چشم‌انداز حمایتی دیگر از برجام در نشست شورای امنیت

ایرنا: پس از سال‌ها مذاکره و دیپلماسی شدید بین جمهوری اسلامی ایران و اعضای دائم شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آلمان؛ سرانجام در تیرماه ۱۳۹۴ توافقی به جمع‌بندی رسید که با قطعنامه اجماعی شورای امنیت سازمان ملل که به شماره ۲۲۳۱ ثبت شد، مورد تایید قرار گرفت.

این برنامه، موجب شد تا تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه مردم ایران لغو یا تعلیق شوند و ۶ قطعنامه پیشین شورای امنیت که از جهات مختلف، ایران را در تنگنای سخت تحریم قرار داده بود هم برداشته شدند.

به موجب سازوکار تعریف شده در این قطعنامه، دبیرکل سازمان ملل متحد موظف شد هر ۶ ماه گزارشی از نحوه اجرای این قطعنامه به شورای امنیت ارائه دهد و بر این اساس، روز سه‌شنبه قرار است این گزارش به طور رسمی در شورا قرائت شود و سایر اعضا نیز درباره آن تبادل نظر کنند.

در گزارش‌های پیشین تا بعد از آنکه آمریکا به طور رسمی به مشارکت خود در برجام خاتمه داد، دبیرکل به استناد به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که همواره اجرای تعهدات ایران را تایید می‌کرد، گزارش‌هایی با لحن مثبت ارائه می‌داد هرچند که تمرکز اصلی خود را متوجه پیوست ب این قطعنامه به ویژه ممنوعیت‌های تسلیحاتی و مسافرتی ایران کرده بود.

وی در گزارش‌های پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تروریسم اقتصادی علیه مردم ایران که برخلاف تعهدات بین‌المللی و نص صریح قطعنامه ۲۲۳۱ بود که همه اعضا را برای اجرای برجام فراخوانده و خواستار تامین منافع مشروع اقتصادی ایران می‌شود، تنها به ابراز تاسف از این تصمیم بسنده کرد و باز هم تمرکز خود را بدون آنکه به تشریح عواقب و پیامدهای تصمیم یکجانبه آمریکا بپردازد، بر پیوست ب قطعنامه قرار داد.

با گذشت یکسال از خروج آمریکا از برجام، بازگرداندن و تشدید تحریم‌های یکجانبه علیه مردم ایران و ناتوانی اروپا در مقاومت علیه این تحریم‌ها، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت تا گام‌های برگشت‌پذیری را مطابق با مفاد برجام بردارد و به این ترتیب، تعهدات خود را در این برنامه، کاهش داد.

این مساله با واکنش‌های مختلفی روبرو شد، اروپایی‌های ناتوان در برابر آمریکا به طور مداوم از ایران می‌خواستند در برجام بماند و تعهدات خود را به طور کامل اجرا کند بدون آنکه به تعهدات خود و ۱۱ تعهد دیگری که پس از عهدشکنی آمریکا تقبل کردند، اشاره‌ای داشته باشند.

اما هرگاه گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد که گاهی با اما و اگرهایی درباره موضوعات موشکی ایران همراه بود به صحن علنی شورای امنیت رفت، اروپایی‌ها، روسیه، چین و دیگر اعضای شورای امنیت منهای آمریکا، یکصدا از برجام حمایت کردند و بر ضرورت آن تاکید ورزیدند.

در تمام این نشست‌ها، آمریکا منزوی کامل بود. حتی زمانی که دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در سال ۱۳۹۷ در قالب رئیس دوره‌ای شورای امنیت در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد حضور یافت هم، متحدان و دیگر اعضای این مهم‌ترین نهاد صلح و امنیت بین‌الملل، انزوای علنی را برای وی رقم زدند و مشخص کردند در موضوع ایران با او هم نظر نیستند.

در نشست آذرماه ۱۳۹۷ هم که مایک پمپئو که به وزیر نفرت آمریکا مشهور شده است، به همراه برایان هوک حضور یافت، برای نخستین بار با هیات ایرانی مواجه شد که در این تریبون بین‌المللی و به صورت حضوری، بدعهدی‌ها، اقدامات تروریستی و بی‌اعتماد بودن هیات حاکمه آمریکا را به رخ آنها کشید.

در مردادماه ۱۳۹۸ هنگامی که لهستان ریاست شورای امنیت را برعهده داشت و در بحبوحه روزهایی که به دنبال تشکیل ائتلاف ضد ایرانی بودند که البته در نطفه خفه شد، وزیر خارجه ترامپ ترجیح داد بار دیگر خود در شورای امنیت حضور یابد و بخواهد علیه ایران یاوه‌سرایی کند.

پمپئو در این نشست با مجید تخت روانچی نماینده دائم ایران مواجه شد که یکی از مذاکره‌کنندگان اصلی برجام بود و اینگونه شنید که ایران هزاران سال در این منطقه بوده و هزارن سال دیگر نیز در آن باقی خواهد ماند. بنابراین، هر تلاشی برای محروم کردن یا نادیده گرفتن ایران در منطقه، توهمی بیش نیست و محکوم به شکست است.

تخت‌روانچی با تاکید بر اینکه ایران به دنبال رویارویی نیست، افزود: اما نمی‌توانیم در برابر نقض حاکمیت خود بی‌تفاوت باشیم و بی تفاوت نخواهیم بود. بنابراین، برای حفظ امنیت مرزها و تامین منافع خویش، با قوت تمام از حق ذاتی دفاع از خود استفاده خواهیم کرد.

با این حال، آمریکایی‌ها به تداوم بدگویی از برجام آن‌هم به این خاطر که امضای یک رئیس جمهوری سیاهپوست زیر آن بود، ادامه دادند و تحت تاثیر القائات منشعب از عربستان سعودی، امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی در کنار تندروهای واشنگتن اعم از کنگره و کاخ سفید، کمر به متلاشی کردن این توافق بین‌المللی بسته‌اند.

از ائتلاف شکست خورده ورشو گرفته تا ائتلاف به اصطلاح امنیت دریایی، هیچ‌کدام نتوانست کاخ سفید ترامپ را از بن بستی که در آن گرفتار شده است برهاند و هربار که گزارشی از دبیرکل در موضوع برجام ارائه شد، تنها یک صدای مخالف در صحن شورای امنیت شنیده شد و آن هم صدای دولتی بود که از همان ابتدا نشان داد به چندجانبه‌گرایی اعتقادی ندارد، نهادهای بین‌المللی را به رسمیت نمی‌شناسد مگر آنکه در خدمت منافع آن باشند و از اینکه قطعنامه مورد قبول خود را نقض کند و به دیگران هم فشار آورد که آن را نادیده بگیرند هم ابایی ندارد.

جمهوری اسلامی ایران هم بارها تاکید کرده است توافق هسته‌ای و عمل به تعهدات مندرج آن، در صورتی میسر خواهد بود که دیگر طرف‌ها به خصوص اروپایی‌ها هم به وظایف و تعهدات خود عمل کنند.

از این رو، پیش بینی می‌شود در نشست روز سه‌شنبه شورای امنیت با وجود تحرکات رژیم آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران که در ۲۷ مهرماه منقضی می‌شود، باز هم صدای واحدی علیه آمریکا در حمایت از برجام شنیده شود. هرچند در کنار آن، طرح ابراز نگرانی اروپایی‌ها درباره بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مسایل موشکی ایران دور از انتظار نیست.

علاوه بر آن، انتظار می‌رود جمهوری اسلامی ایران هم از این فضا برای افشای چهره واقعی و تروریسم دولتی آمریکا در این صحنه جهانی و یادآوری تعهدات کشورهای عضو برجام، استفاده کند.