ماجرای یک تغییر نابهنگام در یکی از مهم‌ترین نهادهای علمی کشور

ایسنا: لایحه تاسیس مرکز ملی تحقیقات علمی که بعدها نام آن به مرکز تحقیقات سیاست علمی تغییر کرد در سال ۱۳۵۹ با الگویی بر اساس مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه، به تصویب شورای انقلاب رسید. از ابتدا قرار بود این مرکز وظیفه تحقیقات بنیادی و کاربردی در زمینه خودکفایی علمی و صنعتی را بر عهده داشته باشد و اولویت‌ها و نیازهای پژوهشی را مشخص کند. این مرکز چندین رویکرد را در دستور کار خود دارد که مهم‌ترین آن ایفای نقش اتاق فکر برای مجموعه وزارت علوم و آموزش عالی کشور است.

بنا بر آن چه در وب‌سایت این مرکز علمی آمده، ماموریت مرکز تحقیقات سیاست علمی، پشتیبانی کلیدی نهادهای حکمرانی و سیاستگذار، تدوین، پایش و ارزیابی شاخص‌ها و برنامه‌ها و توانمندی و شکل‌دهی به شبکه‌های  سیاستی در همه سطوح نظام نوآوری است؛ یعنی نقش این مرکز نه تنها در تصمیم‌گیری‌های وزارت علوم بلکه بر تصمیمات مرتبط با نوآوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز اثرگذار است. مرور اخبار مربوط به این مرکز نشان می‌دهد، متولیان آن سالیانه چندین همایش و نشست برگزار می‌کنند و وظایفی همچون تدوین برنامه راهبردی پنج ساله توسعه علم، فناوری و نوآوری ۱۰ استان منتخب و تدوین ساختار منطقه‌ای وزارت علوم را بر عهده دارند.

حال در این روزهای پُر خبر در کشور! این مرکز مهم در روزهای گذشته به سرخط اخبار روز علمی کشور آمد؛ اما نه برای دستاوردها و گزارش نشست‌ها؛ بلکه برای خبر تغییر ریاست این مرکز! موضوعی که چندان پیش بینی شده نبود. خبری که اواسط هفته‌ی گذشته بر روی خروجی وب‌سایت این مرکز قرار گرفت حاکی از این بود که سید سروش قاضی‌نوری با حکم وزیر علوم، جانشین وحید احمدی شده است.

رئیس پیشین که بود و چه کرد؟

وحید احمدی، استاد تمام دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت مدرس است. او کارشناسی مهندسی برق و کارشناسی ارشد این رشته را به ترتیب در دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تربیت مدرس گذراند و برای تحصیل در مقطع دکترا عازم کیوتوی ژاپن شد. 

از فعالیت های تحقیقاتی وی در سالهای گذشته می‌توان به مواردی چون نانو فوتونیک و نانو اپتوالکترونیک، ادوات لیزری و آشکارسازهای کوانتومی نیمه‌رسانا شامل لیزرها و آشکارسازهای آبشاری کوانتومی و نقطه کوانتومی، تقویت کننده ها، مدولاتورها و سوئیچ های چاه کوانتومی و نقطه کوانتومی (تمام نوری) سریع، ادوات و مدارهای مجتمع نوری کوانتومی،‌ادوات نوری مبتنی بر ساختارهای فوتونیک کریستال، متا مواد، ، ادوات نوری مبتنی بر ساختارهای موجبرهای حلقوی‌،ادوات و ساختارهای NEMs و MEMs و لیزرهای نانو ساختار تصادفی اشاره کرد.

دکتر احمدی همچنین در سالهای گذشته عضو شورای پژوهش های علمی کشور، عضو شورای کمیسیون انرژی، عضو شورای تخصصی طرح ها و فعالیتهای تحقیقاتی وزارت علوم تحقیقات و فناوری،‌ رئیس بخش مهندسی برق دانشگاه تربیت مدرس ، عضو هیئت امنای پژوهشکده میکرو الکترونیک ایران، عضو هیئت موسس انجمن اپتیک و فوتونیک ایران، عضو هیئت موسس جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط با صنعت و دانشگاه، دبیر کمیته علمی سیزدهمین کنفرانس اپتیک و فوتونیک ایران، رئیس شانزدهمین کنفرانس مهندسی برق ایران و سردبیر مجله علمی-پژوهشی علوم و فنون ایران بود.

 احمدی در ۴ مهرماه سال ۱۳۹۲ با حکم دکتر جعفر توفیقی، سرپرست وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، جایگزین محمد مهدی‌نژاد نوری در معاونت پژوهش و فناوری شد و تا آذر ماه سال ۹۶ در این معاونت حضور داشت و تا دی ماه همان سال نیز دبیرکل شورای عالی علوم تحقیقات و فن‌آوری (عتف) بود. او پس از آمدن دکتر دکتر مسعود برومند به عنوان معاون جدید پژوهش و فناوری وزارت علوم، در آبان سال ۱۳۹۶ به ریاست مرکز تحقیقات سیاست علمی منصوب شد.

در دوران ریاست وی برای اولین بار در منطقه، "کرسی یونسکو در ترویج علم" به مرکز تحقیقات سیاست علمی واگذار شد. در دوره‌ای که دکتر احمدی تصدی این مرکز را بر عهده داشت، در نشست‌های علمی مختلف سندهای بسیاری مورد بررسی قرار گرفت و با نهادهای مختلفی تفاهم‌نامه همکاری امضا شد. این مرکز در دوران شیوع کرونا سلسله نشست‌های آنلاینی درباره موضوعات مختلف علمی برگزار کرد که احمدی در یکی از این نشست‌ها که درباره نقش جامعه علمی در تمایز علم از شبه علم بود، تلویحاً از مطرح شدن موارد شبه علم در دوران شیوع کرونا انتقاد کرده بود. با همه‌ این‌ها دوران ریاست وی زودتر از آن چه بقیه فکر می‌کردند و در حالی که کمتر از یک سال به پایان دولت مانده، به اتمام رسید!

قاضی‌نوری، رحیمی و تغییر سکاندار اتاق فکر وزارت علوم

رئیس جدید این مرکز، سیدسروش قاضی‌نوری نائینی، عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی و عضو قطب علمی مدیریت تکنولوژی و نوآوری این دانشگاه است. این‌ها به علاوه عنوان مقالات و چند سمت همچون معاونت پژوهش دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی همه‌ آن چیزی است که با جست‌وجوی نام "قاضی‌نوری" در فضای مجازی می‌توان به آن رسید.

اما برای درک بهتر این انتصاب بهتر است به یک ماه قبل بازگردیم. زمانی که غلامحسین رحیمی به سمت معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم منصوب شد. رحیمی، قبل از این که سمت معاونت پژوهشی را بپذیرد، نماینده ویژه وزیر علوم در طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی بود. او در معدود سخنرانی‌های یک ماه اخیر خود بر اجرای برنامه آمایش ملی و استانی تاکید کرده است. رحیمی خرداد ماه گفته بود طرح آمایش آموزش عالی در سه فاز منع یا محدودسازی گسترش کمی و اهتمام به ارتقای کیفی، ادغام کمی، تجمیع کیفی و تبدیل تخصصی مؤسسات و پیاده‌سازی طرح‌های هشت‌گانه‌ آمایش آموزش عالی قابل انجام و اجرایی خواهد بود. علاوه بر این، او در پنجمین جلسه سال جاری مجمع که ۱۱ تیر برگزار شده بود، توجه به تحقیقات کاربردی و چابکی و انعطاف‌پذیری تشکیلاتی را از عوامل موفقیت پژوهشگاه‌ها در گذار از شرایط دشوار اقتصادی فعلی عنوان کرده بود.

هر چند که در سال ۱۳۸۳، با تشکیل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی از معاونت پژوهش‌وفناوری وزارت علوم استقلال پیدا کرد، اما به نظر نمی‌رسد فقط شخص وزیر در کنار گذاشتن دکتر احمدی تصمیم‌گیرنده بوده باشد! باید دید آیا ارتباطی بین تغییر رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و تلاش‌ها برای به سرانجام رساندن طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی یا برنامه‌ها برای انعطاف‌پذیری تشکیلاتی پژوهشگاه‌ها در کمتر از یک سالی که از عمر دولت فعلی باقی مانده وجود دارد یا خیر؟!