دور سوم مذاکرات وین، گذر از تحریم‌ های "موضوعی" به "خاص"

ایران: دور سوم گفت‌و گو های هسته‌ای بین ایران و دیگر اعضای برجام، روز شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه در وین پایان یافت. بنابر این دیپلمات ها راهی کشور های خود شدند تا نتیجه را به اطلاع مقامات بالادستی رسانده و برای ادامه مذاکرات بار دیگر خود را به پایتخت اتریش برسانند.

«سیدعباس عراقچی» معاون وزارت امور خارجه و رییس تیم مذاکره کننده کشورمان گزارشی از نتایج پایان سومین دور این گفت‌ و گوها ارایه کرد و گفت که «تحریم‌ های موضوعی و بخشی مثل تحریم بخش انرژی ایران که شامل نفت و گاز می‌شود یا تحریم صنعت خودرو، تحریم مالی، بانکی و بنادر، بر اساس توافقاتی که تا الان صوت گرفته است، باید برداشته شود و توافق هم در این زمینه وجود دارد.»

به گفته عراقچی، برخی افراد و نهاد ها به صورت خاص مورد تحریم واقع شده‌اند که «مذاکرات درباره این لیست هنوز ادامه دارد، اگرچه موافقت شده که اکثریت آنها از فهرست تحریم‌ها خارج شوند». اشاره وی به فهرست عریض و طویل ۱۵۰۰ موردی از تحریم ها است که دولت ترامپ در چهار سال اخیر علیه اشخاص و نهاد های ایران وضع کرد.

بنابراین دولت ترامپ با ذیل گروه های تروریستی گنجاندن سپاه و برچسب های تروریستی، حقوق بشری و غیره بر مقامات و نهادهای ایران بر پیچیدگی تحریم ها افزود تا بایدن یا هر رییس جمهوری دیگری به راحتی نتواند تحریم های هسته ای و غیرهسته ای را از یکدیگر منفک کرده و آمریکا را به برجام بازگرداند. در سه دور از مذاکرات وین نیز بخش قابل توجهی از گفت و گوها به همین موضوع اختصاص یافت.

رگ و ریشه تحریم افراد و نهاد های ایرانی به بهانه های غیرهسته ای را می توان در قانون «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ ها» (کاتسا) یافت، قانونی که در سوم مرداد ۱۳۹۶ علیه سه کشور ایران، روسیه و کره‌ شمالی در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید و حدود یک هفته بعد یعنی ۱۱ مرداد همان سال توسط ترامپ امضا و به قانون تبدیل شد. در یک دسته بندی کلی، قانون کاتسا دارای چهار بخش تحریمی است که عبارتند از: تحریم به بهانه‌ مساله موشکی، فعالیت‌ های سپاه در منطقه با عنوان ادعایی تروریسم، حقوق بشری و تسلیحاتی.

در همین پیوند، عراقچی هفته گذشته با بیان اینکه همه تحریم‌ ها که بعد از اجرایی شدن برجام چه در دوره اوباما و چه در دوره ترامپ وضع شده، باید لغو شوند، تاکید کرد: «ایران بر لغو همه تحریم‌ ها از جمله کاتسا تاکید دارد.» انتظار می رود بعد از تشکیل کارگروه سوم با نام «گروه کارشناسی ترتیبات اجرایی» به عنوان خروجی مذاکرات هفته گذشته، لغو این بخش از تحریم ها نیز تسریع شود؛ کارگروهی که هدف از تشکیل آن کاستن از تفاوت دیدگاه‌ ها درباره رفع تحریم‌ها است.

در مجموع با نزدیک شدن به پایان دولت دوازدهم در ایران، تلاش ها در دو طرف برای دستیابی به توافق بالا گرفته اما هنوز مشکلات و موانعی در این مسیر وجود دارد. تاکنون همه طرف های مذاکره، از جمله آمریکا که در مذاکرات وین مستقیما حضور ندارد، از «پیشرفت» در گفت وگوها خبر داده‌ اما تاکید کرده اند که هنوز برای قضاوت زود است.

از طرفی «انریکه مورا» جانشین «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا و دبیر سیاسی سرویس اقدامات خارجی اروپا پس از جلسه کمیسیون مشترک برجام ضمن ابراز خوشبینی به نتایج مذاکرات، این پیشرفت را «متوسط» ارزیابی کرد و  در توییتی نوشت: «کمیسیون مشترک برجام سومین هفته‌ گفت‌ و گوها در وین را به پایان رساندند. پیشرفت‌های متوسطی حاصل شد؛ اما جزئیات بیشتر، پیچیدگی‌های بیشتری را نیز به همراه دارد. ما برای ادامه کارها هفته‌ آینده گردهم می‌آییم.»

همچنین «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین از «پیشرفت ثابت» در آخرین دور مذاکرات سخن به میان آورد و در صفحه توییتر خود نوشت: «شاهد پیشرفت ثابتی هستیم، اگرچه هنوز مسائل حل نشده زیادی باقی مانده است. کمیسیون مشترک برجام دوباره در هفتم مه(۱۸ اردیبهشت) جلسه خواهد داشت. در این بین، کارشناسان به فعالیت در زمینه متن توافق آتی ادامه خواهند داد.»

در حالی همه منتظر دور جدید گفت و گوها در تاریخ هجدهم اردیبهشت ماه هستند که انتظار می رود در دور آتی، گام های رو به جلوی بیشتری برداشته شود. چند روز پیش شبکه خبری «بلومبرگ» به نقل از دو مقام اروپایی اعلام کرد که قدرت‌های جهانی تلاش می‌کنند مذاکرات احیای برجام تا اول خرداد به نتیجه برسد. تاکید بر سر به نتیجه رسیدن مذاکرات وین تا این تاریخ به توافق سه ماهه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط می‌شود که اول خرداد به پایان می‌رسد.

از نگاه ناظران، دستیابی به توافق از آن جهت بیش از حد انتظار زمان بُرد که ایران به دلیل عهدشکنی آمریکا از پذیرش نماینده این کشور در مذاکرات وین ممانعت به عمل آورد. تا کنون «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران همواره در پایتخت اتریش حاضر بوده تا ضمن دیدار و گفت وگو با مقامات تروئیکای اروپا و همچنین نمایندگان چین و روسیه به عنوان دو ستون شرقی توافق، بستر را برای بازگشت آمریکا به برجام هموار کند؛ ماموریتی که در صورت لغو تحریم ها انجام خواهد شد.