در این اثر، چگونگی شکل‌گیری مراحل تاریخ در آسیای غربی و اروپا ـ در چهار هزار سال گذشته ـ بررسی می‌شود. بدین سان، این کتاب رساله‌الی است در باب فلسفه‌ی تاریخ که فصل نخست آن به تاریخ‌نگاری یونانی ـ رومی اختصاص دارد. نویسنده در فصل دوم با عنوان 'تأثیر مسیحیت' نشان می‌دهد که مسیحیت دو ایده‌ی برجسته در تاریخ‌نگاری یونانی ـ رومی را کنار می‌نهد. این دو ایده عبارت‌اند از: 1- ایده‌ی خوش‌بینانه نسبت به سرشت آدمی، 2- ایده‌ی جوهرانگار نسبت به موجودات ابدی که بنیاد فرآیند تاریخی بر آن استوار است. در فصل سوم با عنوان 'آستانه‌ی تاریخ علمی'، اندیشه‌ی تاریخ مکتب رمانتیک و دیدگاه‌های تاریخی هردر، کانت، شیلر، فیخته، شلینگ، هگل و مارکس، نیز اندیشه‌ی اثبات‌گرایی در حوزه‌ی تاریخ، بررسی و تبیین می‌شود. در فصل چهارم (تاریخ علمی) دیدگاه‌ها و اندیشه‌های نظریه‌پردازان تاریخ علمی در چهار کشور انگلستان، آلمان، فرانسه و ایتالیا تشریح می‌گردد. مباحث فصل پنجم کتاب نیز عبارت‌اند از: ماهیت آدمی و تاریخ آدمی، تخیل تاریخی، مدرک تاریخی، تاریخ به عنوان بازآفرینی تجربه‌ی گذشته، بن‌مایه‌ی تاریخ، تاریخ و آزادی، و پیشرفت به عنوان آفریده‌ی تفکر تاریخی. در بخش پایانی، نوشته‌ای از 'تی. ام. ناکس' ـ ویراستار متن اصلی کتاب ـ در شرح و معرفی دیدگاه‌ها و آثار 'آر.جی. کالینگوود' آمده است. گفتنی است به نظر 'کالینگوود' تاریخ در کتاب‌ها و اسناد گنجانده نشده است. تاریخ فقط در علاقه و مشغولیت کنونی مورخی زنده است که این اسناد را تفسیر می‌کند و به این طریق حالات ذهنی را که به کنکاش درباره‌ی آن می‌پردازد، از نو در خود احیا می‌کند.
