تجاوز ژاپن

در ۸ دسامبر ۱۹۴۱ که ژاپن عليه بريتانيا اعلان جنگ داد انگليس تنها دو کشتى جنگى در سنگاپور داشت که آنها به‌زودى غرق شدند. ژاپنى‌ها به‌راحتى از طريق تايلند به طرف پائين شبه‌جزيره، حرکت کردند و در ۱۵ فوريه ۱۹۴۲ انگليس تسليم شد.


ژاپنى‌ها تغييرات اندکى در حکومت شبه‌جزيره به‌وجود آوردند با اين حال جنبش ناسيوناليستى مالايو از اين دوران تأثير زيادى پذيرفت و مالايوها در دوران جنگ به مخالفت با آنها پرداختند و فعالانه به آنها کمک کردند و خدمات غيرنظامى در مالايا همانند گذشته ادامه يافت.


انگليسى‌ها قبل از ترک مالايا، به تنها گروه سازمان يافته ضد حزب کمونيست مالايا تعليماتى به‌منظور انجام مقاومت مسلحانه دادند.


آنها بعداً ”ارتش ضد ژاپنى خلق مالايا“ (M.P.A.J.A.) را تشکيل دادند و در کنار آن يک گروه حامى غير نظامى به نام ”اتحاديه ضدژاپني“ شکل گرفت. اغلب اعضاء هر دو گروه را چينى‌ها تشکيل مى‌دادند.


در ۱۹۴۳ افسران اطلاعاتى انگليس با ”ارتش ضد ژاپنى خلق مالايا“ تماس برقرار نموده و يک توافق‌نامه ميان آنها به‌منظور دريافت اسلحه و مهمات از فرماندهى عالى نيروهاى متفقين به امضاء رسيد. تا پايان جنگ اعضاء ارتش مقاومت که تعداد آنها به ۶۰۰۰ تن مى‌رسيد چند عمليات صورت دادند و خسارات اندکى بر ژاپنى‌ها وارد ساختند. با شکست ژاپنى‌ها در ۱۹۴۵، انگليس بار ديگر به مالايا بازگشت اما در فاصله شکست ژاپن تا بازگشت انگليس اعضاء ارتش ضد ژاپنى خلق مالايا از جنگل‌ها خارج شدند و در شهرها مورد استقبال قرار گرفتند و در اين فاصله در برخى قسمت‌ها حکومت تشکيل دادند. با بازگشت انگليس اين ارتش قبول کرد سلاح‌هاى خود را به نيروهاى انگليسى تسليم کند. اما بسيارى از سلاح‌هاى خود را همچنان حفظ کرد. در همان حال انگليسى‌ها بر بازگشت با شرايط تازه‌اى در مالايا روبه‌رو شدند که تحولات بعدى عمدتاً ناشى از اين شرايط بود.

فدراسيون مالايا

در طول جنگ انگليسى‌ها طرحى براى ايجاد اتحاديه مالايا (شامل ايالات مالايو و کلنى تنگه‌ها) بعد از خروج ژاپنى‌ها تدارک ديده بودند. که در واقع نوعى ايجاد تمرکز از طريق اعلام وفادارى مردم به فرماندار سلطنتى انگليس به جاى بيعت با سلاطين محلى بود. طرح اتحاديه مالايا با مخالفت مالايوها روبه‌رو شد. رهبرى اين مخالفت با حزب آمنو (Umno) بود که توسط داتوعون جعفر يک مالايوى جوهورى در ۱۹۲۶ بنيان گذاشته شده بود. ماه‌ها کشمکش ميان انگليس و رهبران محلى منجر به کنارگذاردن طرح دولت مرکزى شد و در اوايل فوريه ۱۹۴۸ طرح فدراسيون مالايا شامل ۹ ايالت مالايو، پنانک و مالاکا به مرحلهٔ عمل درآمد که در رأس آن يک کميسر عالى انگليس به‌عنوان نماينده تاج و تخت انگليس و سلاطين مالايو قرار داشت. يک شوراى مشورتى اجرائى و يک شوراى قانونگذارى شامل نمايندگانى از ايالات و شوراهاى کلنى تنگه‌ها وى را يارى مى‌کردند.

وضع اضطرارى

حزب کمونيست مالايا در ۱۹۴۶ دست به شورش زد و يک سياست خرابکارى را در پيش گرفت که هدف‌هاى آن عمدتاً تهديد پاسگاه‌هاى پليس و خطوط ارتباطى بود. مقامات انگليس به‌منظور مقابله با اين شورش در ۱۶ ژوئن ۱۹۴۸ وضعيت فوق‌العاده اعلام کردند.


به‌تدريج چريک‌ها به مناطق جنگى عقب رانده شدند اما عمليات عليه آنها فشار سنگينى را بر اقتصاد کشور وارد ساخت. وضع اضطرارى که ۱۲ سال ادامه يافت و تلفات آن به يازده هزار نفر بالغ شد براى حکومت مالايا با ۵۶۷ ميليون دلار (آمريکا) هزينه در برداشت.

استقلال مالزى

انگليس در ۱۹۴۸ قول داده بود که به فدراسيون مالايا خودمختارى اعطاء کند. در همان حال احزاب سياسى در مالايا يکى بعد از ديگرى شکل مى‌گرفت و فعاليت‌هاى سياسى افزايش مى‌يافت. چينى‌هاى غيرکمونيست در ۱۹۴۹ (جامعه چينى‌هاى مالايو (MCA) را تشکيل دادند. هندى‌ها کنگره هندى‌هاى مالايو (MIC) را سه سال قبل از آن تشکيل داده بودند. در همان حال داتوعون تلاش کرد ديگر نژادها را نيز وارد سازمان سياسى خود (آمنو) کند. اما با شکست اين طرح وى آمنو را ترک کرد و ”حزب استقلال مالايو“ را تشکيل داد که همه مالايوهاى تبعه فدراسيون مالايو را دربر بگيرد. در ۱۹۵۲ تنکو عبدالرحمن رئيس تازه آمنو يک ائتلاف با شرکت MCA تشکيل داد. اين ائتلاف توانست در انتخابات به پيروزى رسيده و از ۱۲۴ کرسى پارلمان ۹۴ کرسى را به‌دست آورد. در ۱۹۵۵ MIC نيز به ائتلاف پيوست و انقلاب به رهبرى تنکو عبدالرحمن در انتخابات پارلمان فدرال به پيروزى بزرگى رسيد. ائتلاف به همين ترتيب نماينده آزاد عمده مالزى بود و تلاش مى‌کرد مالزى را به استقلال برساند و در اين زمينه تلاش‌هاى سياسى زيادى صورت داد که کم‌کم به نتيجه رسيد و در ۲۱ اگوست ۱۹۵۷ روز استقلال (Merdeka Day)، فدراسيون مالايا شامل ۹ ايالت شبه‌جزيره، مالاکا و پنانگ به استقلال دست يافت.


به دنبال استقلال مالايا تلاش مى‌شد سنگاپور و ايالات بورنئوى شمالى انگليس نيز وارد فدراسيون شوند. در ۱۹۶۱ تنکو عبدالرحمن نخست‌وزير مالزى در سخنرانى خود در دانشگاه سنگاپور فکر تشکيل فدراسيون گسترده‌ترى را که علاوه بر شبه‌جزيره مالايا شامل سنگاپور و ايالات بورنئو (من‌‌جمله برونئي) مى‌شد، مطرح کرد. پيشنهاد وى عکس‌العمل‌هاى متفاوتى را به‌دنبال داشت انگليس از اين طرح حمايت نمود زيرا معتقد بود ”کشور - شهر“ سنگاپور و ديگر مناطق تحت‌الحمايه انگليس همچون ساراواک و صباح بعد از خروج انگليس از نظر اقتصادى و سياسى قادر به ايستادن برپاى خود نيستند در مالايا و سنگاپور نيز از اين پيشنهاد به‌طور گسترده‌اى استقبال شد. اما بلافاصله مخالفت‌هائى از جانب فيليپين مطرح شد که نسبت به برونئوى شمالى انگليس (صباح) ادعا داشت. همچنين در اندونزى هم سوکارنو و هم حزب پرقدرت کمونيست اين کشور اين پيشنهاد را يک توطئه از سوى استعمار نو خواندند. در همان زمان تنکوعبدالرحمن مذاکرات با انگليس را جهت تشکيل فدراسيون مالزى ادامه داد و در ۹ جولاى ۱۹۶۲ موافقت‌نامه‌اى را با انگليس به امضاء رساند که در آن روز ۲۱ آکوست ۱۹۶۳ به‌عنوان زمان تشکيل فدراسيون مالزى تعيين شده بود.


اعلام اين موافقت‌نامه سوکارنو را بسيار خشمگين کرد که حتى تهديد به انجام اقدامات نظامى کرد. به دنبال اين امر سوکارنو و عبدالرحمن با وساطت فيليپين به‌منظور اجتناب از برخورد نظامى در اواخر ماه جولاى در مانيل با يکديگر ملاقات نمودند و تنکو عبدالرحمن موافقت کرد که تشکيل فدراسيون را دو هفته به تعويق بياندازد تا هيئت سازمان ملل بتواند نظر مردم ساراواک و صباح را در مورد فدراسيون به‌دست آورد. هيئت اعزامى سازمان ملل براساس بررسى نتايج انتخابات گذشته اين دو منطقه و نيز مصاحبه با ۴۰۰۰ نفر از مردم گزارش داد که دوسوم مردم اين مناطق خواهان پيوستن به فدراسيون مالزى هستند البته برونئى در آخرين لحظات از پيوستن به فدراسيون مالزى هستند البته برونئى در آخرين لحظات از پيوستن به فدراسيون اجتناب کرد به اين ترتيب در ۱۶ سپتامبر ۱۹۶۳ تشکيل کشور مالزى شامل ايالات شبه‌جزيره سنگاپور، ساراواک و صباح اعلام شد. به دنبال اين امر برخورد ميان اندونزى و مالزى تشديد شد و در ۱۷ سپتامبر تظاهرکنندگان اندونزيائى به سفارتخانه‌هاى مالزى و انگليس در جاکارتا حمله بردند.


کمى قبل از آن نيز (۱۵ سپتامبر) سفراى اندونزى و فيليپين کوالالامپور را ترک کرده بودند تماس‌هاى ديپلماتيک ميان اين دو کشور تا ژانويه ۱۹۶۴ که وزراء خارجه انها براساس درخواست فرستنده ويژه سازمان ملل متحد با يکديگر در بانکوک ملاقات کردند، افزايش يافت اجلاس بانکوک و همچنين يک کنفرانس ديگر در توکيو در ژوئن ۱۹۶۲ نيز موفقيتى در جهت ايجاد مصالحه بين اين سه کشور نداشت. از سوى ديگر نيوزيلند، استراليا و انگليس براساس يک موافقت‌نامه نظامى براى کمک ارتش مالزى به اعزام نيرو و تجهيزات نظامى به مالزى پرداختند و در دسامبر ۱۹۶۴ مالزى على‌رغم مخالف اندونزى به‌مدت يکسال به عضويت غير دائمى شوراى امنيت پذيرفته شد.