عمارت موقوفه فاضل عراقى
اين خانه در غرب ميدان فردوسي، در کوچه پارس قرار دارد و موقوفه فاضل عراقي، مستشار و رئيس سابق ديوان عالى کشور است. بخشى از آن در سال ۱۳۳۴ شمسى به بيمارستان زنان اختصاص يافت.
معمار عمارت موقوفه فاضل عراقى با ايجاد پيشآمدگى و فرورفتگى جزيى در نما، تنوع ايجاد کرده است. بخش مرکزى نما با درى تمام شيشه در قسمت همکف و پنجرهاى تمام شيشه درطبقه اول، پيشآمدهترين قسمت آن است. در طرفين آن ديوار کمى عقب نشسته و در هر سمت يک در و يک پنجره تمام شيشه قرار دارد. در قسمت بالاى عمارت که به شيروانى منتهى مىشود، کتيبهاى تقريباً پهن با آجر نقش برجسته کار شده که دارى حاشيهاى پهن در بالا و حاشيهاى باريکتر در پايين است. حاشيه ظريفى از کاشى نقشبرجسته به رنگ فيروزهاى درون قاب باريکى از سفال دور درگاهها، پنجرهها و سطوح مختلف نما حرکت مىکند.
کاشىهاى عمارت بسيار نفيس و روى آنها تصاوير شاهان باستانى ايران نقش شده است.
عمارت باغ فردوس
اين خانه ارزشمند و تاريخى در بخش شمالى شهر تهران قرار دارد. در داخل اين خانه گچبرىهاى کمنظيرى به چشم مىخورد که به مرور زمان رو به خرابى نهاده بود. ۳۰ نفر از بزرگترين و مجربترين هنرمندان گچبُر مأمور شده بودند تا اين محوطه را بازسازى نمايند که مسنترين آنها استاد حسن رضايى تهرانى با بيش از ۹۰ سال و کمسنترين آنها فرزند وى عليرضا رضايى تهرانى بود. استادان ديگرى چون حاج عباس عشقي، اصغر زينت اعلايي، رضا نجفي، حاج سيدعلى اصفهاني، استاد علي، استاد يوسف، حاج مصطفى شايگان، حاج سيدعلى لطفي، شعبان صحافا، حسين نشاطيان و ... باعث شدند اين بناى ارزشمند دوباره احياء شود.
اين بنا در زمان قاجاريه ساخته شد. در اين مجموعه گچبرى گل و برگ و انگور با روشها و سبکهاى رومى و يونانى و ايرانى ترکيب شده و طرح جديد را به وجود آورده است. به علت حضور گچبران متعدد -در دوره ساخت و نيز مرمت بنا- هر اتاق، سقف، ستون و راهرو به دست يک گروه بازسازى شد. به همين دليل نوع، سبک و طرح هر اتاق با اتاق ديگر متفاوت است. سالن قنديل زيرزمين تاغ فردوس تقليدى از قطار و آويز و کاسه است. به نقل استادان مرمتکار، نقطه آغاز و پايان کار نامعين است. آنچه که اين کار را از ديگر کارها متمايز مىکند توخالى بودن آويزهايى است که از سقف به پايين آمده است. نوع سبک و مرمت کار حاج عباس عشقى است.
عمارت و باغ فرمانيه
اثر تاريخى باغ فرمانيه نمونهاى از معمارى اصيل ايرانى مربوط به اوايل دوره قاجار با کاشىهاى طرحدار دوره ناصرى است. ملک فرمانيه شامل باغ، زمين باير و چندين رشته قنات، در سال ۱۳۲۶ هـ.ق به کامران ميرزا نايبالسلطنه قاجار تعلق گرفت و پس از فوت او به دخترش رسيد.
بعد از آن ميرزا فرمانفرما از شاهزادههاى قاجار، شمال باغ، سهم قناتها و ساير متعلقات را خريدارى کرد. در سال ۱۳۱۹ باغ و تمام متعلقات آن به سفارت ايتاليا فروخته شد. بناهاى اين باغ داراى جزييات معمارى اصيل ايرانى اوايل دوره قاجار است.
مجموعه بناى بيرونى شامل يک شاهنشين و دو اتاق سردرى در طرفين حوضخانه، دو اتاق پنجدرى در دو طرف شاهنشين مشرف به باغ است. در مرکز اين بنا، حوضخانهٔ هشت ضلعى که با الگوى معمارى چهار صفه و طاق گنبدى طراحى شده، قرار دارد.
گچبرى حوضخانه، چشم را به فراز گنبد، جايى که نورگير گنبد نور خورشيد را به درون مىکشد و بر حوض مدور زيرين و پنجرههاى اروسى سه طرف حوضخانه مىپراکند، راهنمايى مىکند.
مهمترين عامل تزيينى به کار رفته دربناى بيرونى و اندروني، کاشىکارى طرحدار دوره ناصرى است که به طور يقين از ساختمان ديگرى به اين بنا منتقل شده است. نماى شمالى بسيار ساده و با ستونهاى آجرى مسطح با تلفيقى از گچ مشاهده مىشود. نماى جنوبى و اصلى ساختمان بيرونى با ايوان سراسرى به فضاى باغ گشوده مىشود. ستونهاى موجود بخشى از تزيينات الحاقى است.
خانه شهيد مدرس
خانه شهيد حسن مدرس در محله عودلاجان از محلات محدود حصار ناصرى شهر تهران قرار دارد. اين خانه که کاملترين شکل يک خانه سنتى را در بافت تاريخى تهران به نمايش مىگذارد، از بخشهاى مختلف اندروني، بيروني، مطبخ، کالسکهخانه و ... تشکيل شده است. در اين خانه تاريخى مجموعهاى از هنرها شامل گچبري، حجاري، آجرکاري، گرهچيني، نقاشى و کتيبهنگارى در کاملترين شکل به کار رفته است. در نقشهٔ تاريخى شهر تهران که متعلق به سال ۱۲۷۵ هـ.ق است، اين خانه با عنوان خانه وزير مختار فرانسه مشخص شده است. مرحوم سيدحسن مدرس در اوايل قرن معاصر و در دوره نمايندگى مجلس، در اين خانه سکونت داشت.