دلیل بی‌حسی یا گزگز پا‌ها چیست؟

بی‌حسی صورت، بدن یا دست‌ها و پاها، یکی از شایع‌ترین علامت‌های ام‌اس (MS) است و می‌تواند در مرحله بسیار اولیه‌ی این بیماری روی بدهد.

اما بی‌حسی یا گزگز پا‌ها می‌تواند ناشی از بیماری‌هایی غیر از ام‌اس باشد که برخی از آن‌ها قابل درمان هستند. یعنی هرچند ممکن است ام اس، پشت آن چیزی باشد که در پاهایتان در حال روی دادن است، اما نباید تصور کنید که ام اس، مشکل شماست. گاهی بی‌حسی پا‌ها می‌تواند علامتی از یک عارضه‌ی تشخیص داده نشده، مانند دیابت یا کمبود یک ماده مغذی در بدن باشد که نیاز به درمان فوری دارد.

در این مطلب از تبیان به برخی از شایع‌ترین دلایل بی‌حسی یا گزگز پا‌ها می‌پردازیم و از علامت‌هایی می‌گوییم که ممکن است نشان‌دهنده‌ی عارضه‌ای باشند. لازم به یادآوری است که تنها یک پزشک متخصص می‌تواند معلوم کند علت علائمی که دارید چیست و شما باید هر تغییری در حس پاهایتان (یا هرگونه تغییری در هر قسمت دیگری از بدن) را به پزشک گزارش دهید.

ام اس (MS)

اگر در حال حاضر تشخیص داده شده که دچار مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) هستید، احتمالاً همین بیماری علت بی‌حسی پاهایتان است، مگر اینکه علائم آشکار عارضه‌ی دیگری را از خود نشان دهید. این طبیعی است که فرد دچار ام اس بگوید که پاهایم بی‌حس هستند؛ در واقع این مسئله در بیشتر مواقع برای چنین بیمارانی وجود دارد.

اگر بی‌حسی یا گزگز پاهایتان ناشی از ام اس باشد، طی روز‌ها و هفته‌ها این احساس اغلب به قسمت‌های بالاتر پاهایتان نیز خواهد رسید و این بخشی از ریلپس (حمله ام اس) است.

دیگر علامت آشکاری که نشان می‌دهد ام اس عامل بی‌حسی پاهایتان است این است که در قسمتی که بی‌حسی دارید یا در پای مخالفتان احساس ضعف نیز می‌کنید. افرادی که به ام اس مبتلا هستند ممکن است در یکی از پا‌ها بیشتر احساس ضعف کرده و در پای دیگر بیشتر بی‌حسی داشته باشند.

پزشک نورولوژیست برای اینکه تشخیص دهد بی‌حسی پاهایتان از ام اس است یا نه، معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد تا واکنش‌تان را نسبت به ارتعاش و تغییرات دما در این ناحیه بسنجد. پزشک از شما رفلکس‌هایی را می‌خواهد که احتمالاً بیشتر به ام اس مربوط می‌شوند تا دیگر علل بالقوه‌ی بی‌حسی پاها.

علائم خاصی می‌توانند پزشک را به این نتیجه برسانند که دچار عوارض دیگری غیر از ام اس هستید. این علائم اغلب به محل احساس ناراحتی مربوط می‌شوند. ام اس به ندرت موجب تغییرات حسی در تنها یک قسمت از پا مثلاً پاشنه یا انگشت بزرگ می‌شود. همچنین به ندرت پیش می‌آید که ام اس موجب تغییرات حسی فقط در زمانی شود که وزن خود را روی پایتان می‌اندازید یا کفش‌های خاصی را می‌پوشید.

دیابت

بیش از نیمی از افرادی که دیابت دارند به نوعی از نوروپاتی یا نقص عملکرد عصب نیز دچار هستند. دیابت یکی از شایع‌ترین علت‌های نوروپاتی اعصاب محیطی است که می‌تواند موجب بی‌حسی، ضعف و درد عموماً در دست‌ها و پا‌ها شود. گاهی نوروپاتی اعصاب محیطی می‌تواند علامتی از دیابت تشخیص داده نشده باشد و برخلاف چیزی که عده‌ای عقیده دارند، لازم نیست شما دهه‌ها یا حتی سال‌ها دیابت داشته باشید تا دچار نوروپاتی شوید.

اگر در حال حاضر مبتلا به ام اس هستید پس تحت نظر پزشک بوده و به طور مرتب تست‌هایی انجام می‌دهید که اگر دیابت داشته باشید شناسایی خواهد شد؛ اما اگر مطمئن نیستید خوب است این مسئله را با پزشکتان در میان بگذارید.

کمبود مواد مغذی

کمبود بعضی از ویتامین‌ها و دیگر مواد مغذی می‌تواند نوروپاتی اعصاب محیطی ایجاد کند. شایع‌ترین این کمبودها، کمبود ویتامین B۱۲ است. اگر کسی که به ام اس مبتلاست دچار کمبود ویتامین B۱۲ باشد، اما جدی گرفته نشود اشتباه بزرگی است، زیرا چیزی است که درمان دارد. اما اگر نادیده گرفته شود می‌تواند آسیبی بزند که ممکن است قابل برگشت نباشد.

در صورتی که دیابت داشته باشید، کمبود مواد مغذی نیز می‌تواند در احتمال نوروپاتی نقش داشته باشد. در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ دانشمندان دریافتند در میان افرادی که دیابت نوع دوم دارند، آن‌هایی که دچار نوروپاتی اعصاب محیطی هستند معمولاً سطح اسیدفولیک و ویتامین B۱۲ بدنشان نسبت به کسانی که نوروپاتی اعصاب محیطی ندارند پایین‌تر است.
اما شما نباید بدون اینکه علت نوروپاتی خود را بدانید مکمل ویتامین B۱۲ مصرف کنید، چون ویتامین B۱۲ بیش از اندازه می‌تواند باعث نوروپاتی حسی (sensory neuropathy) شود.

مشکلات تیروئید

کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث نوروپاتی اعصاب محیطی شود. خیلی از افرادی که دیابت دارند دچار کم کاری تیروئید نیز هستند. این دو عارضه ممکن است در ترکیب با هم، احتمال علائم حسی پا‌ها را افزایش دهند.

مصرف الکل

الکل یک علت کاملاً شناخته شده برای نوروپاتی اعصاب محیطی است. ضمناً اعتیاد به الکل می‌تواند موجب عادات بد غذایی شده و فرد را در معرض کمبود مواد مغذی قرار داده و منجر به افزایش احتمال نوروپاتی شود.

مشکلات قلبی و عروقی

داشتن دسته‌ای از مشکلات قلبی و عروقی می‌تواند منجر به نوروپاتی اعصاب محیطی شود، حتی اگر هر یک از این مشکلات به تنهایی چنین علامتی ایجاد نکنند. اگر لب مرز ابتلا به دیابت هستید و کلسترول و فشارخونتان هم بالاست و سیگار هم می‌کشید، پس می‌توانید دچار نوروپاتی اعصاب محیطی هم بشوید.

مشکلات طناب نخاعی

بعضی از مشکلات مربوط به طناب نخاعی می‌توانند سبب بی‌حسی پا‌ها شوند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها ام اس است. ام اس می‌تواند سبب ضایعاتی در طناب نخاعی شود، اما باید دیگر علت‌های بالقوه را نیز مدنظر داشت.

کمبود مس نیز مانند کمبود ویتامین B۱۲ می‌تواند موجب مشکلاتی در طناب نخاعی شود، همان‌طور که یک تومور، آبسه و دیگر توده‌ها در این ناحیه می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. اگر تست تصویری ستون فقرات بخشی از روتین چکاپ‌های شما بابت ام اس‌تان است، شناسایی هر ضایعه‌ای در این قسمت نباید کار سختی باشد.

عصب تحت فشار

وقتی عصب پشتی درشت‌نی که حس را به کف پا منتقل می‌کند تحت فشار قرار می‌گیرد به آن سندرم تونل تارسال می‌گویند. علت‌های این سندرم ممکن است تورم ناشی از رگ به رگ شدن قوزک پا، بیماری‌هایی مانند دیابت و آرتریت؛ که سبب التهاب و فشردگی عصب در این قسمت می‌شوند؛ صافی کف پا یا افتادگی گودی کف پا، واریس، کیست، تورم تاندون‌ها و یا برآمدگی روی استخوان باشد.

سندرم تونل تارسال می‌تواند موجب بی‌حسی، گزگز و سوزش و درد شود. این عارضه با معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده شده و بسته به شدت بیماری، هم با روش جراحی و هم با روش غیرجراحی قابل درمان است.

کفش نامناسب

گاهی بی‌حسی پاهایتان دلیل ساده‌ای دارد: کفش‌هایتان! اگر کفشی به پا کنید که خیلی تنگ باشد می‌تواند تا حدود زیادی در پاهایتان بی‌حسی ایجاد کند. شما همیشه باید به کفش‌هایی که می‌پوشید دقت کنید و به دنبال کفش‌هایی باشید که بتوانند به خوبی از پاهایتان حمایت کنند و سنگین نباشند.

سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره یک اختلال نادر است که در آن سیستم ایمنی بدن به عصب‌ها حمله می‌کند. علائم اولیه‌ی این عارضه معمولاً شامل ضعف و گزگز در پا‌ها می‌شود که می‌تواند پیشرفت کرده و تمام بدن را فلج کند. ضعف تا مرحله‌ی فلج شدگی، از ویژگی‌های بارز سندرم گیلن باره است. سندرم گیلن باره اغلب به دنبال یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. پزشکان از سابقه پزشکی بیمار و انواعی از تست‌های نورولوژیکی برای تشخیص این عارضه استفاده می‌کنند.

سکته مغزی

بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، دست‌ها یا پاها، خصوصاً در یک سمت بدن می‌تواند علامت سکته مغزی باشد. این علامت می‌تواند با دیگر علائم سکته مغزی همراه باشد، مانند اختلال حواس ناگهانی یا مشکل در تکلم، ایجاد مشکل ناگهانی در دید یک یا هر دو چشم، ایجاد مشکل ناگهانی در راه رفتن یا یک سردرد ناگهانی. سکته مغزی نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد، بنابراین باید هر چه زودتر با ۱۱۵ تماس بگیرید.

عوارض جانبی دارو

تقریباً یک‌سوم افرادی که HIV یا ایدز دارند، به دلیل این ویروس یا دارو‌هایی که مصرف می‌کنند دچار آسیب‌هایی در اعصاب محیطی می‌شوند. علائم می‌توانند شامل بی‌حسی یا از دست دادن حس در انگشتان پا و کف پا، همراه با احساس سوزش، گرفتگی یا گزگز و سوزن سوزن شوند. مهارکننده‌های نوکلئوزیدی ترانس کریپتاز معکوس، اغلب موجب نوروپاتی اعصاب محیطی می‌شوند. هیدروکسی اوره که یک داروی سرطان است نیز می‌تواند احتمال نوروپاتی اعصاب محیطی را افزایش دهد.

افرادی که تحت درمان سرطان هستند نیز ممکن است تحت تأثیر دارو‌های شیمی‌درمانی دچار نوروپاتی اعصاب محیطی شوند. برخی از دارو‌های شیمی درمانی بر عصب‌های حسی در پا‌ها و دست‌ها اثر گذاشته و سبب بی‌حسی و گزگز در انگشتان دست و پا می‌شوند.

سرمازدگی

سرمازدگی زمانی است که پوست و بافت‌های زیر آن دچار سرمازدگی شده و یخ بزنند. این اتفاقی است که معمولاً به دلیل قرار گرفتن در معرض هوای بسیار سرد روی می‌دهد. بعد از اینکه پوستتان بسیار سرد و قرمز شد، شروع به بی‌حس و سخت شدن می‌کند و رنگ پریده به نظر می‌رسد. سرمازدگی در انگشتان دست و پا معمول است. اگر متوجه علائم آن شدید هر چه سریع‌تر به جای گرمی بروید و خودتان را گرم کنید.

اگر مطمئن نیستید علت بی‌حسی پاهایتان چیست بهترین کار این است که به یک پزشک مراجعه کنید تا اگر عارضه‌ای دلیل آن است، تشخیص درست داده شده و مشکلتان حل شود.

منبع: برترین‌ها