مسجد جامع گرگان
مسجد جامع در جنب بازار اصلى شهر (نعل‌بندان) واقع شده است. بناى آن را صاحب گرگان‌نامه از قول نويسندهٔ مرآت‌البلدان ۸۰۴ هـ. ذکر مى‌کند و بانى آن را از قول سالخوردگان استرآبادى از اهل تسنّن و از ترکمن‌هاى طايفهٔ ايمر معرفى کرده‌اند، از اين مسجد که در عصر درخشان معمارى ايران، يعنى دورهٔ سلجوقيان احداث شده، فقط منارهٔ آجرى آنکه داراى کتيبه‌اى به خطّ کوفى است باقى ماند. منبر چوبى مسجد هشت پله دارد که در آن منبت‌کارى شده و با قاب شيشه‌اى پوشانده شده است. اين منبر داراى دو کتيبه مى‌باشد که تاريخ‌هاى ۱۱۵۷ و ۱۰۱۸ هـ. بر آن نوشته شده است. طبق کتيبه‌اى که تاريخ ۱۵ شعبان ۱۰۱۸هـ. دارد، ساختمان مسجد در دورهٔ سلطنت معين‌الدين ابوالقاسم بابر بهادر به‌وسيلهٔ بابا‌حسين نامى شروع و در عهد شاه‌عباس توسط قطب‌الدين احمد‌بن‌ملاّعلى استرآبادى به اتمام رسيده است.
از کتبهٔ ديگر که به تاريخ ۱۱۵۷ هـ. است دانسته مى‌شود که در زمان نادرشاه و به دستور حاکم استرآباد (محمدحسين‌خان قاجار) به سرپرستى حاجى قربان‌آقا مرمّت شده است. مسجد داراى صحن بزرگى با ايوانى بلند است. محراب شبستان اصلى که گنبد بلندى نيز بالاى آن ديده مى‌شود برخلاف سنت شيعه رو به سوى شرق است که خود گواه بر اين بوده که مسجد در ابتدا براى اهل سنت ساخته شده است. درب ورودى مسجد که از لحاظ منبّت‌کارى بى‌نظير است، در سال ۱۳۳۸ خورشيدى براى حفاظت بيشتر با شيشه قاب گرفته شد که اکنون در انبار مسجد در ميان انبوهى از وسايل قرار دارد. در چارچوب درب کتيبه‌هائى به خطّ کوفى ديده مى‌شود. منارهٔ مسجد جامع کم‌ارتفاع بوده، و اين هم به سبب رطوبت هواى اين منطقه است که مناره‌ها را در اين نواحى کم‌ارتفاع مى‌ساختند.
از طريق دريچهٔ کوچکى که در سمت چپ راهروى ورودى مسجد ديده مى‌شود مى‌توان با عبور از ۴۵ پلهٔ مارپيچ از داخل مناره به سطح مسطّح مناره رسيد. سطح بالاى مناره آجرفرش است که حدود ۹ مترمربع مساحت دارد. زير آن آجرفرش و بام آن سفال‌پوش است. اين مسجد در دوره‌هاى تيموري، صفوى از جمله شاه‌عباس اول، و دوم و نيز دورهٔ نادرشاه تعمير شد. قسمتى از بناى مسجد در زلزلهٔ شديد ۱۳۰۳ خورشيدى خراب و سپس تعمير گرديد. در سال‌هاى پيشتر که پايهٔ يکى از شبستان‌هاى مسجد را براى تعمير مى‌کندند، کوزهٔ محتوى سکه‌هاى نقره به‌دست آمد. مسجد جامع گرگان با شمارهٔ ۱۸۱ در فهرست آثار ملى به ثبت رسيد.
مدرسه و مسجد کريم ايشان
اين بنا در شرق کلاله و در روستاى کريم ايشان و در مسير جادّه کلاله به مراوه‌تپّه واقع شده و از آثار دوره قاجار است. ساختمان آجرى مسجد که غارى از هرگونه تزئين مى‌باشد، با نقشه مربّع ـ مستطيل بنا شده است اين مسجد شامل يک شبستان با سر در ورودى در سمت جنوبى مى‌باشد که سقف آن به‌وسيله چهار گنبد پوشش يافته است. مدرسه کريم ايشان نيز با آجر بنا شده که نماى خارجى سر در ورودى آن با کاشى تزئين گرديده است. در قسمت فوقانى سردر، اتاق کوچکى است که به‌وسيله پنجره‌هائى از جهات شرقى و غربى به محوّطه مسجد و مدرسه چشم‌انداز دارد. نماى خارجى و اضلاع طرفين سر در را اتاق نماهاى آجرى مى‌پوشاند. درب ورودى مدرسه که فاقد ظرافت هنرى است، حاوى يک بيت شعر است که مادّه تاريخ ساخت اين مسجد را روشن مى‌کند.
مدرسه ايشان سيد قليچ عزيزان ـ تاريخ اين بگويم باشد وطن غريبان ۱۳۲۸ هـ.ق با توجّه به مادّه تاريخ مذکور اين در درب اصلى مدرسه نبوده و قطعات ان بعدها ساخته شده است.
حياط مدرسه چهارضلعى است که در يکى از اضلاع آن حجره‌هائى ساخته شده است. در زواياى اضلاع خارجى مدرسه، برج‌هائى آجرى به چشم مى‌خورد. به‌طور کلّى ساختمان مسجد و مدرسه کريم ايشان، در پيشتر، از استحکام قابل توجّهى برخوردار بوده، ولى بر اثر مرور زمان و به‌ويژه زلزله سال ۱۳۴۸ خورشيدى صدمهٔ فراوان ديده است.