کتاب حاضر جلد نخست از مجموعه 'تاریخ اجتماعی ایران' است که نخستین بار در سال 1340 به چاپ رسید اینک با تجدید نظر و اضافاتی منتشر می‌شود. در این جلد, طی هفت فصل, تاریخ اجتماعی و فرهنگی و دستاوردهای تمدنی ملل باستانی و حکومت‌های پیش از اسلام ایران بررسی می‌شود. در فصل اول تصویری از دوران ما قبل تاریخی به دست داده شده است. در فصل دوم, وضع جهان در طلیعه دوران تاریخی توصیف می‌شود و از رشد تدریجی علوم و صنایع و دستاوردهای اولیه بشری, همچنین حکومت‌های عیلام و مادها و همسایگان آنها سخن می‌رود. فصل سوم به بررسی 'تمدن و وضع اجتماعی و اقتصادی کشورهای دنیای قدیم اختصاص دارد. این فصل درباره تمدن‌های سومریان, بابلی, آشور, مصر, قوم یهود, ظهور مسیحیت, هندوستان, چین, یونان و روم است. فصل چهارم که به اوضاع اجتماعی, فرهنگی و اقتصادی ایران در عصر هخامنشیان مربوط می‌شود شامل این مطالب است: وضع اجتماعی و اقتصادی ملل در دوره هخامنشی, تمدن ایران در عهد هخامنشیان, سازمان ارتش, قضا و دادرسی, طبقات مختلف, موقعیت اجتماعی زنان, سیر علوم و افکار, معتقدات مذهبی, و اخلاق و عادات و رسوم مردم. در فصل پنجم که 'حمله اسکندر به ایران' نام گرفته, وضع اجتماعی و سیاسی ایران در عصر سلوکیان تا ظهور پارتیان, طرز حکومت و نقش سیاسی و اجتماعی شهرها (پولیس‌ها) در دوره اسکندر و جانشینان او, و زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم بررسی شده است. فصل ششم درباره علل سقوط سلوکیان, وضع سیاسی, اجتماعی و اقتصادی دوره پارتیان, و وضع اجتماعی زنان است. آخرین فصل به 'حکومت ساسانیان' اختصاص دارد که مشتمل بر این مباحث است: وضع اجتماعی و طبقاتی در ایران, جنبش مزدکیان, وضع عمومی زنان, وضع اقتصادی, تشکیلات اداری و خصوصیات دیوان‌ها, دادگستری, روحانیان زرتشتی, نیروی لشکری, سیر افکار و علوم, و سیر دانش و تعلیم و تربیت در عهد ساسانیان. کتاب با عکس‌های متعدد همراه بوده با نمایه اسامی به پایان می‌رسد.