نقدی بر سریال های رمضان ۱۴۰۰

جملات بالا بخشی از گفته های علی خودسیانی ـ نویسنده و کارگردان تلویزیون ـ است که در گفت و گویی با ایسنا و در نقد سریال های ماه رمضان عنوان شده است.

او که تجربه همکاری با کارگردان هایی مثل حسن فتحی، بیژن بیرنگ، شاپور قریب، داریوش فرهنگ و محمد رحمانیان را در مقام نویسنده مجموعه های تلویزیونی دارد، درباره خروجی سریال‌های رمضان ۱۴۰۰، معتقد است که این سریال‌ها نسبت به سال‌های گذشته از سطح کیفی نازلی برخوردارند.

خودسیانی ادامه می دهد: یک زمان ما شکایت می کردیم که چرا مخاطبان تلویزیونِ ما به سمت سریال های ترکیه ای ترغیب می شوند، سریال هایی که بدآموزی دارند و بحث خیانت و روابط چند جانبه در آنها رواج دارد. بعد به جای اینکه برویم سریال های جذاب تر بسازیم، عملا سوژه ها و موقعیت های سریال های ترکیه ای و به مراتب بدتر از آن را به مخاطب دادیم. در هر سریالی که می بینیم، همه به هم دروغ می گویند و با هم دشمن هستند.

مثلث عشقی، احضار روح، شخصیت های فضول و ...

این نویسنده تصریح می کند: مخاطب در شب های مناسبتی، تلویزیون را که باز می کند، در هر شبکه یک مثلث عشقی می بیند. طرف مرده است و بقیه دنبال جنازه می دوند. بعد یک دفعه در یک قسمت به دنبال این هستند که با آن روح حرف بزنند. بدتر از آن، آن روح ارزش نگاه کردن ندارد! اغلب شخصیت ها غیرجذاب هستند، آدم های مسن بد دهن و بی تربیت! همه شخصیت ها فضول! ما واقعا چه می سازیم؟! به جای اینکه حداقل یکسری بازیگر درست و حسابی در این ایام ببینیم که شخصیت های درستی را ایفا می کنند.

کاراکترهای «یاور» به جای دیالوگ، شعار می دهند

او در همین زمینه با اشاره به خروجی نه چندان باورپذیر سریال «یاور»، با اعتقاد بر اینکه سعید مطلبی (نویسنده یاور) از نویسندگان قَدَر تلویزیون است، در عین حال خاطرنشان می کند: آقای مطلبی قبل از انقلاب فیلمنامه می نوشتند، بعد از انقلاب هم با اسم های مستعار می نوشتند و بعد دوباره کارهایی مثل «ستایش» را چندین سال نوشتند. ایشان نویسنده ای نیست که دیالوگ نشناسد. جای تعجب است اغلب دیاگوگ ها در این سریال شعاری است. کاراکترها به جای دیالوگ، شعار می گویند. اگر دهه ی ۶۰ این سریال را می ساختند مردم می گفتند انقدر شعار ندهید. نمی دانم حالا چرا به اینجا رسیده ایم؟
سریال یاور

ترس و لرزی از جنس ساخت «احضار»

خودسیانی با اشاره به محتوای سریال رمضانی «احضار» و سطح کیفی آن در گونه ماورا و معرفتی، اظهار می کند: کسانی که در صدر نشسته اند، مثل مدیران، تاثیرگذارند. آن زمان که ساخت چنین سریال هایی آغاز شد، خیلی ها نسبت به ساخت چنین سریال هایی (گونه ماورا) اعتراض می کردند. همین حالا هم سازندگان «احضار» دست و پا شکسته جلو آمده اند و دغدغه توجیه کردن دارند؛ اینکه برای مثال توضیح بدهند احضار روح شرعا درست است یا نه. احساسم این است که عوامل و مدیران رسانه با ترس و لرز جلو آمده اند تا مبادا کسی اعتراض کند. به همین دلیل مدام باید توجیه کنند؛ بنابراین در کار هم به جای اینکه نمایش ببینیم آدم ها را می بینیم که فقط رفتارهایشان را توجیه می کنند.

اشکال کار از فیلمنامه ها نیست

این فیلمنامه نویس با بیان اینکه ضعف فیلمنامه را در مجموعه های تلویزیونی قبول ندارد، در این زمینه تصریح می کند: هیچ کدام از فیلمنامه نویس ها، نویسندگان تازه به دوران رسیده ای نیستند. حداقل اگر نویسنده ها، تازه کار باشند، کارگردان و تهیه کننده سریال ها افراد قَدَری هستند که سال های سال، تجربه پشت کار بوده است. اما نمی دانم این چه اتفاقی است که می افتد؟ این سریال ها را مخاطب وقتی می بیند، احساس بلاتکلیفی می کند.

او علت اصلی نزول کیفیت سریال های رمضان را متوجه مدیران رسانه می داند و می گوید: نه نویسنده و نه کارگردان و تهیه کننده در خروجی کار مقصر نیستند. اینها مجبورند هر چه که مدیران می گویند را دیکته کنند. من همین حالا نگارش فیلمنامه ای را در دست دارم، آنقدر نظر می دهند که آدم می گوید فقط کار تمام شود و مهم نیست خروجی چه باشد.

فیلمنامه های فوق العاده ای که پشت درهای صداوسیما می مانند

نویسنده سریال «مرز خوشبختی» در بخش دیگری از گفت و گوی خود با ایسنا یادآور می شود: انگار مسئولان تلویزیون نمی دانند این مناسبت ها چه زمانی است. دو ـ سه ماه مانده به ایام رمضان کار را به سازندگان نورچشمی می دهند که از پس کار هم برنمی آیند. در حالی که اطمینان دارم چندین طرح فوق العاده مناسبتی پشت درهای سازمان صداوسیما مانده اند. آخر هم اعلام می شود، ۸۰ درصد رضایتمندی داشته ایم؛ نمی دانم چگونه این میزان رضایتمندی را محاسبه می کنند.

«احضار» دست و پا شکسته

خودسیانی سپس در نقد مجموعه «احضار» به کارگردانی علیرضا افخمی چنین مطرح می کند: آقای افخمی سال ها پیش در سازمان صداوسیما به عنوان ناظر کیفی حضور داشتند و همزمان هم کار می کردند. متن هایی هم که آن موقع نوشته می شد، کمی جسورانه تر بود. اما مجموعه «احضار» به نظر می رسد دست و پا شکسته جلو رفته است، وگرنه ایشان کارگردان باتجربه ای هستند و فردی که ۲۰ سال ناظر کیفی باشد و سال های سال کار مناسبتی برای تلویزیون تولید کند، فیلمنامه خوب را می شناسد، به خوبی هم تشخیص می دهد که فیلمنامه خوب یا بد چه ویژگی هایی دارد. به نظر می رسد همین طوری گفته شده است که کار تولید شود و فرصتی هم نبوده که فیلمنامه بازنویسی شود.

ما سریال را می سازیم، مهم نیست مخاطب راضی است یا خیر

نویسنده سریال های «نوعی دیگر» و «دنیای شیرین دریا» (به کارگردانی بهروز بقایی در دهه ۷۰) تصریح می کند: به اینجا رسیده ایم که سازندگان فقط کار را می سازند تا پولشان را بگیرند و مهم نیست کار چگونه از آب درآمده است. متاسفانه الان اغلب سازندگان سریال های تلویزیون تبدیل به مرده شور شده اند که برایشان مهم نیست، مرده ها به بهشت می روند یا جهنم؛ می گویند کار خودمان را انجام می دهیم. ما سریالمان را می سازیم و پولمان را می گیریم اینکه مخاطب راضی باشد یا نه مهم نیست. چرا؟ چون خیالشان راحت است که دوباره سال آینده همین بازار را دارند. سالی یک سریال هم بسازند مخارج همه ی زندگی و سفر و ... را هم درمی آورند. مخاطب اهمیت چندانی ندارد.

امسال دریغ از هر سال دیگر

علی خودسیانی در پایان با بیان اینکه رمضان امسال تلویزیون دریغ از هر سال دیگر به ساخت چنین سریال هایی اقدام کرده است، عنوان می کند: من اگر به جای رئیس سازمان صداوسیما بودم، گروه فیلم و سریال را یا یک خانه تکانی اساسی می کردم و افراد جدید می آوردم و یا اینکه کلا این بخش را تعطیل می کردم. اگر یک هزارم هزینه هایی که برای ساخت این سریال ها صرف می شود را حداقل صرف دوبله سریال های خوب و به درد بخور کنند، وضعیت بهتر خواهد بود. الان تمام شبکه های خارجی مملو از سریال های عجیب و غریب و جذاب است. اینجا هم که کپی رایت ندارد، حداقل ۱۰ سریال به درد بخور در تلویزیون می بینیم.