصمیمات خودشان را بگیرند به نظر من دور آینده که سخت خواهد بود، دور پایانی است.

نماینده اتحادیه اروپا هم موضع‌گیری مشابهی را پس از پایان نشست دیروز کمیسیون مشترک برجام ارائه داد. او در جمع خبرنگاران حاضر شد و با اذعان به ادامه پیشرفت گفت‌وگوها بیان داشت که نمایندگان و دیپلمات‌های مذاکره کننده برای مشاوره بیشتر به پایتخت‌هایشان بازگشته‌اند.

انریکه مورا بدون اشاره به زمان از سرگیری مذاکرات، تاکید کرد که پیشرفت به دست آمده و شرکت کنندگان در این نشست پس از بازگشت به مذاکره، تصور آشکارتری از میزان نزدیک بودن به توافق خواهند داشت.

دیپلمات‌های ارشد کشورهای عضو برجام طی یک ماه گذشته در وین گردهم آمده‌اند تا این توافق را که آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ از آن خارج شد، احیا کنند. دولت پیشین آمریکا دو سال پیش به طور یکجانبه به مشارکت در این توافق پایان داد و تروریسم اقتصادی را با هدف فشار حداکثری علیه مردم ایران، اعمال کرد.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند. اما پس از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران بر اساس مفاد توافق هسته‌ای برجام صورت می‌گرفت.

«جو بایدن» رییس جمهوری آمریکا، بدون توجه به اینکه کدام دولت در قبال برجام خلف وعده کرده و از آن خارج شده است، وعده داده که در صورت بازگشت ایران به اجرای کامل برجام، واشنگتن نیز به این توافق بازخواهد گشت.

جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان کشوری مسئولیت پذیر اعلام کرده است که در صورت لغو تمام تحریم‌های آمریکا به نحوی که قابل راستی آزمایی باشد، به اجرای تعهداتش در برجام باز می‌گردد.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه اخیرا در مجمع دیپلماسی آنتالیا در ترکیه درباره تمایل آمریکا برای بازگشت به برجام، گفت: حالا که می‌خواهند به توافق بازگردند، نمی‌توانند هدفی را که از طریق جنگ اقتصادی به آن محقق نشدند، از طریق میز مذاکرات محقق کنند. آمریکا باید به این درک برسد و می‌توانم بگویم که تا حدودی به این امر نزدیک شدیم اما به مقصد نرسیدیم.

او درباره روند مذاکرات وین بیان داشت: احتمال خوبی وجود دارد تا قبل از پایان دوران تصدی ما، توافق حاصل شود. ظریف با اشاره به اینکه دولت فعلی تا اواسط مرداد سر کار خواهد بود افزود: به احتمال زیاد خیلی قبل از این تاریخ بتوانیم به توافق برسیم. وزیر امور خارجه با تاکید بر این که موارد مورد اختلاف درباره این توافق در حال حذف شدن است، عنوان کرد: من جدیدترین متن ویرایش شده توافق را ملاحظه کردم. متن خالص و خالص‌تر شده است.

در همین پیوند رئیس هیات روسیه در مذاکرات برجام، پس از نشست دیروز کمیسیون مشترک گفت که در تمام قسمت های پیش نویس توافق نهایی پیشرفت صورت گرفته است. وی ابراز امیدواری کرد که دور بعدی مذاکرات(حدود دو هفته آینده)، دور پایانی خواهد بود.

نتیجه‌گیری

هشت سال پیش دولت تدبیر و امید پرونده سنگین اتمی ایران را با سیاهه‌ای طولانی از تحریم‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل متحد به دستور کار دستگاه دیپلماسی کشور منتقل کرد.  پیشتر این پرونده در دستور کار شورای امنیت ملی قرار داشت.

آن زمان تحریم‌های اقتصادی عامل فشاری شده بود تا ایران در برابر جامعه بین‌المللی قرار گرفته و اهداف کشور برای پیشرفت در حوزه‌های مختلف به ویژه در زمینه‌های علمی هدف قرار گیرد.

بدخواهان انقلاب اسلامی بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد، مساله هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح و تلاش کردند با امنیتی سازی بحث هسته‌ای ایران، راه‌حل این مساله را نیز با اقدام نظامی و تحریم پیوند بزنند.

غربی‌ها از سال ۲۰۰۰ تلاش کردند تا برای ایران پرونده هسته‌ای امنیتی ایجاد کنند و یوکیا آمانو (رئیس وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) درنهایت اسم این پرونده را پی.ام.دی نامید. این پرونده به دنبال مستندسازی که برنامه هسته‌ای ایران، اهداف نظامی دارد. آنها در تمام شاخه‌های علوم و فنون کشور واردشده و تلاش می‌کردند اثبات کنند که اقدامات مختلف علمی و صنعتی ایران، در راستای تولید بمب هسته‌ای تعریف‌شده است

در حالی که متخصصین هسته‌ای بین‌المللی اذعان می‌کردند که پرونده هسته‌ای ایران بسیار سنگین است و امکان حل‌وفصل آن جز از مسیرهای سخت و پرداخت هزینه‌های سنگین از سوی ایران، وجود ندارد. اما یکی از دستاوردهای مهم برجام این بود که این پرونده بسته شد و آژانس بین المللی انرژی اتمی در قطعنامه‌ای به‌طور رسمی اعلام کرد این پرونده بسته‌شده است. یعنی مستند و مستمسکی که برای برخورد با ایران در حوزه‌ نظامی و امنیتی طراحی کرده بودند، از دست آنها گرفته شد.

حمید بعیدی نژاد از اعضای برجسته تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران می گوید:‌ برخی تصور می‌کنند که برجام، توافقی اقتصادی است که دستاورد آن محدود به این است که بر اساس آن فقط تحریم‌ها برداشته شود و وضع اقتصادی مردم بهتر شود. وی تصریح کرد: این اشتباه است. هدف اصلی برجام این بود که موانع از سر راه کشور برداشته شود و مساله هسته‌ای ایران به‌عنوان موضوع تهدید و امنیتی از دستور کار خارج شود.

با این تفاسیر انتظار می‌رود که دولت تدبیر و امید، آنچنان که با هوشمندی و تحت رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، کشور را از گردنه‌های سخت تحریم، تهدید و سیاست فشار حداکثری دولت متخاصم ترامپ عبور داد، به رسالت خود برای احیای توافقی که مزایای آن قابل راستی آزمایی و برای مردم ملموس باشد با حفظ اقتدار ملی عمل کند.