اثر حاضر متن اصلی 'مروج الذهب و معادن الجوهر 'به زبان عربی است که از روی چاپ باربیه دومینار و پاوه دوکورتی به تصحیح 'شارل پلا 'در هفت جلد به چاپ رسیده است .این کتاب در حکم یک فرهنگنامه تاریخی و جغرافیایی است که علاوه بر اطلاعات جغرافیایی و عقاید و آداب اقوام دیگر مانند ایرانیان و رومیان و یهودیان نگارنده, تاریخ عمومی را نیز از زمان خلقت تا سال 336هجری قمری (بدون نظم و ترتیب توالی سنوات) باز می‌گوید .کتاب در 132 باب تدوین شده و به دو بخش قبل و بعد از اسلام تقسیم گشته است .بخش نخست مشتمل است بر خلقت جهان و توصیف زمین و ذکر سرزمین‌ها و دریاها و رودها و کوه‌ها, تاریخ انبیا و اخبار ملت‌ها, (ملت یهود و مسیحی و هندی و ایرانی و یونانی و رومی و عرب) .بخش دوم از ولادت پیامبر اسلام (ص) آغاز می‌شود و تاریخ بعثت و هجرت و خلفای راشدین و اموی و عباسی را تا سال 336در بر می‌گیرد .باب اول کتاب, سخن نویسنده است درباره انگیزه و هدف او از تالیف کتاب .باب دوم توضیحی است درباره محتوا و موضوع باب‌های کتاب .متن اصلی با باب سوم 'ذکر آغاز و کار خلقت و پیدایش مخلوق 'شروع می‌شود .باب چهارم و پنجم به تاریخ پیامبران اختصاص دارد .باب‌های بعدی به مباحث متفرقه (فرق, تاریخ, جغرافیا و (...مربوط می‌شود که از آن جمله‌اند :عقاید هندوان, زمین و دریا و رودها و کوه‌ها, هفت اقلیم, ملوک چین و ترک, ملوک سریانی, ملوک موصل و نینوا, ملوک بابل, ملوک الطوایف, و شاهان ساسانی .گفتنی است ترجمه فارسی ابوالقاسم پاینده از این کتاب تاکنون چندین بار (عمدتا در 2جلد) به چاپ رسیده است .