نیم‌نگاهی به صنعت گردشگری جهان

شیما نصیری-سرویس بین الملل: در واقع گردشگری یکی از معدود صنایعی است که در طول بحران، تاب آورده و به رشد پایدار در سال های گذشته رسیده است. از طرف دیگر، نقش حوزه جهانگردی در توسعه مقصدهای ورودی، سهم آن در تولید ناخالص داخلی، صادرات و ایجاد مشاغل و سرمایه گذاری های جدید به خوبی شناخته شده و مورد توجه قرار دارد.

لازم به ذکر است که سهم صنعت گردشگری در جهان در تولید ناخالص ملی 9 درصد بوده و 6 درصد از کل صادرات در دنیا را تشکیل می دهد. همچنین این صنعت موجب ایجاد بیش از یک میلیارد و 11 میلیون فرصت شغلی جدید تا به امروز شده است که نمی توان آن را نادیده گرفت. این در حالی است که سهم خدمات ناشی از حجم صادرات در بخش گردشگری 30 درصد در کل جهان می باشد که این رقم هم قابل توجه و چشمگیر است. در طول دو سال گذشته کشور ایالات متحده امریکا توانسته از صادرات خود در بخش گردشگری به سودی معادل 1.5 تریلیون دلار دست پیدا کند.

می توان گفت مهمترین ویژگی اقتصادی فعالیت های مربوط به بخش گردشگری این است که آن‌ها به سه هدف برتر کشورهای توسعه یافته همچون تولید درآمد، اشتغال و درآمد ارزی کمک می کنند. از این نظر بخش گردشگری می تواند به عنوان نیروی محرک توسعه اقتصادی نقش مهمی را ایفا کند. تأثیر این صنعت در مراحل مختلف توسعه اقتصادی به ویژگی های خاص هر کشور بستگی دارد. مشکل اصلی در تعیین مرزهای بخش گردشگری، مشخص کردن هزینه های سرمایه گذاری برای توسعه گردشگری است. در واقع گردشگری مستلزم مجموعه ای از کالاها و خدمات است که به طور خاص برای بازدیدکنندگان ارائه می شود.

به دلیل وابستگی متقابل آن با سایر بخش های اقتصاد، تحلیل و برنامه ریزی برای گردشگری دشوار است. فقدان داده های آماری معتبر مانع از شناسایی مکانیسم هایی است که به‌وسیله آن گردشگری رشد یافته و همچنین پتانسیل توسعه آن ایجاد می شود.

با این حال باید اشاره کرد که توسعه گردشگری طبیعت و میراث دارای نیازهای سرمایه گذاری است که از جهات خاصی با توسعه هتل های توریستی سنتی متفاوت است. ممکن است نیاز به بهبود دسترسی به سایت یا مکان جذاب و همچنین شیوه توسعه وجود داشته باشد که با زیستگاه های حساس یا منطقه تاریخی تداخل نداشته باشد.

این در حالی است که سه عامل اصلی همچون رشد کلی گردشگری، افزایش سفرهای ویژه و رشد آگاهی و نگرانی از محیط زیست، بر میزان تقاضای گردشگری طبیعت و میراث تأثیر می گذارد. هر یک از این عوامل به نوبه خود تحت تأثیر تعدادی از عناصر قرار دارند. به عنوان مثال، انتظار می رود گردشگری در نتیجه عواملی مانند رشد جمعیت، افزایش درآمد و اشتغال و رشد یکپارچه جهان، در جهش های سریع کلان اقتصادی تاثیر بیشتری داشته باشد.

تا پایان سال 2019 تعداد گردشگران خارجی در سطح جهان 3 تا 4 درصد رشد می‌یابد

در طول سال 2018 میلادی تعداد گردشگران بین المللی با 6 درصد رشد به 1.4 میلیارد نفر رسیده است که این رقم روند صعودی و رشد صنعت گردشگری جهان را نشان می دهد. این در حالی است که گردشگران ورودی در طول یک سال گذشته در خاورمیانه 10 درصد، در افریقا 7 درصد، در منطقه آسیا- اقیانوسیه 6 درصد و در اروپا 6.3 درصد رشد داشته است. از این رو پیش بینی شده است تا پایان سال 2019 میلادی نیز روند رشد گردشگران خارجی در سطح جهان بین 3 تا 4 درصد پیش رود.

همچنین سازمان جهانی گردشگری نیز پیش بینی کرده است که تا پایان سال 2020 میلادی تعداد گردشگران خارجی در سطح جهان 1.5 میلیارد نفر رشد پیدا خواهد کرد که این رقم چشمگیر و تاثیرگذاری در اقتصاد جهانی به شمار می رود.  

در واقع می توان گفت رشد گردشگری در سال های اخیر این واقعیت را تایید می کند که این صنعت یکی از محرکه های اصلی در توسعه کشورها محسوب می شود که نباید از آن غافل ماند. همچنین مدیریت صحیح و بالقوه این صنعت می تواند نه تنها موجب رشد جوامع محلی شود، بلکه فرصت های جدید شغلی ایجاد می کند و رشد آموزش و مهارت را فراهم می آورد.

گردشگران خارجی در مناطق مختلف جهان

در طول یک سال گذشته ورود گردشگران بین المللی در اروپا به 713 میلیون نفر رسیده است که این رقم رشد 6 درصدی را نسبت به سال 2017 میلادی نشان می دهد. البته باید یادآور شد که این روند صعودی در اروپای جنوبی و مدیترانه 7 درصد، در اروپای مرکزی و شرقی 6 درصد و در اروپای غربی نیز 6 درصد اعلام شده است.

این در حالی است که منطقه آسیا- اقیانوسیه با ورود 343 میلیون گردشگر خارجی در سال گذشته توانسته رشد 6 درصدی را تجربه کند. ورود این گردشگران خارجی در جنوب شرقی آسیا 7 درصد، شمال شرقی آسیا 6 درصد، جنوب آسیا 5 درصد و اقیانوسیه 3 درصد رشد داشته است.

همچنین در طول یک سال گذشته ایالات متحده امریکا با 3 درصد رشد، ورود 217 میلیون گردشگر را به ثبت رسانده است. در این روند صعودی امریکای شمالی 4 درصد، امریکای جنوبی 3 درصد  و امریکای مرکزی و کارائیب 2 درصد رشد را تجربه کرده اند.

در ادامه این گزارش آمده است که منطقه افریقا نیز در طول سال گذشته میزبان 67 میلیون گردشگر خارجی بوده و رشد 7 درصدی را تجربه کرده است. منطقه خاورمیانه نیز با رشد 10 درصدی میزبان 64 میلیون گردشگر خارجی بوده است.     

صنعت گردشگری از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان پیشی گرفت

در طول یک سال گذشته صنعت جهانی گردشگری با رشد 3.9 درصدی توانست رکورد درآمد 8.8 تریلیون دلار و ایجاد 319 میلیون شغل جدید را برای اقتصاد جهان رقم بزند. این روند صعودی برای هشتمین سال متوالی، بالاتر از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی جهان بوده است.

این رشد سریع صنعت گردشگری جهان علاوه بر مزیت های ذکر شده تاکنون در رشد و ارتقای مراقبت های بهداشتی، فناوری اطلاعات، خدمات مالی، توسعه بخش تولیدات داخلی، توسعه تجارت و آموزش و پرورش در سطح جهان نیز نقش بسزایی را ایفا کرده است.

در طول سال گذشته میلادی، سهم توریست های بین المللی در سطح جهان 28.8 درصد رشد یافته، در حالیکه این رقم در سال 2017 میلاید 27.3 درصد بوده است. این بدان معناست که 71.2 درصد از هزینه ها مربوط به گردشگران داخلی است.

این در حالی است که سازمان جهانی گردشگری اعلام کرده است که صنعت گردشگری جهان تا سال آینده میلادی بیش از 10 هزار شغل جدید در جهان ایجاد می کند و تا سال 2029 میلادی نیز این رقم به 421 میلیون شغل جدید خواهد رسید.

چشم انداز صنعت گردشگری جهان تا سال 2026 میلادی

سازمان جهانی گردشگری در یکی دیگر از گزارشات خود آورده است که تا سال 2026 میلادی صنعت گردشگری جهان از 370 میلیون شغل در جهان پشتبانی می کند که این رقم برابر 1 در 9 از کل مشاغل در سطح دنیا می باشد.

همچنین پیش بینی شده است که تا سال 2026 میلادی، آسیای جنوبی با بیشترین سرعت و با پیشی گرفتن از هند و چین، رشد 7.1 درصدی خود را در صنعت گردشگری تجربه خواهد کرد. این روند صعودی موجبات افزایش بین 4 تا 6 درصدی تولید ناخالص داخلی را نیز در این منطقه فراهم می آورد. مناطق جنوب شرقی آسیا و شمال شرقی آسیا نیز هر کدام به ترتیب رشد 5.8 و 5.6 درصدی را کسب می نمایند. امریکای لاتین، امریکای شمالی و اروپا نیز هر کدام به ترتیب سهم 3.7 درصد، 3.5 درصد و 2.8 درصد را از این روند صعودی و رو به رشد خواهند داشت.

لازم به ذکر است که کشورهایی همچون چین، هند، اندونزی، مکزیک و افریقای جنوبی تا سال 2026 میلادی سریع ترین رشد را در صنعت گردشگری خود تجربه خواهند کرد. همچنین تا سال 2026 میلادی رشد فعالیت های کلان کشور هند در صنعت گردشگری موجب می شود تا این کشور به 10 اقتصاد برتر جهانگردی و گردشگری جهان بپیوندد.

در ادامه پیش بینی شده است که تا سال 2021 میلادی رشد صنعت گردشگری جهان موجب درآمد 9.2 تریلیون دلاری در تولید ناخالص داخلی جهان می شود و حدود 324 میلیون فرصت شغلی جدید ایجاد خواهد شد.

تجارب برخی از کشورهای دنیا در صنعت گردشگری

تایلند: تقریبا 30 سال پیش تایلند توریست‌های بسیار کمی داشت و آنجا در آن زمان همانند امروزِ کشور بوتان کاملا دست‌نخورده بود. اما هم اکنون ونکوک یکی از پربازدیدترین شهرهاست و تایلند در هر سال بیش از 35 میلیون توریست خارجی را جذب می‌کند. در واقع این حجم وسیعی از توریست‌ها می‌توانند مزایای زیادی مانند تزریق هزاران میلیارد دلار در هر سال به اقتصاد تایلند داشته باشند.

اما هم اکنون می توان گفت 5 عامل مهم وجود دارند که می توانند صنعت توریسم تایلند یا هر کشور توریستی در جهان را به خطر اندازند. این 5 عامل شامل قیمت‌های بالا، کلاهبرداری‌های طراحی‌شده، طبیعت ویران‌شده، آسیب‌رساندن به حیوانات و مشکلات و معضلات اجتماعی می شوند.  در حال حاضر در بخش گردشگری، سنگاپور و تایلند در گرانی رتبه نخست و دوم را میان کشورهای آسیای شرقی به خود اختصاص داده اند. هزینه غذا و اجاره هتل ها در تایلند طی 5 سال اخیر رشد قابل توجهی داشته است.

در خصوص عامل دوم که کلاهبرداری‌های طراحی‌شده می باشد، باید اشاره کرد که این نوه کلاهبرداری ها در تایلند با دو نام «توک توک» و «پینگ پنگ» شناخته شده اند. به طوریکه مردم تایلند ابتدا یک قیمیتی را براب=ی ارائه خدمات مربوطه به توریست ها اعلام می کنند، اما در آخر با افزودن جوانب خدماتی مختلف پول کلانی را از توریست می گیرند.

مورد سوم نیز که مربوط به طبیعت ویران‌شده است، استفاده بیش از اندازه از پلاستیک و رشد آلودگی را شامل می شود که موجب از بین رفتن و نابودی طبیعت زیبای تایلند می شود. همچنین تایلند در بخش نگهداری از حیوانات چندان موفق عمل نکرده و آسیب های زیادی را برای تماشای گردشگران از این حیوانات، به آن ها وارد کرده است.

در آخر می توان به مشکلات و معضلات اجتماعی این کشور اشاره کرد که حضور گردشگران به برخی از مناطق این کشور را منع کرده است. چراکه این مناطق می توانند آسیب های فرهنگی و اجتماعی سنگینی را برای هر توریستی به ارمغان آورند.

تمامی این عواملی که ذکر شد تنها به کشور تایلند ختم نمی شوند، چراکه برخی از کشورهای دنیا هم هستند که با تعدادی از این عوامل مخرب دست و پنجه نرم کرده و از تبعات ناشی از آن در بخش گردشگری خود رنج می برند.   

ترکیه: بخش عمده گردشگری در ترکیه در مکان های مختلف تاریخی و اقامتگاه های ساحلی متمرکز شده است.

از این رو این کشور طی سال های اخیر با تمرکز جدی بر این دو بخش و توسعه زیرساخت های آن توانسته به رشد صنعت گردشگری خود کمک شایانی کند. همچنین این کشور با توسعه مراقبت های بهداشتی و درمانی خود نیز توانسته گردشگران بیشماری را به سوی خود جذب کند و در جایگاه ویژه ای قرار گیرد. ایجاد بسترهای ایمن جهت گسترش هرچه بیشتر همکاری و مشارکت بخش خصوصی و دولتی در صنعت گردشگری از دیگر اهدافی است که کشور ترکیه دنبال می کند و درنظر دارد از این طریق فضاهای متفاوت تری را برای گردشگران خارجی خود ایجاد نماید.

همچنین این کشور در تلاش است تا سرمایه گذاران خود را برای ایجاد پروژه های گردشگری و توریستی جدید در شهرهای مختلف ترکیه جذب کند تا این امر به جذب هر چه بیشتر تعداد گردشگران خارجی کمک نماید.

تمامی این عوامل دست به دست هم داده تا کشور ترکیه با جذب 18 میلیون گردشگر خارجی در نیمه نخست سال 2019 میلادی، به بیش از 12.6 میلیارد دلار درآمد دست پیدا کند. طبق اطلاعات اعلام شده از سوی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه از سال گذشته تاکنون تعداد گردشگران این کشور 13.2 درصد رشد داشته و سال پررونقی را پشت سر گذاشته است.

این در حالی است که کلان شهر تاریخی استانبول توانسته بیشترین تعداد گردشگران را به سوی خود جذب کند و میزبان حدود 6.8 میلیون نفر گردشگر خارجی از ابتدای سال 2019 میلادی باشد. شهر آنتالیا با جذب 5.34 میلیون بازدیدکننده خارجی نیز عنوان دومین شهر گردشگری ترکیه را از آن خود کرده است. همچنین شهر اردنه در شمال غربی ترکیه که با بلغارستان وو پونان هم مرز است با جذب 1.8 میلیون گردشگر ارجی رتبه سومین شهر گردشگری ترکیه را به خود اختصاص داده است.   

طبق آمار و ارقام به دست آمده، درآمد ترکیه از بخش گردشگری در سه ماهه دوم سال 2019 میلادی نزدیک به 8 میلیارد دلار بوده که این رقم نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، 13.2 درصد رشد داشته است. متوسط هزینه بازدید کنندگان در دوره ژانویه تا ژوئن سال جاری میلادی نیز  649 دلار به ازای هر نفر سرانه بوده است.
لازم به ذکر است بر اساس گزارش کمیسیون مسافرتی اروپا، کشور ترکیه با افزایش 22 درصدی تعداد گردشگران خارجی خود در طول یک سال گذشته، بیشترین رشد تعداد ورودی های خارجی را در بین 33 کشور اروپایی به ثبت رسانده است.

روسیه: در طول یک سال گذشته روسیه توانست بیشترین رشد را در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری خود از آن خود کند و با رشد 16 درصدی در این صنعت روبه رو شود. از این رو این روند صعودی موجب شد تا این کشور رتبه هشتم خود را در رتبه بندی جهانی همچنان حفظ نماید. این کشور طی دو سال اخیر بیشترین تمرکز خود را بر ایجاد فضاهای جدید تفریحی و توریستی گذاشته است و همین امر موجب شده تا در مدت زمان کوتاهی بیشترین حجم گردشگر را به سوی خود جذب کند. از ابتدای سال 2019 میلادی تاکنون بیش از 2.7 میلیون گردشگر به این کشور سفر کرده اند که این رقم نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته میلادی حدود 13.9 درصد رشد کرده است. این در حالی است که آلمان و بلغارستان در رتبه های بعد از روسیه قرار گرفته اند، چراکه این کشورها هرکدام رشد 10 و 6.8 درصدی را تجربه کرده اند.

در طول 5 سال گذشته کشر روسیه بر روی توسعه منابع کار، منابع مادی، قابلیت های مالی منطقه، گسترش خدمات گردشگری، توسعه ظرفیت قلمرو برای پذیرش گردشگران و وضعیت اکولوژیکی خود تمرکز بسیار زیادی داشته و با این اقدامات توانسته به رشد و ارتقای صنعت گردشگری خود بپردازد.

همچنین کشور روسیه در توسعه مقاصد تفریحی سنتی خود که به استراحتگاه های روسی معروف هستند، گام های موثری برداشته و بسیاری از گردشگران خارجی برای اقامت در این استراحتگاه ها به این کشور سفر می کنند. این امر موجب شده تا روسیه در بخش استراحتگاه های تفریحی رتبه پنجم را در سطح جهان به خود اختصاص دهد و کشورهای اسپانیا، ترکیه، قبرس و یونان در رتبه‌های بعد از آن قرار گیرند.