جغرافیای انسانی

زندگی روستائی

با توجه به طرز قرار گرفتن خانهٔ روستائی و ارتباط آنها به یکدیگر و با کشتزارها، روستاهای استان از نوع روستا با خانه‌های مجتمع (متمرکز) است. روستاهای مجتمع با متمرکز خود به انواع مختلف تقسیم می‌شوند که مهمترین آنها عبارتند از:

۱. روستاهای دارای خانه‌های نامنظم و فشرده.

۲. روستاهای خطی و طولی.

شکل غالب سکونتگاه‌های روستائی در استان آذربایجان‌غربی روستاهای دارای خانه‌های نامنظم و فشرده است. بدین‌ترتیب که خانه‌ها نسبت به یکدیگر فشرده‌اند و بلوک‌ها و محلات ده به‌وسیلهٔ کوچه‌های باریک و پرپیچ و خم از یکدیگر جدا می‌شوند. اغلب کوچه‌ها به میدان مرکزی منتهی می‌شوند و مراکز و تأسیسات عمومی نظیر مغازه‌ها، مساجد، مدارس و شرکت‌های تعاونی در آنجا قرار دارند. گاهی فشردگی خانه‌ها طوری است که کلیهٔ خانه‌های ده از طریق پشت‌بام‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند.

بعضی از روستاهای استان در طول جاده یا در امتداد رود ساخته شده‌اند که در این‌صورت به آنها روستاهای طولی و خطی می‌گویند.

- مصالح ساختمانی خانه‌های روستائی:

روستائیان به‌دلیل امکانات محدود، مجبورهستند ارزان‌ترین، مناسب‌ترین و در دسترس‌ترین مادهٔ ساختمانی موجود در محیط را برای ساختن خانه‌های خود انتخاب کنند.

- اشتغالات مردم روستاهای استان آذربایجان‌غربی:

۱. کشاورزی:

به‌طور کلی، درآمد روستائیان بر پایهٔ کشاورزی است. به‌علت فراوانی آب و حاصلخیزی خاک، اکثر مردم روستا در بخش کشاورزی مشغول به‌کار هستند و به زراعت و باغداری می‌پردازند.

۲. دامپروری:

در روستاهای استان آذربایجان‌غربی، به‌علت فراوانی آب و علف و غنی بودن مراتع، دامپروری رونق دارد. روستائیان غالباً به پرورش دام می‌پردازند و مازاد فرآورده‌های دامی خود را در کنار فرآورده‌های کشاورزی به منطقه و خارج از استان می‌فرستند. این فرآورده‌ها به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.

در روستاهای کردنشین به‌علت شرایط جغرافیائی و زندگی کوچ‌نشینی، پرورش دام‌های سبک بیشتر رایج است و اقتصاد دامپروری بر اقتصاد کشاورزی غلبه دارد؛ اما در روستاهای ترک‌نشین بیشتر پرورش دام‌های سنگین رایج است و اقتصاد کشاورزی بر اقتصاد دامپروری غالب است.

۳. صنایع دستی:

فراوانی آب و حاصلخیزی خاک موجب رونق کشاورزی و در نتیجه، عدم رونق صنایع‌دستی شده و صنعت قالی‌بافی تنها به شهرستان‌های تکاب و خوی محدود می‌شود.

زندگی عشایری

عشایر آذربایجا‌ن‌غربی در حاشیهٔ مرزی اسان با کشورهای ترکیه، عراق و جمهوری نخجوان زندگی می‌کنند و منطقه‌ای به وسعت نزدیک به یک‌سوم مساحت کل استان را به خود اختصاص داده‌اند. این منطقه از حاشیهٔ ارس واقع در شمال استان آغاز می‌شود و تا منطقهٔ سردشت در مرز استان کردستان ادامه دارد.

دشت‌های حاشیهٔ رودها و پای کوه‌ها، منطقهٔ قشلاقی (حد فاصل ارتفاع ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ متر) و ارتفاعات مرزی، منطقهٔ ییلاقی عشایر محسوب می‌شود (حدّ فاصل ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۳۸۰۰ متر).

در استان آذربایجان‌غربی تعداد ۲۲۷۳۲ خانوار عشایری با جمعیتی حدود ۱۳۹۰۰۳ نفر زندگی می‌کنند که در ۴۶۷ آبادی قشلاقی پراکنده‌اند. از این تعداد، ۱۲ هزار خانوار کوچ‌رو و بقیه رمه‌گردان یا اسکان‌یافته هستند. عشایر استان شامل ۱۲ ایل و ۲۱ طایفهٔ مستقل است.

جدول وضعیت ایلات و عشایر استان آذربایجان‌غربی برحسب خانوار و محل قشلاق و ییلاق

توضیح: ایلات بریامی و ملکاری نیز در سردشت سکونت دارند