'تکوین و تنفیذ هویت ایرانی 'مقوله‌ای است که مولف در جزوه حاضر نخست با تشریح و تکوین 'ملت', آن را ره‌آورد انقلابات اواخر قرن هیجدهم و نوزدهم به شمار می‌آورد .وی بر این باور است که ملت, مفهومی سیاسی ـ انتزاعی است که در پی تشکیل دولت‌های مقتدر, عنوان خاص یافته است .نویسنده در بخش دوم ')کالبدشکافی شناسنامه به عنوان سند هویت ملتی ('به انواع هویت‌های نهفته در شناسنامه اشاره کرده تا نشان دهد که 'هویت ملتی 'یکی از رده‌ها هویت و آخرین زنجیره کلان بستگی و پیوستگی انتزاعی آحاد کشوروندان است .وی معتقد است که درک این پیوستگی افراد به پیش‌شرطهایی نیاز دارد که تربیت مدرسه‌ای و غیر مدرسه‌ای, مانند رسانه‌های جمعی و رشد و توسعه ارتباطات و انطباعات, نقشه دانی و نقشه خوانی از آن جمله‌اند .بالاخره در بخش سوم, مسئله تحریک و انگیزش احساسی و همبستگی ملتی مورد بررسی قرار می‌گیرد و شرط درک و تنفیذ آن را به آزادی از قیمومیت دولت و تشکیل تحرک نهادهای مدنی منوط و مشروط می‌سازد .
