اِبْنِ صَفّار، ابوالقاسم احمد بن عبدالله بن عمر غافقی (؟ 370- 426ق/980- 1035م)، ریاضیدان و ستارهشناس اندلسی. او در قرطبه زاده شد و در همان شهر پرورش یافت و نزد ابوالقاسم مسلمهٔ بن احمد مجریطی ریاضیدان و منجم مشهور اندلسی علم آموخت (ابن صاعد، 69 -70؛ ابن ابی اصیبعه، 3(1)/63 -64). گویند در دانش پزشکی نیز دستی داشته و آن را از عمر بن احمد بن خلدون آموخته بود ( نامهٔ دانشوران، 7/149؛ فیلسوفالدوله، 1/72). اندکی بعد از آشوبهای قرطبه، زادگاهش را ترک کرد و در شهر دانیه1 در جنوب شرقی اسپانیا بر ساحل مدیترانه که پایتخت امیر مجاهد عامری بود، اقامت گزید و در همانجا نیز درگذشت (ابن ابی اصیبعه، 3(1)/64؛ صفدی، 7/122). ابن صفار تدریس ریاضیات را که در قرطبه بدان اشتغال داشت، در دانیه نیز ادامه داد. وی از استادان طراز اول زمان خود بود و شاگردان بسیاری را آموزش داد که از معروفترین آنان باید از ابن برغوث و ابن عطّار (ابن صاعد، 70، 71) نام برد. ابوعمر بن مهدی نیز او را از شیوخ خود برشمرده است (ابن بشکوال، 1/42). وی از قاضی ابوعبدالله بن مفرّج و دیگران روایت شنیده و نقل کرده است (همانجا). او را برادری نیز بود محمّد نام که در ساختن اسطرلاب مهارت تام داشت (صفدی، همانجا). آثار باقی ماندهٔ ابن صفار عبارتند از: 1. الزیج المختصر، زیجی کوتاه به روش سند هند (سید هانتا) است، بخشی از آن که به خط عبری نوشته شده، در دست است GAS,) )؛ VI/250 2. کتاب فی العمل بالاسطرلاب (ابن ابی اصیبعه، همانجا) که با عباراتی موجز و نیکو نگاشته شده است. این کتاب را عبدالله بن محمد بن سعد بن محمد تُجیبی در 25 باب تنظیم کرده است ( آلوارت، .(V/236-237 همچنین دو ترجمه از آن که یکی توسط یوحنای اشپیلی2 و دیگری به وسیلهٔ پلاتوی تیولیایی3 انجام یافته، وجود دارد. متن منقح این کتاب از سوی میلیاس والی کروسا4 به چاپ رسیده است ، GAS) همانجا؛ زوتر، 225 ؛ برای نسخههای خطی آن نک: I/256-257 GAL,S, ؛ GAS,VI/250; آلوارت، همانجا؛ کندی، 127 )؛ 3. کتابی در ادویهٔ مفرده که فیلسوف الدوله آن را به ابن صفار نسبت داده (همانجا)، امّا در منابع متقدم از آن اثر و نیزاز اشتغال ابن صفّار به طب یاد نشده است.