کتاب تاریخ ایران باستان, اثر مرحوم میرزا حسن‌خان پیرنیا (ملقب به مشیرالدوله) یک دوره تاریخ و تمدن و فرهنگ اعصار و ملل قدیم جهان, همچنین تاریخ مفصل ایران باستان است که اینک چاپ دهم آن در سه جلد به چاپ رسیده است .جلد نخست این مجموعه در 820صفحه شامل 'کلیات 'و دو 'کتاب 'با فصل‌ها و مباحث جزئی‌تر است .بخش 'کلیات 'با مباحثی کلی درباره نژادهای انسانی, زبان, خط, محدوده زمانی و مکانی و جغرافیایی و نژادهای ملل مشرق زمین آغاز می‌شود .سپس منابع و ماخذ تاریخ قدیم معرفی و نقد و بررسی می‌شود .افزون بر آن از خطوط باستان, یافته‌های کاوش‌های باستان شناسی, کتاب‌های مورخان یونانی, منابع زبان پهلوی و مورخان قرون نخستین اسلامی سخن به میان می‌آید .مبحث بعدی بخش 'کلیات ' مروری است بر تاریخ و سرگذشت تمدن‌های بابل, آشور و عیلام .مطالب 'کتاب اول ' نیز به بررسی تاریخ سیاسی, پادشاهان و وجوه تمدن 'مادها 'اختصاص دارد . در این بخش, همچنین گزارش‌های تاریخی کتزیاس نقد و ارزیابی می‌گردد .در 'کتاب دوم 'تاریخ سیاسی و رویدادهای دوران پادشاهی هخامنشیان از سلطنت کوروش تا قتل خشایارشا به تفصیل شرح و بررسی می‌شود .مباحث یاد شده با تصاویری از آثار و بناهای باقی مانده دوران تمدن‌های کهن, مادها و هخامنشیان همراه است .