صفر تا صد تغذیه سالمندان دیابتی

بیماری دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان است که در آن بدن فرد توانایی تولید انسولین کافی را نداشته و یا با وجود انسولین کافی بدن نمی‌تواند از آن به خوبی استفاده نماید. به طور کلی زمانی که قند به جریان خون وارد می‌شود، لوزالمعده با توجه به میزان قند وارد شده در خون، مقدار مناسبی انسولین را در جریان خون آزاد می‌کند. انسولین از جمله هورمون‌های مهم بدن است که میزان قند خون فرد را کنترل نموده و باعث تغذیه درست سلول‌های بدن می‌شود.

در حالتی که بدن فرد توانایی آزاد‌سازی میزان کافی انسولین توسط لوزالمعده را نداشته باشد، عملکرد درست در بدن فرد دچار مشکل شده و قند خون فرد به میزان نامناسب در خون افزایش می‌یابد. این افزایش قند در طولانی مدت بدن بیمار را دچار مشکلات و عوارض جدی می‌کند. لذا در این مقاله قصد داریم به بررسی صفر تا صد نگهداری از سالمند دیابتی و تغذیه صحیح او بپردازیم.

اهمیت اغذیه در سالمندان دیابتی

به طور کلی در آستانه بروز بیماری دیابت، بدن افراد سالمند نسبت به انسولین مقاومت نشان داده و به سختی تلاش می‌کند تا بیشتر از قبل به آزاد سازی انسولین در خون می‌پردازد. اما متاسفانه این حجم از انسولین آزاد شده در خون هم قادر نیست به درستی فعالیت خود را در بدن فرد سالمند انجام دهد.

تشخیص عارضه مقاومت بدن به انسولین کمی دشوار است و به این منظور پزشک متخصص برای معاینه فرد سالمند مبتلا به پیش دیابت یا دیابت با آزمایش خون‌های خاص وضعیت قند خون ناشتا را بررسی نموده و در طول چندین ماه متوالی به مقایسه میزان قند خون در بدن بیمار می‌پردازد.

سالمندانی که از وزن بالا برخوردار هستند به میزان بیشتری در معرض ابتلا به مشکل مقاومت به انسولین هستند. در این میان سالمندانی که از دخانیات مصرف نموده و به اندازه کافی از تحرک بدنی و ورزش روزانه برخوردار نبوده، یا درگیر فشار خون بالا هستند، بیشتر دچار این نوع بیماری می‌شود..

علاوه بر موارد گفته شده برخی از مشکلات قلبی و عروقی نیز باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری در افراد سالمند می‌شود. لذا تغذیه صحیح در افراد سالمند یکی از موثرترین عوامل به منظور کنترل جدی عوارض گفته شده است.

چرا کنترل تغذیه سالمند دیابتی بسیار مهم است؟

به طور کلی بسیاری از افراد به دلیل تغذیه نامناسب در جوانی، عدم رعایت رژیم غذایی صحیح و نداشتن برنامه ورزشی مناسب در سنین کهن‌سالی به دلیل انباشته شدن مواد نامناسب در بدن دچار عوارض و بیماری‌های گوناگون می‌شوند.

از این رو دیابت یکی از بیماری‌های بسیار شایع در افراد سالمند است که در صورت عدم مراقبت صحیح از سالمند، به دلیل ضعیف بودن بدن و کهولت سن عوارض بسیار جدی را در زندگی این افراد به وجود خواهد آورد.

ابتلا به بیماری دیابت در افراد از انواع مختلفی برخوردار است و شامل دیابت نوع یک، دیابت نوع دو و پیش‌دیابت است. نکته‌ای مهم در سه نوع دیابت مشابهت علائم آن‌ها است. به طور کلی افزایش غیر طبیعی سطح قند خون در فرد و مقاومت بدن فرد نسبت به انسولین می‌تواند از علائم شروع بیماری دیابت یا همان پیش دیابت باشد.

در حالت پیش دیابت بدن فرد نمی‌تواند انسولین موجود در خون را مصرف نموده و در صورت ادامه این روند و عدم معالجه فرد به پزشک متخصص فرد به دیابت نوع دو مبتلا می‌شود. در افراد سالمند که در مرحله پیش دیابت هستند.

در صورت عدم کنترل قند خون پس مدت زمان ده سال مبتلا به دیابت نوع دو می‌شوند، پس از آن با پیشرفت این بیماری و عدم مراقبت صحیح مبتلایان در معرض انواع خطرات ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی قرار خواهند گرفت. بنابراین کنترل تغذیه در افراد سالمند از مهم‌ترین مراحل پیشگیری از پیشرفت بیماری دیابت و بروز عوارض خطرناک آن است.

غذاهای مناسب برای سالمندان دیابتی

استفاده از غذاهای مناسب و یک رژیم غذایی سالم و کامل برای کنترل بیماری دیابت در افراد سالمند از جمله مهم‌ترین موارد ضروری است. در بیان دیگر، پیروی از رژیم خاص افراد مبتلا به دیابت تمام نکات مهم کنترل عوارض دیابت را در فرد پوشش خواهد داد.

بنابراین رژیم غذایی صحیح به افراد سالمند کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را کنترل نموده و با استفاده از تناسب وزن ریسک بیماری قلبی و عوارض جانبی بیماری دیابت را کاهش دهند.

براین اساس انواع مواد غذایی تاثیر گذار در میزان قند خون افراد مبتلا به دیابت عبارت است از:

۱. انواع سبزیجات سبک، حبوبات، برخی ازغلات و برخی از میوه‌های سبک

۲. مواد پروتئینی سالم:  ماهی‌، گوشت مرغ، تخم مرغ و انواع لبنیات کم‌چرب

۳. چربی‌های گیاهی و سالم: روغن زیتون و برخی از روغن‌های گیاهی  آواکادو و...

4. مواد غذایی حاوی فیبر: سبزیجات بدون نشاسته‌،کلم بروکلی،سبزیجات، فلفل، هویج و گوجه‌فرنگی

به طور کلی مصرف مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌ قند خون بیمار دیابتی را به سرعت افزایش داده و بیش‌ترین تأثیر منفی را بر روی قند خون افراد سالمند خواهد داشت.

بنابراین با دستور پزشک متخصص در زمینه دیابت مصرف ترکیبی از مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های تعیین شده برای بیماری دیابتی نظیر پروتئین‌های سالم و چربی‌های گیاهی تعیین شده در رژیم غذایی افراد سالمند میزان قند خون آن‌ها را مدیریت نموده و باعث می‌شود مدت زمان بیشتری سیر بمانند و احساس گرسنگی نکنند.

همچنین باید از مصرف مواد غذایی فرآوری شده مانند گوشت قرمز فرآوری شده، سوسیس و کالباس، نوشیدنی‌های مضر و غذاهای فست فود اجتناب نمود. علاوه بر آن مصرف میوه و سبزیجات تعیین شده و برخوردار از قند و کربوهیدارت ملایم و استفاده از برخی چربی‌های سالم گیاهی در کنار قطع کامل شکر می‌تواند در کنار روند درمان دارویی در کنترل دیابت نوع دو و تغذیه سالمند دیابتی بسیار موثر باشد.

نکته بسیار مهم: افراد سالمند مبتلا به بیماری دیابت حتما باید تحت نظر پزشک معالج قرار گرفته و در کنار رعایت رژیم غذایی مناسب و درمان دارویی به فعالیت‌های بدنی موثر تحت نظر افراد متخصص بپردازند. علاوه بر آن سالمندان مبتلا به دیابت باید به صورت پی‌در پی تحت چکاب پزشک قرار گرفته و از وضعیت سلامت خود آگاه باشند.

همچنین سالمندان عزیزی که توانایی حرکت را از دست داده‌اند می‌توانند از یک پرستار متخصص برای کمک در منزل و دستگاه‌های دیجیتالی کوچک به منظور بررسی سطح قند خون خود به صورت مکرر و روزانه به منظور دقت بیشتر در نوع مصرف غذا و کنترل قند خون استفاده نمایند.

غذاهایی که برای سالمند دیابتی سم است

به طور کلی بیماری دیابت با پیشروی باعث سفت شدن شریان‌ها و به مرور زمان در اثر عدم رعایت تغذیه صحیح باعث انسداد عروق می‌شود. در پی این مسئله خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی به میزان چشمگیری در سالمندان مبتلا به دیابت افزایش می‌یابد.لذا به منظور پیشگیری از عوارض گفته شده سالمندان مبتلا به دیابت باید از مصرف غذاهای سم و مخرب بدن اجتناب نمایند. بر این اساس مواد غذایی ممنوع شده برای مصرف سالمندان مبتلا به دیابت عبارتند از:

۱. چربی‌های اشباع حیوانی: چربی اشباع حیوانی به دلیل افزایش کلسترول بد (LDL) منجر به مسدود شدن عروق خونی در سالمندان مبتلا به دیابت می‌شود.

۲. چربی‌ ترانس: چربی‌ حاوی ترانس مانند پالم به دلیل برخورداری از کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب (HDL) منجر به بیماری قلبی و سکته مغزی در افراد مبتلا به دیابت می‌شود.

۳.کلسترول: به طور کلی میزان دریافت مناسب کلسترول برای افراد مبتلا به دیابت کمتر 200 میلی‌گرم در طول روز است.

۵. نمک: مصرف روزانه نمک باید کمتر از 2300 میلی‌گرم در روز باشد. در صورت بالا بودن فشار خون خود حتما باید با پزشک متخصص در مصرف نمک مشورت نمایید.

به طور کلی مواد غذایی مضر و سم به منظور مصرف افراد مبتلا به دیابت عبارت است از:

6. چربی اشباع: محصولات لبنی پر چرب و پروتئین‌حیوانی نظیر کره، سرشیر، خامه و همچنین مصرف مواد غذایی فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس یا مصرف روغن‌های نارگیل و پالم ممنوع است.

چربی ترانس:مصرف انواع شیرینی‌جات فرآوری شده، غذای سرخ شده و روغن جامد ممنوع است.

7. کلسترول: مصرف محصولات لبنی و گوشت قرمز و پرچرب،جگر مرغ و گوسفند، زرده تخم‌مرغ و کله‌پاچه ممنوع است.

8. نمک: مصرف انواع غذای کنسروی، چیپس، پفک، سوپ‌ آماده، غذاهای حاوی نمک بالا و غذاهای شور ممنوع است.

همان‌طور که در متن بالا توضیح داده شد مصرف برخی از مواد غذایی سرعت پیشروی بیماری دیابت را به میزان چشم‌گیری افزایش می‌دهد. به عنوان مثال افراد مبتلا به دیابت باید بدانند که در بدن آن‌ها برخی از مواد مصرفی نظیر کربوهیدرات، قند، چربی قادر به تبدیل شدن به قند بوده که در نهایت فرد با مصرف هر یک از آن‌ها میزان قند خون در بدن خود را بالا برده و باعث سخت شدن جداره عروق و به دنبال آن منجر به افزایش عوارض سختی همچون بیماری‌های قلب و عروقی و سکته می‌شود.

نکته بسیار مهم: سالمندان مبتلا به دیابت و کلیه افراد مستعد ابتلا به دیابت در اثر ژنتیک باید در نظر داشته باشند که به دلیل شرایط خاص بدنی خود از مصرف هر گونه غذای مضر جدا خودداری نموده و به منظور کنترل بهینه قند خون خود مرتب تخت معاینه و چکاب افراد متخصص باشند.

جمع بندی

مطابق با متن بالا به منظور تعیین رژیم غذایی برای سالمندان مبتلا به دیابت مراجعه به پزشک متخصص ضروری بوده تا با استفاده از برنامه غذایی حرفه‌ای کربوهیدرات‌های سالم‌ و بی‌خطر در برنامه غذایی او به کار گرفته شود. به طور کلی تمامی کربوهیدرات‌ها بر میزان قند خون افراد مبتلا به دیابت تأثیر گذار است در نتیجه انتخاب حرفه‌ای مواد غذایی امر بسیار ضروری در تغذیه افراد سالمند دیابتی است. همچنین در ادامه متن تاکید نمودیم که سالمندان عزیز باید از مصرف مواد غذایی فرآوری شده نظیر گوشت قرمز فرآوری شده، نوشیدنی‌های حاوی قند، سوسیس و کالباس و غذاهای فست فود به طور کلی اجتناب کنند. علاوه بر رعایت موارد گفته شده سالمندان دیابتی باید میوه و سبزیجات کم کالری تعیین شده توسط پزشک متخصص استفاده نموده و در کنار مصرف دارو‌های تجویز شده توسط پزشک متخصص به تحرک و فعالیت بدنی مناسب در طول روز بپردازند. همچنین در کنار مصرف چربی‌های سالم گیاهی مصرف قند و شکر را به منظور موثر بودن روند درمان به طور کامل قطع نمایند.

سوالات متداول

۱. بهترین رژیم غذایی برای تغذیه سالمندان مبتلا به دیابت کدام است؟

به طور کلی استفاده از سبزیجات غیر نشاسته‌ای مانند اسفناج، بروکلی و لوبیا سبز، میوه‌‌های کم‌کالری و سبزیجات از جمله بهترین مواد غذایی سالم در رژیم غذایی سالمندان مبتلا به دیابت است.

۲. آیا مصرف قند و شكر باعث ابتلا به دیابت می‌شود؟

به طور کلی مصرف قند و شكر به تنهایی منجر به دیابت نشده بلکه مصرف بیش از حد انواع کربوهیدرات‌ها و میوه‌های پرکالری نیز باعث ایجاد افزایش وزن و ابتلا به دیابت می‌شود.

۳. استفاده از رژیم غذایی برای سالمندان دیابتی چه فایده‌ای دارد؟

استفاده از رژیم غذایی سالم برای سالمندان مبتلا به دیابت منجر به کنترل قند خون و به دنبال آن کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان در فرد بیمار می‌شود.

۴. آیا مقدار حجم غذا در افراد مبتلا به دیابت مهم است؟

بله، به طور کلی مناسب بودن حجم غذای مصرفی در کنار سالم بودن غذا باعث کنترل وزن فرد دیابتی و به دنبال آن کنترل قند خون او خواهد شد.