ویژگی های سیستم روشنایی برای محیط های کارگاهی

در محیط‌ های کارگاهی و صنعتی، روشنایی تنها یک نیاز رفاهی نیست؛ بلکه یکی از مؤلفه‌ های کلیدی ایمنی، کیفیت تولید و بهره‌ وری نیروی انسانی است. طراحی نا مناسب روشنایی می ‌تواند موجب خستگی دید، خطا های نیروی انسانی ، کاهش کیفیت بازرسی و افزایش ریسک ‌های ایمنی شود. بنابراین پیاده‌سازی یک سیستم نورپردازی استاندارد و مستدل پیش از آغاز عملیات یا باز طراحی روشنایی فعلی ، ضرورتی فنی و اقتصادی است که باید بر پایه ضوابط روشنایی و معیار های مهندسی انجام شود . در این مطلب ، گروه تحریریه شرکت دکتر لایت به عنوان تولید کننده مطرح محصولات روشنایی برای کارگاه ها و محیط های صنعتی ، با گروهی شامل مهندسان حرفه ای و با تجربه در حوزه های مهندسی روشنایی ، برای شما تمام نکات را در انتخاب ، تجهیز ، نکات طراحی و خطا های رایج در نورپردازی کارگاه ‌ها تشریح کرده است و توصیه‌ های عملی کاملی را جهت طراحی یک نورپردازی فنی ارائه داده است .

اصول کلیدی در طراحی روشنایی کارگاهی

بازده نوری

انتخاب چراغ ‌های ال ای دی  از جمله چراغ سوله ای کارگاهی با بازده بالا ، سبب صرفه‌ جویی انرژی و کاهش هزینه‌های عملیاتی می ‌شود. فراتر از 120 لومن بر وات برای سیستم ‌های صنعتی در سال ‌های اخیر مرسوم بوده و فناوری ‌های جدید تا 150 لومن بر وات  و بیشتر قابل دستیابی ‌اند؛ بنابراین انتخاب ماژول های ال ای دی با بازده بالا توصیه می ‌شود تا هزینه‌ های برق و بار حرارتی کاهش یابد.  

دمای رنگ 

دمای رنگ تأثیر مستقیم بر هوشیاری و ادراک جزئیات دارد و باید با دقت انتخاب شود تا نیاز های کارگران را تامین نماید. دمای رنگ 4000 K ( سفید خنثی ) معمولاً برای محیط ‌های صنعتی عمومی توصیه می ‌شود . برای بازرسی ‌های دقیق و محیط‌ های نیازمند حداکثر وضوح، 5000–6500 K ( سفید سرد/نزدیک به روز ) کاربردی است.

کنترل خیرگی نور 

خیرگی یکی از مشکلات شایع در کارگاه‌ هاست که می‌ تواند راحتی دید و دقت را کاهش دهد. در طراحی سعی شود توزیع نور به گونه‌ای باشد که خیرگی مستقیم و غیر مستقیم کاهش یابد .

یکنواختی پخش نور

یک الزام کلیدی در کارگاه ‌ها حصول یکنواختی مناسب روشنایی است؛ افت شدید روشنایی بین نقاط مختلف موجب خستگی و خطا می ‌شود. ضریب یکنواختی باید مطابق نیازهای کاری باشد . برای مناطق کاری دقیق ‌تر، یکنواختی بالاتر مورد نیاز است .

درجه آی پی بالا

در محیط‌های صنعتی با گرد و غبار و احتمال پاشش مایعات یا برخورد اجسام، باید به آی پی توجه کرد . برای مناطق داخل سالن با گرد و غبار زیاد یا شست ‌و شو: حداقل IP65 پیشنهاد می ‌شود (محافظت کامل در برابر گرد و غبار و پاشش آب). در محیط‌های بسیار مرطوب یا شستشوی فشار بالا ممکن است IP66–IP69 مورد نیاز باشد.

ارتفاع نصب و فاصله‌گذاری

برای سوله ‌ها و سقف ‌های بلند  باید ارتفاع نصب و نسبت فاصله به ارتفاع  را در محاسبات قرار داد؛ نسبت‌های رایج بین 1.0 تا 1.5 به‌عنوان نقطه شروع استفاده می ‌شوند، اما طراحی نهایی بستگی به الگوی پراکندگی نور ، بازتاب سطوح و نیاز لوکس دارد .

انتخاب محصولات روشنایی متداول برای محیط صنعتی

محصولات باید اختصاصی برای شرایط صنعتی انتخاب شوند و نباید از محصولاتی استفاده گردد که کارکرد اصلی آن در سایر محیط ها مانند تجاری و خانگی باشند. نمونه‌هایی که در محیط‌ های صنعتی کاربرد دارند .

چراغ سوله ای

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در طراحی و تجهیز محیط‌ های صنعتی، تولیدی و کارگاهی باید به آن توجه کرد، تأمین روشنایی مناسب آن هم با چراغ سوله ای استاندارد و مناسب با محیط است. این موضوع تأثیر بسزایی در بهره‌وری، ایمنی و کیفیت کار دارد. در چنین فضا هایی که اغلب در سوله ‌ها انجام می ‌شوند، انتخاب تجهیزات روشنایی باید به‌گونه‌ای باشد که نور به بهترین شکل توزیع شود، نصب آسانی داشته باشد و از کیفیت و دوام بالایی برخوردار باشد .

پروژکتور ال ای دی

برای روشنایی موضعی، فضا های باز و اهداف نیازمند تمرکز نور. این محصول با داشتن وات های مختلف و تنوع بالا در لومن های خروجی می تواند در محیط صنعتی استفاده گردد.

براکت ال ای دی

برای نصب در سطوح کناری یا کاربری ‌های دیواری (محیط‌ های نصب ثابت)

لامپ کم مصرف استوانه ای بزرگ

در برخی فضا های بازسازی یا جایگزینی منابع قدیمی استفاده می شود. با توجه به نصب ساده و سریع این چراغ ها در قسمت هایی که خیلی نیاز به نور یکپارچه و دقیق نداریم می توان از آن بهره برد .

لاین های نوری

برای روشنایی خط تولید، میز های مونتاژ و مسیرهای کاری با توزیع نور یکنواخت از لاین های نوری می توان استفاده کرد. اخیرا بهره مندی از این منبع نوری بسیار گسترش پیدا کرده است زیرا هم مصرف بهینه ای ندارند و هم آن که در تابش نور از ایجاد سایه و خیرگی جلوگیری می کنند.

مزایا و اثرات نورپردازی صحیح محیط های کارگاهی

یک سیستم نور پردازی حرفه ای و اصولی در یک کارگاه دارای امتیاز های فراوانی برای آن شرکت می باشد که اثر ثابت و طولانی مدتی را در پیشرفت کار ها را تضمین می کند.

ایجاد انگیزه و شادابی در کارکنان

نورپردازی مناسب فراتر از روشن کردن فضا، تأثیر مستقیم بر وضعیت روحی کارکنان دارد. سطح روشنایی کافی و متناسب با نوع کار و توزیع یکنواخت نور باعث کاهش خستگی دید، افزایش هوشیاری و بهبود خلق ‌و ‌خو می ‌شود؛ حاصل این وضعیت انگیزه‌ی بالاتر، کاهش غیبت ‌های ناشی از خستگی یا نارضایتی و ارتقای تعامل تیمی است.

پیشگیری از وقوع خطا های انسانی

خطا های چشمی مانند تشخیص اشتباه قطعات ، خطا در مونتاژ یا بازرسی نادرست ، عمدتاً با شرایط نوری نامناسب تسهیل می ‌شوند. فراهم آوردن سطح لوکسِ نور مناسب برای هر ناحیه کاری، افزایش CRI در فضاهای نیازمند تشخیص رنگ و کنترل خیرگی باعث می ‌شود احتمال بروز اشتباهات انسانی به‌طور معنی ‌داری کاهش یابد. از منظر مهندسی ، طراحی مبتنی بر استاندارد های لوکس  مرتبط با هر نوع عملیات، همراه با استفاده از نور موضعی در نقاط بحرانی و تهیه الگو های کنترلی برای جلوگیری از افت شار نوری، ابزار های مؤثری برای کاهش نرخ خطا هستند. کاهش خطا ها علاوه بر افزایش کیفیت محصول، هزینه ‌های بازکاری و ضایعات را کاهش داده و منجر به صرفه‌ جویی اقتصادی می ‌شود .

ایجاد امنیت پایدار در کارگاه

روشنایی مؤثر یکی از پایه‌ های اصلی ایمنی صنعتی است؛ نور کافی مسیر های تردد ، محل‌ های کار با ابزار پرخطر، و نقاط خروج اضطراری را مشخص می ‌سازد. توزیع نامناسب نور می‌تواند مناطق سایه ‌دار و نقاط کور ایجاد کند که خطر برخورد، لغزش یا عدم اقدام به‌ موقع در موقعیت ‌های بحرانی را افزایش می ‌دهد. پیشگیری از دزدی و جرم نیز از مزیت های داشتن نور کافی است . طراحی استاندارد، شامل تأمین روشنایی مناسب در راهرو ها، پله ‌ها، اطراف ماشین ‌آلات و نقاط دسترسی، انتخاب چراغ‌ هایی با IP مناسب برای شرایط محیطی و تضمین روشنایی اضطراری موجب کاهش حوادث و ایجاد امنیت پایدار می ‌گردد. امنیت پایدار به ‌علاوه هزینه ‌های مربوط به حوادث کاری ، غرامت و توقف تولید را کاهش می ‌دهد و به بهبود انطباق با مقررات ایمنی منجر می ‌شود .

افزایش دقت و تمرکز

کیفیت روشنایی مستقیماً بر توانایی کارکنان در انجام وظایف دقیق و حفظ تمرکز اثرگذار است. در امور نیازمند تیزبینی و دقت بالا ( مثلاً مونتاژ قطعات ریز، بازرسی نهایی یا کنترل کیفیت بصری ) ، تأمین لوکس و لومن مناسب و استفاده از لاین‌ های نوری یا نور موضعی با توزیع کنترل ‌شده به افزایش نرخ تشخیص عیوب و کاهش زمان تصمیم‌گیری کمک می ‌کند. از نظر عملیاتی ، افزایش دقت به معنی کاهش بازگشت کالا، کمتر شدن خطا های مونتاژی و بهبود زمان چرخه تولید است.

نورپردازی هوشمند در کارگاه صنعتی

سیستم ‌های روشنایی هوشمند، با ترکیب تکنولوژی های روز ، حسگر های دقیق و کنترل‌‌گر های شبکه‌ای، امکان تنظیم دقیق سطح نور، مدیریت مصرف و پایش وضعیت را فراهم می ‌آورند؛ امکانی که در محیط ‌های پرخطر و با الگوی کاری متغیر همچون خطوط تولید، انبار ها و ایستگاه‌ های بازرسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.این رویکرد نه تنها بهینه ‌سازی مصرف انرژی را ممکن می‌سازد، بلکه با بهبود شرایط دید، کاهش خیرگی و فراهم کردن سناریو های منطقه ‌بندی ‌شده می‌تواند ریسک‌ های ایمنی و نرخ خطا ها را کاهش دهد .

کاهش مصرف انرژی

با کنترل دیمینگ، حسگر حضور و استفاده از نور روز، مصرف برق روشنایی به‌ طور چشمگیر کاهش می ‌یابد؛ این کاهش در پروژه‌ های صنعتی معمولاً به سرعت هزینه‌ی نصب را جبران می‌کند.

افزایش عمر مفید تجهیزات و کاهش نگهداری

دیمینگ و مدیریت هوشمند باعث کارکرد کمتر در توان کامل و افزایش طول عمر محصول  می ‌شود؛ 

پایش و نگهداری پیش‌بین

داده‌های لحظه‌ای درباره شار نوری ، مصرف و خطا ها امکان برنامه‌ریزی نگهداری پیش ‌بین را فراهم می ‌آورد و از خرابی ناگهانی جلوگیری می‌ کند .

اشتباهات رایج در طراحی نورپردازی کارگاهی 

با دانستن نباید های در طراحی نورپردازی کارگاهی و عدم پیروی از آن ها باعث می شود که به صورت اتوماتیک شما روشنایی استاندارد را برگزینید.
استفاده بیش از حد از تعداد چراغ‌ ها بدون محاسبه دقیق این اشتباه باعث می شود که هزینه نصب و مصرف برق بالا برود بدون آنکه بهبودی در روند کاری صورت بپذیرد. به‌ جای افزایش تعداد، بهینه ‌سازی لومن و فاصله‌گذاری را مدنظر قرار دهید .

 انتخاب محصولات بی‌کیفیت 

چراغ‌ های فاقد گواهی و با افت شار نوری سریع می ‌توانند هزینه ‌های تکراری تعمیر و تعویض و زمان ‌های توقف برای انجام این امور را افزایش دهند. 

پوشش ندادن نقاط مهعم و حساس

در طراحی اولیه نورپردازی و روشنایی باید پیش بینی کنید که در چه مکان هایی قرار است چه کاری صورت بگیرد نه آن که تناسبی بین محل نصب نور ها و نقشه قرار گیری راهرو ها و مکان های فعالیت افراد وجود نداشته باشد.

استفاده از محصولات غیرتخصصی در محیط صنعتی 

چراغ‌ های خانگی و تجاری معمولاً فاقد استاندارد های کافی هستند و بیشتر جنبه زیبایی و نمایشی دارند تا ایجاد نور کافی پایدار و مطلوب برای کارگاه‌ ها.

نتیجه‌گیری و توصیه‌ های نهایی در نورپردازی کارگاهی

یک سیستم نورپردازی استاندارد برای محیط‌های کارگاهی باید از ترکیب رویکرد های فنی مانند انتخاب تجهیزات مطابق IP ، بازده بالا ، CRI و CCT مناسب، طراحی محل نصب ( ارتفاع نصب، فاصله‌گذاری، کاهش خیرگی ) و مدیریت عملیاتی ( کنترل ‌ها ، برنامه سرویس ) حاصل شود. استفاده از مقادیر مرجع روشنایی ( لوکس و لومن ) مطابق استاندارد ها و راهنمایی ‌های مؤسسات تخصصی  و اعمال ضریب نگهداری واقعی، تضمین‌ کننده عملکرد قابل ‌اتکا و اقتصادی سیستم خواهد بود .