به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، روند صعودی نرخ ارز در چهار ماه گذشته، این روزها موجی از نگرانی را مهمان بازار کشور کرده؛ تا جایی که هر دلار آمریکا با افزایش حدود 7 هزار تومانی، تاکنون از کانال 14 هزار تومان وارد کانال 21 هزار تومان شده است.
تحلیلگران بازار ارز معتقدند که نوسان نرخ حواله درهم در هفته‌های گذشته، اثر زیادی در تغییر نرخ ارز داشته است. رییس‌کل بانک مرکزی نیز در تازه‌ترین یادداشت اینستاگرامی خود، اشاره‌ای به این موضوع داشت. عبدالناصر همتی عنوان کرد: «قبلا هم تاکید کرده‌ام، تلاطم این روزهای بازار، عمدتا از عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار حواله ارز، به خاطر مشکلات ناشی از کرونا در ابتدای سال نشات گرفته است.»
به نظر می‌رسد کرونا باعث شده که بخشی از تقاضا در ابتدای سال نتواند نیاز ارزی خود را مرتفع کند و در هفته‌های اخیر به شکل انباشته شده وارد بازار شده و قیمت ارز صرافی‌ها را تحت فشار قرار داده است. در کنار این، صادرات پس از بازگشایی مرزها که به دلیل کرونا بسته شده بودند، به اندازه گذشته احیا نشده‌اند که به چنین تقاضاهایی پاسخ دهد.
با این وجود، به اعتقاد رییس‌کل بانک مرکزی، این تقاضای تجمیع شده فروکش خواهد کرد. به گفته همتی، «بانک مرکزی دخالت هدفمند خود در بازار را به تشخیص خود و با در نظر گرفتن مصالح عالیه اقتصادی کشور اعمال خواهد کرد. بانک مرکزی یک‌بار در مهرماه سال ۹۷ توان خود را نشان داد.»
وی تاکید کرد: «برخی به خاطر اشتباه محاسباتی تا دوسال برای فروش دلارهای ۱۹ هزار تومانی خود معطل ماندند. امروز نیز ریسک بازار ارز برای سرمایه‌گذاری به شدت افزایش پیدا کرده است و من نیز وظیفه دارم این را به فعالان اقتصادی گوشزد کنم.»
مقصر افزایش نرخ ارز کیست؟
در این شرایط، اما در رابطه با دلایل افزایش نرخ دلار در بازار، کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی دیدگاه‌های دیگری نیز دارند. مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در خصوص افزایش نرخ ارز می‌گوید: «در میان بازارهای اصلی چون ارز، طلا، بورس و مسکن، وضعیت بازار ارز از بخش‌های دیگر بهتر است، زیرا ارز در یک‌سال رشد نهایتا ۴۰ درصدی داشته، اما در مورد مسکن آمارهای رسمی از افزایش ۶۰ درصدی خبر می‌دهد یا بازار سرمایه چنان رشدی داشته که حیرت‌آور است. به همین دلیل از اساس، انتظار ارزان ماندن ارز در این شرایط بی‌جا است.»
وی تاکید می‌کند: «نباید فراموش کنیم هم اکنون هم به بخشی از تقاضای ارز، بانک مرکزی پاسخ می‌دهد. در واقع تمام کالاهای مجاز از طریق ارزی که بانک مرکزی تهیه کرده وارد می‌شوند. این در حالی است که تمام تلاش‌های نهاد سیاست گذاری پولی برای کنترل تقاضا تاکنون موفق نبوده است و یک گشت ساده در بازار کشور این را نشان می‌دهد.»
حریری با تاکید بر اینکه وضعیت بازار کالا در ایران نشان می‌دهد هنوز اقتصاد ما با معضل قاچاق روبروست، عنوان می‌کند: «به باور من بعید است سالانه کمتر از ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار قاچاق کالا داشته باشیم. در نتیجه من حتی نمی‌توانم تصور کنم قاچاق کالا به کشور ما صفر شده است؛ گرچه کاهش چشمگیری داشته، اما همین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار فشار تقاضا را افزایش می‌دهد.»
وی تصریح می‌کند: «از سوی دیگر ایرانیان رتبه اول خرید ملک در ترکیه را به دست آورده‌اند و علاوه بر همسایه غربی در کشورهایی چون اسپانیا و کانادا هم این روند افزایش داشته است. اینها ارز خود را از کجا تامین می‌کنند؟ مشخص است که این تقاضا غیرقانونی است.»
عضو اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: «همچنین برخی لابی‌های قدرتمند تلاش دارند برخی کالاها را هم به انحای مختلف و مثلا بدون ارز وارد کنند مانند خودروهای لوکسی که در انبار گمرک مانده است. مجموعه این عوامل سبب شده تقاضا در شرایطی که عرضه با اخلال مهمی روبه‌رو است، افزایش یابد. به همین دلیل باید پذیرفت بانک مرکزی در این زمینه فعال مایشا نیست.»
چرا نرخ دلار بالا رفت؟
جمال رزاقی، رییس اتاق بازرگانی شیراز نیز معتقد است: «افزایش نرخ درهم به بالای ۵۵۰۰ تومان و عدم تامین ارز فعالان اقتصادی در سامانه نیما و افزایش تقاضا در بازار آزاد منجر به افزایش نرخ دلار شده است.»
به گفته وی، «با توجه به تاثیرپذیری نرخ دلار از حواله درهم و پیش‌بینی رشد آن، قیمت دلار نیز همچنان افزایشی باشد، بنابراین پیشنهاد می‌شود که بازارساز عرضه حواله را تقویت کند.»
رزاقی عنوان می‌کند: «به اعتقاد برخی تحلیلگران، رشد باثبات نرخ ارز در هفته گذشته به دلیل شرایط و اخبار سیاسی بوده و احتمال ریزش قیمت‌ها در روزهای آتی وجود دارد. از طرفی به اعتقاد برخی دیگر از تحلیلگران، تداوم رشد نقدینگی و افزایش انتظارات تورمی، کاهش بیشتر ارزش ریال را به دنبال داشته و نرخ دلار همچنان افزایشی خواهد بود.»
درآمد ارز کم شد
اما عباس آرگون، کارشناس اقتصادی در رابطه با افزایش نرخ ارز در روزهای گذشته می‌گوید: «بخش اصلی این مشکل باز می‌گردد به کاهش درآمدهای ارزی. در واقع اگر کاهش درآمدهای ارزی این نوسانات هم رخ نمی‌داد. در این میان باید توجه داشت هم کاهش قیمت نفت و هم میزان فروش نفت کاهش را تجربه کردند.
او می‌افزاید: «علاوه بر این شیوع ویروس کرونا نیز اثرات خود را بر جا گذاشت که به کاهش صادرات غیرنفتی منجر شد. درواقع با شیوع کرونا، امکان تردد محدود شد و این امر بر مراودات تجاری نیز اثرگذار بود. از سوی دیگر، بخشی از منابع کشور هم فریز شدند و به کشور باز نمی‌گردند.»
آرگون تصریح می‌کند: «منابع ارزی ایران اندک نیست، اما امکان جابجایی آن به داخل کشور وجود ندارد و به همین دلیل درواقع امکان صرف آنها نیز وجود ندارد.»
این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: «در نتیجه این اخلال در درآمد ارزی طبیعی بود که روزهای گذشته افزایش نسبی قیمت ارزهای مختلف را تجربه کنیم. رفت و برگشت قیمت‌ها در بازار ارز نیز ناشی از چسبندگی بالای قیمت از یک سو و مقاومت کسانی است که از قیمت های بالا سود می‌برند. از سوی دیگر است. البته بحث قطعنامه‌ای که علیه ایران صادر شد نیز تبعات روانی خود را دارد که به شکل کوتاه مدت می‌تواند قدرت پول ملی را کاهش دهد اما این اثر مقطعی است.»
آرگون متذکر می‌شود: «البته باید توجه داشت در همین ماه‌های سپری شده سال ۹۹ هم رشد قیمت‌ها و تورم را داشتیم و طبیعی است وقتی تورم عمومی وجود دارد، نرخ ارزهای دیگر هم روندی مشابه را تجربه کند. به بیان دیگر، عوامل گوناگونی در کاهش قدرت پول ملی کشور داشته است که البته رفع همه آنها در کوتاه‌مدت ممکن نیست.»
ارز را دائما سرکوب کردیم
در همین حال، مجید سلیمی‌بروجنی، تحلیلگر اقتصادی می‌گوید: «نگاهی به سرنوشت اقتصاد ایران در ۴ دهه گذشته گویای این حقیقت است که به هنگام التهابات بازار دلار، سایر بازارها نیز دنباله‌رو دلار می‌شوند. به بیان دیگر، سایر قیمت‌ها در بازارهایی همچون طلا، خودرو، مسکن هر گدام با ضریب معینی خودشان را با قیمت دلار تطبیق می‌دهند.»
وی می‌افزاید: «نرخ ارز بارها و بارها در اقتصاد ایران سرکوب شده است. به طور نمونه، نگاهی به روند نرخ ارز در دهه ۸۰ شمسی به ما خواهد گفت که متوسط قیمت دلار در طول ده سال تنها ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است، ولی این سرکوب قیمتی بلافاصله با یک جهش قوی در سال‌های ۹۰ و ۹۱ جبران شده است.»
این تحلیلگر اقتصادی متذکر می‌شود: «این جهش‌های سنگین نتوانست درسی به دولتمردان بدهد؛ چراکه یک‌بار دیگر در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۶ تاکتیک تثبیت نرخ ارز در شرایط بالا بودن درآمدهای ارزی را پیش برد و این بار به شکل سنگین‌تری و با افزایش عجیب نرخ ارز مواجه شد و در سال ۹۷ جهش بالای ۲۰۰ درصد را تجربه کرد.»
سلیمی‌بروجنی عنوان می‌کند: «یکی از بهانه‌هایی که دولتمردان با کمک آن، نرخ ارز را سرکوب می‌کرده‌اند، این بوده که جامعه آمادگی لازم را برای پذیرش افزایش قیمت ارز ندارد. به همین دلیل هم در طول چند دهه گذشته هر گونه اصلا در سازوکار ارزی کنار گذاشته شد.»
