مباحث این کتاب در دو بخش با شواهد گوناگون, تدوین شده است: 1ـ تاریخ تطور و مختصات نثر پارسی از آغاز دوره نثرنویسی تا پایان قرن هفتم هجری. 2ـ نقد نثر و اقسام آن (از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن هفتم). در مقدمه بخش نخست, به تفصیل در تعریف نثر و نظم و مقایسه این دو از نظر لفظ و معنی, نیز تفاوت نظم و نثر, و نظم و شعر در علم بلاغت و بیان ـ با نقل شواهد و روایات مستند ـ سخن رفته و کیفیت دید و برداشت محققان قدیم در این باب تشریح شده است. خلاصه بحث آن است که نثر پارسی در مسیر تطور و تکامل با حفظ اندک فاصله ای ـ که همان وزن عروضی است ـ به شعر نزدیک شده است. مباحث بخش نخست عبارت اند از: نثر در ایران پیش از اسلام, نثر در زبان عربی تا پایان قرن چهارم, و نثر در زبان فارسی تا پایان قرن چهارم, همچنین تشریح مختصات لفظی و معنوی نثر فارسی در قرن ششم و هفتم. بخش دوم نیز مشتمل بر: تاریخ تطور و مختصات مکاتیب فارسی تا پایان قرن پنجم هجری, مختصات ترسلات و مکاتیب فارسی در قرن ششم و هفتم, اقسام مکاتیب فارسی در قرن ششم و هفتم, و نثرهای نقلی و وصفی (کلیله و دمنه و مرزبان نامه), و مقامات (بحث لغوی و تاریخی اقتصادی در فن مقامات, و مقامات در زبان فارسی). فهرست اعلام و فهرست ماخذ در بخش پایانی کتاب آورده شده است.