کتاب 'آفرینش و تاریخ 'تالیف 'ابونصر مطهر بن طاهر مقدسی 'که به مقدمه, ترجمه و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی به طبع رسیده است 'دایره‌المعارفی است از فلسفه, تاریخ, اسطوره شناسی تطبیقی, دین شناسی, جهان شناسی, جغرافیا و رستاخیز شناسی, و در تمام این زمینه‌ها, گاه اطلاعاتی عرضه می‌دارد که در هیچ کتاب دیگری نمی‌توان یافت .در حقیقت تصویری است جامع از تلقی مردمان باستان و سه قرن اول عصر اسلامی نسبت به جهان, از آغاز آفرینش تا پایان آن .'دکتر شفیعی کدکنی همچنین یادآور می‌شود' :مولف را اگر نتوانیم حکیمی از طراز فارابی و رازی بدانیم ....هرچه هست مردی است جوینده و بر مجموعه دانش‌های عصر خویش, از فلسفه و کلام و نجوم و تاریخ گرفته تا جغرافیا و ادب عرب و تاریخ مذاهب و ادیان و علم اساطیر و نشوریات, یعنی رستاخیز شناسی, مسلط و علاوه بر زبان عربی, آگاه از چندین زبان دیگر, از جمله سریانی و عربی و فارسی .'جلد اول از این مجموعه دو جلدی با اطلاعاتی درباره مولف ـ سال تولد, تحصیلات و استادان, سفرها و شیوه تفکر او آغاز می‌شود .در پی آن, درباره ساختار کتاب و نوع موضوعات آن, ارزش‌های کتاب, همچنین منابع آن سخن می‌رود, سپس مطلبی ذیل عنوان 'آفرینش و تاریخ در منقولات قدما 'نیز در مقدمه درج می‌گردد ;آن گاه یازده فصل از مطالب کتاب با این عناوین به طبع می‌رسد' :در تثبیت نظر و مهذب ساختن جدل', 'در اثبات آفریدگار و یکتایی آفریننده با دلایل برهانی و حجت‌های ناگزیر کننده', 'در صفات باری تعالی و اسمائ او و این که اعتقاد درباره قول و فعل او چگونه باید باشد', 'در تثبیت رسالت و ایجاب نبوت', 'در یادکرد آغاز آفرینش', 'در یادکرد لوح و قله و عرش و کرسی و فرشتگان و صور و صراط و میزان و حوض و اعراف و ثواب و عقاب و حجاب‌ها و سدره المنتهی و دیگر چیزهایی که موحدان روایت کرده‌اند و از امور آخرت است و اختلافاتی که در این باب هست', 'در آفرینش آسمان و زمین و آنچه در آن است', 'در ظهور آدم و پراکنده شدن فرزندان او', 'در یادکرد فتنه‌ها و کواین و قیام قیامت سپری گشتن جهان ...و وجوب رستاخیز', 'در یادکرد پیامبران و مدت عمر ایشان و سرگذشت امت‌های ایشان و اخبارشان, در نهایت اختصار و ایجاز 'و 'در یادکرد شاهان عرب و عجم و کارها و پیکارهای مشهور ایشان تا بعثت پیامبر ما .'