مسجد کبود بناب

از مساجد تاريخى بناب، مسجد کبود متعلق به دوره صفويه است که بر يازده ستون چوبى با سرستون‌هاى مقرنس‌کارى استوار شده است. اين مسجد در يکى از کوچه‌هاى قديمى بناب به نام سيف‌العلما و مجاور حمام تاريخى قاضى واقع شده است.

مسجد مجتهد

در سمت غربى بازار مسجد جامع، روبه‌روى بازار نجاران يکى از بزرگ‌ترين و جالب‌ترين مساجد تبريز واقع شده است. اين مسجد شصت و سه ستون سنگى دارد که در هفت رديف قرار گرفته‌اند. سقف مسجد با هشتاد گنبد ضربى آجرى پوشيده شده است. پنجره‌هاى اين مسجد به شمال و غرب باز مى‌شوند. نادر ميرزا بناى مسجد را به حاج ميرزا باقر مجتهد نسبت داده است.

مسجد ملامعزالدين

اين مسجد در خيابان خواجه‌نصير شهر مراغه واقع شده، بناى آن مربوط به دوره صفويه است. به موجب کتيبه مرمرى در ديوار جنوبي، مسجد در دوره شاه طهماسب اول در تاريخ ۹۷۶ هـ.ق بازسازى شد و سپس در دوره قاجار مجدداً مرمت گرديد.


مسجد بزرگ اين بنا ۳۶ ستون چوبى در چهار رديف دارد که از ديوار شمالى وارد محوطه مقبره شيخ معزالدين مى‌شود. سنگ قبرهاى موجود در محوطه حياط و مقبره داخل مسجد داراى کتيبه‌هاى تاريخى نفيسى هستند. از اين ميان مى‌توان به سنگ قبر مرمرين شيخ معزالدين اشاره نمود که در حياط شمالى جاى دارد.


در صفهٔ جلوى مسجد سنگ قبرهاى ديگر مرمرى قرار دارد که تاريخ‌هاى ۸۷۱ و ۷۷۲ هـ.ق را نشان مى‌دهند. اين سنگ‌نبشته‌ها معلوم مى‌دارد که از قرن هشتم تا روى کار آمدن شاه اسماعيل صفوي، خاندان معزالدين در مراغه صدارت و نفوذ داشته‌اند.

مسجد مقبره

مسجد مقبره در اول بازار کفاشان تبريز واقع شده است. اين مسجد به شکل مربعى است که طول هر ضلع آن نزديک ۲۵ متر است و ۹ ستون سنگى خوش‌تراش گنبدهاى بلند ضربى آن را نگه داشته‌اند.


در زلزلهٔ ۱۱۹۳ هـ.ق سقف اين مسجد فرو ريخت. در اين واقعه حاج ميرزا مهدى قاضى طباطبائي از جمله افرادى بود که در زير خاک مانده بودند. پس از اين که او جان سالم از زير خاک به در برد بقيهٔ زندگى خود را وقف خدمت به مردم و کارهاى عام‌المنفعه نمود. او مسجد مقبره را توسعه داد و به صورت کنونى درآورد. همچنين قسمتى از راسته بازار را احداث کرد. او حمام قاضي، مسجد ميرزا مهدي، مدرسه، حمام، سرا و يخچال ميرزا مهدى و ده‌ها بناى ديگر را ايجاد و يا تجديد عمارت نمود.


پس از وفات ميرزا مهدى قاضى طباطبائى در سال ۱۲۴۱ جسد او را در همان مسجد دفن کردند و آن جا را مقبره ناميدند.


در کنار قبر مرحوم حاج ميرزا مهدى قاضى طباطبائى چند نفر ديگر از جمله آيت‌الله شهيد سيد محمدعلى قاضى طباطبائي که در سال شهادت ۱۳۶۲ شمسى به شهادت رسيد، مدفون هستند.

مسجد ملارستم

اين مسجد در ميدان ملارستم در خيابان اوحدى شهر مراغه واقع شده است. سردر بلند ورودى مسجد داراى قوس جناقى و مقرنس‌کارى گچى است. در حاشيه سردر مسجد از گچ‌برى‌هاى شبکه‌اى و تزيينات هندسى استفاده شده و کتيبه‌اى از سنگ مرمر در کنار اين سردر ورودى به چشم مى‌خورد.


شبستان مسجد ملارستم داراى ۳۵ ستون چوبى در ۵ رديف است که سقف چوبى مسجد را نگه داشته‌اند. ستون‌ها و سرستون‌هاى چوبى مسجد از تزيينات زيبايى برخوردار است.


مسجد ملارستم کتيبه‌ٔ تاريخى ندارد. در کتاب دافع‌الغرور بناى مسجد ملارستم به حاجى عليخان مقدم مراغه‌اى (حاجب‌الدوله) نسبت داده شده است ولى مى‌توان بناى آن را متعلق به دوره صفويه دانست که در دوره قاجاريه نيز بازسازى شده است.