با به قدرت رسیدن عباسیان و بنای بغداد (در سال 762م), نهضت ترجمه یونانی ـ عربی آغاز شد و بیش از دو قرن تداوم یافت .تا پایان قرن دهم, تقریبا تمام آثار علمی و فلسفی غیر مذهبی یونان در اواخر عهد باستان در زمینه‌های مختلفی چون نجوم, شیمی, فیزیک, ریاضیات, طب و فلسفه به عربی ترجمه شد .کتاب حاضر به بررسی علل و عواملی اختصاص دارد که در اوایل دوره عباسی به پیدایی و تداوم این نهضت انجامید .در این کتاب با بررسی گروه‌های اجتماعی حامی و ذینفع در نهضت ترجمه, نقش بسیار مهم سنت نوپای علمی و فلسفی عربی در ارتباط نمادین آن با این نهضت ارزیابی و تبیین می‌گردد .در پایان نیز مولف به تاثیر نهضت ترجمه در سرزمین‌های اسلامی و خارج از آن اشاره نموده احیای علوم کلاسیک در بیزانس قرن نهم را ناشی از تاثیر و ارتباط مستقیم آن با نهضت یاد شده ذکر می‌کند .کتاب از یک مقدمه و دو بخش اصلی تشکیل شده است .مقدمه با عنوان 'نهضت ترجمه یونانی ـ عربی به عنوان یک پدیده اجتماعی و تاریخی 'به طرح موضوع و جنبه‌های مورد بررسی آن اختصاص دارد .بخش اول که 'ترجمه و امپراطوری 'نام گرفته شامل فصل‌های یکم تا چهارم با این موضوعات است1 :ـ زمینه نهضت ترجمه :منابع مادی, انسانی و فرهنگی, 2ـ المنصور :ایدئولوژی حکومتی اوایل عهد عباسی و نهضت ترجمه, 3ـ المهدی و پسران :گفتمان اجتماعی و دینی و نهضت ترجمه, 4ـ المامون :سیاست‌های داخلی و خارجی و نهضت ترجمه .بخش دوم با عنوان 'ترجمه و جامعه 'نیز در برگیرنده فصل‌های پنجم تا هفتم است5 :ـ ترجمه در خدمت دانش عملی و نظری, 6ـ بانیان, مترجمان و ترجمه‌ها, 7ـ ترجمه و تاریخ, تحولات ناشی از نهضت ترجمه . کتاب با ضمایمی شامل :آثار یونانی ترجمه شده به عربی, یادداشت‌های مولف, کتابشناسی و اختصارات, ترتیب زمانی تحقیقات انجام شده درباره اهمیت نهضت ترجمه برای تمدن اسلامی, فهرست عام, و فهرست نسخ خطی به پایان می‌رسد .