چه بر سر جشنواره تئاتر دانشگاهی می‌آید؟/ رویدادی که رها شده است!

وقتی تریبون صحبت و سخنرانی به مدیران فرهنگی سپرده می‌شود از اهمیت نسل جوان و پرورش آن‌ها و ایجاد بسترهای مناسب برای فعالیت این نسل گفته می‌شود ولی وقتی قرار است در راستای تحقق سخنرانی‌ها، شعارها و وعده‌ها عمل شود، نتیجه اصلاً قابل قبول نیست.

وضعیت برای نسل جوان تئاتری نیز از این امر مستثنی نیست. بسیاری از جوانان علاقه‌مند به هنر و به ویژه تئاتر با هزاران امید وارد دانشگاه‌ها می‌شوند تا در حوزه مدنظر خود تحصیل کرده و چشم‌اندازی را برای فعالیت و آینده خود رقم بزنند.

سال‌های سال است که وضعیت آموزش و سطح کمی و کیفی آموزش تئاتر در دانشگاه‌ها محل بحث است اما هیچگاه اقدامی از سوی متولی این امر یعنی وزارت علوم صورت نگرفته است.

غیر از وضعیت آموزش تئاتر در دانشگاه‌ها، وضعیت فعالیت‌های تئاتری دانشجویان نیز روند مناسبی ندارد که بخش اعظمی از این وضعیت نامطلوب به دلیل نبود برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مدیران متولی این امر در وزارت علوم شکل گرفته است.

دانشگاه‌هایی که رشته تئاتر را آموزش می‌دهند بستر و فضای مناسبی برای فعالیت‌های اجرایی دانشجویان تئاتر ندارند و اگر هم دارند به راحتی و در شرایطی مناسب در اختیار دانشجویان تئاتر قرار نمی‌گیرد؛ این وضعیتی است که بارها در خصوص آن گلایه و انتقاد هنرمندان تئاتر، استادان و دانشجویان تئاتری منعکس شده اما توجهی به گلایه و انتقادها نشده است.

تنها امکانی که برای ارائه فعالیت‌های تئاتری دانشجویان طی سال‌های گذشته وجود داشته جشنواره تئاتر دانشگاهی است که همین امکان بستری برای ظهور و معرفی استعدادهای درخشانی بوده و هست.

زمانی ساز و کار جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران توسط کانون‌های تئاتر دانشگاهی که متشکل از دانشجویان تئاتری دانشگاه‌ها بود و همچنین مجمع کانون‌های تئاتر شکل می‌گرفت و دبیر جشنواره نیز از این طریق معرفی می‌شد.

به مرور زمان کانون‌های تئاتر دانشگاهی تضعیف و کنار گذاشته شدند و مجمع کانون‌های تئاتر نیز منحل شد و جای خود را به خانه تئاتر دانشگاهی داد. این روند باعث شد تا در دوره‌های بعدی، جشنواره تئاتر دانشگاهی وضعیت متفاوتی را در زمینه انتخاب دبیر جشنواره و همچنین نحوه حمایت از جشنواره تجربه کند. به این وضعیت انتصاب‌هایی بدون استفاده از نظر کانون‌های تئاتر دانشگاهی و دانشجویان تئاتر را هم باید اضافه کرد.

مدیران و مسئولان وزارت علوم هر سال درباره اهمیت و جایگاه جشنواره تئاتر دانشگاهی صحبت کرده و می‌کنند اما همواره برگزاری این جشنواره از انتخاب دبیر گرفته تا بودجه و نحوه برگزاری با حاشیه‌های مختلف و متفاوتی مواجه شده و می‌شود.

وزارت علوم به عنوان متولی تئاتر دانشگاهی به جای هموار کردن مسیر فعالیت دانشجویان تئاتر و برگزاری در حد کمال جشنواره تئاتر دانشگاهی به عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تئاتری کشور، بیشترین سنگ‌اندازی و مانع تراشی را در این خصوص داشته و دارد.

این نحوه عملکرد وزارت علوم باعث شد تا طی یک دهه اخیر حتی در برخی دوره‌ها شاهد انتخاب دبیر جشنواره با تأخیر زمانی باشیم و ستاد برگزاری در شرایط نامطلوب زمانی و مالی، جشنواره را برگزار کند.

۲ سال شیوع کرونا خیال وزارت علوم را راحت کرد زیرا بهانه‌ای به جا برای توجیه کم‌توجهی به تئاتر دانشگاهی و جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران به دست داد.

با پایان دوران شیوع ویروس کرونا و تغییر دولت، شرایط تئاتر دانشگاهی و جشنواره نه تنها مطلوب نشد بلکه نسبت به گذشته سخت‌تر شد.

در حالی که بدنه تئاتر دانشگاهی در انتظار شکل‌گیری ساز و کاری درست و کارشناسانه برای فعال شدن کانون‌های تئاتر دانشگاهی و تصمیم‌گیری فعالان تئاتر دانشگاهی برای انتخاب دبیر و نحوه برگزاری بیست و چهارمین جشنواره تئاتر دانشگاهی بود، وزارت علوم در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ انتصابی را انجام داد که به حواشی بیشتر دامن زد.

رحمت امینی که مدیر گروه هنرهای نمایشی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود به عنوان دبیر علمی جشنواره منصوب شد که این انتصاب باعث بروز انتقادهای دانشجویان و فعالان تئاتر دانشگاهی شد زیرا چنین انتصاب و روندی را خارج از ساز و کار برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی می‌دانستند. اینکه یک مدیر به عنوان دبیر جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران انتخاب شد، خلاف ساز و کار همیشگی جشنواره بود؛ رویدادی که باید دبیر و تمامی دست‌اندرکاران آن از بدنه دانشجویی دانشگاه باشند نه مدیریت دانشگاه.

موج مطالبه‌گری و انتقاد دانشجویان و فعالان دانشگاهی تهران طی چند هفته ابتدایی سال ۱۴۰۱ ادامه یافت و از سوی وزارت علوم هم نسبت به این مطالبه‌گری واکنش‌هایی نشان داده شد.

محمدعلی اسلامی مدیرکل فرهنگی وزارت علوم طی سخنانی که فروردین ۱۴۰۱ در رسانه‌ها منعکس شد، گفت: مشارکت کانون‌های تئاتر دانشگاه‌های کشور و زمینه‌سازی برای حضور استعدادهای هنرهای نمایشی دانشجویان در جشنواره تئاتر دانشگاهی از سیاست‌های وزارت علوم محسوب می‌شود؛ چرا که این جشنواره متعلق به استادان و دانشجویان است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد: علاقه‌مندان جشنواره تئاتر دانشگاهی می‌دانند که این جشنواره با وضعیت مطلوب خود فاصله دارد و لزوم بازبینی قواعد و قوانین برگزاری جشنواره برای برگزاری مطلوب آن، مورد تاکید علاقه مندان و دلسوزان این عرصه است. علت اعلام و انتخاب دبیر علمی در روزهای پایان سال هم، نشان دادن عزم و اراده جدی اداره کل فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم برای برگزاری این جشنواره همچنین پاسخگویی به مطالبات دانشجویان برای مشخص شدن تکلیف جشنواره بیست و چهارم بود.

اسلامی ادامه داد: با توجه به اینکه اساسنامه و آئین نامه مصوبی در این زمینه وجود ندارد، تصمیم گرفته شد مطابق اکثر برنامه‌ها و جشنواره‌های دانشگاهی که دارای دبیر علمی و دبیر اجرایی است، ۲ دبیر برای این جشنواره مشخص شود. برای انتخاب دبیر علمی پس از نظرخواهی از فعالان این حوزه، رحمت امینی، مدیر گروه هنرهای نمایشی دانشگاه تهران انتخاب شد تا با تخصص خود نسبت به تدوین آئین نامه، انجام فرایندهای علمی و آسیب شناسی جشنواره با بهره‌گیری از نظرات صاحب نظران و دانشجویان همت کند.

وی با بیان اینکه در سال‌های قبل رویه‌ای وجود داشت که مدیران گروه‌های تئاتر و دبیران کانون‌های تئاتر دانشگاه‌های تهران به عنوان نماینده استادان و دانشجویان در کمیته انتخاب دبیر دانشجویی عضویت داشتند و پس از بررسی رزومه و طرح‌های داوطلبان، در نهایت یک نفر را به اداره کل فرهنگی و اجتماعی معرفی می‌کردند تا برای آنها حکم صادر شود، اظهار کرد: تصمیم گیری با اتکا به کمک، نظر و مشارکت کانون‌های دانشجویی و اساتید یک شیوه مطلوب برای این جشنواره‌ها است. برای این مقصد تدوین آئین نامه جشنواره یک ضرورت است که با مشارکت کانون‌های تئاتر دانشگاه‌ها، دانشجویان و اساتید این حوزه جلو برود.

حدود ۳ ماه از سخنان مدیرکل فرهنگی وزارت علوم گذشته و هنوز به مطالبات دانشجویان و فعالان تئاتر دانشگاهی پاسخی داده نشده است. مشخص نیست عزم و اراده جدی اداره‌کل فرهنگی برای برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی که در سخنان محمدعلی اسلامی به آن اشاره شده در چه وضعیتی به سر می‌برد.

هر چه هست، روزها و هفته‌ها و ماه‌ها سپری می‌شوند و جشنواره تئاتر دانشگاهی به عنوان رویدادی مهم در بلاتکلیفی به سر می‌برد و رها شده است. نه خبری از مطالبات دانشجویان هست و نه خبری از عزم و اراده جدی اداره‌کل فرهنگی وزارت علوم.

بیست و چهارمین جشنواره تئاتر دانشگاهی به حال خود رها شده و مشخص نیست که چه سرانجامی خواهد داشت اما نباید این مهم را نادیده گرفت که ضعیف و کم‌رنگ شدن این رویداد تئاتری اتفاق خوبی را برای تئاتر ایران به ویژه تئاتر دانشگاهی رقم نخواهد زد.