موضوع اصلی کتاب , تبیین تاریخ تکامل جامعه انسانی یا به تعبیری مبانی جامعه شناسی از دیدگاه مارکسیستی است . در کتاب , منشا انسان , جامعه , علل تحولات اجتماعی , نیز نیروهای محرک تاریخ شناسایی و تشریح می گردد. در بخش نخست تحت عنوان جامعه پیشا سرمایه داری این مباحث مطرح شده است : تشکیل جامعه بشری , تولید مادی , تحول تدریجی انسان و پیدایش نظام اشتراکی آغازین , زوال نظام اشتراکی آغازین , نظام های برده داری آسیا و آفریقا, دولت های برده دار آمریکا, نظام برده داری یونان باستان , نظام برده داری روم باستان , دوره متقدم قرون وسطی : استقرار روابط فئودالی , مرحله پیشرفته فئودالیسم , انحطاط فئودالیسم و ظهور روابط سرمایه داری. در بخش دوم نیز با عنوان 'جامعه سرمایه داری ' این مباحث آمده است : شاخص های اصلی شیوه سرمایه داری تولید, انقلابات بورژوایی , تحکیم و گسترش سرمایه داری , پیشرفت سرمایه داری در ایالات متحده آمریکا, تکامل سرمایه داری در روسیه , جنبش طبقه کارگر در سده نوزدهم و منشا مارکسیسم , نظام استعماری , امپریالیسم , و مقدمات اجتماعی _ اقتصادی و سیاسی انقلاب روسیه .